Ο παππούς μου ο γίγαντας. Η Δέσποινα Μπογδάνη-Σουγιούλ μάς ξανασυστήνει τον Μίκη Θεοδωράκη

0

Η Δέσποινα Μπογδάνη-Σουγιούλ γεννήθηκε στην Αθήνα, σε ένα σπίτι που το γέμιζε η μουσική και οι μουσικοί.  Παππούς της ήταν ο συνθέτης Μιχάλης Σουγιούλ και, παίρνοντας τη σκυτάλη από εκείνον, οι περισσότεροι από την οικογένειά της έγιναν μουσικοί. Σπούδασε παιδαγωγικά και από το 1992 συνδυάζει τη μουσική με την επιστήμη, διδάσκοντας στο δημοτικό σχολείο του Κολλεγίου Αθηνών Μουσική Αγωγή. Εδώ και χρόνια, σκαρφίζεται ιστορίες για παιδιά που κι αυτές –με κάποιον τρόπο– συνδέονται με τη μουσική. Επίσης, κάθε Κυριακή συνδέει ιστορίες και μουσική σε μια παιδική ραδιοφωνική εκπομπή στο «Μεταδεύτερο», όπου μπορεί κανείς να ακούσει αφηγήσεις μπλεγμένες με μελωδίες και βιβλιοφιλικές συζητήσεις με συγγραφείς, εικονογράφους και άλλους ανθρώπους του βιβλίου.
Εμείς τη συναντήσαμε με αφορμή το νέο της βιβλίο Ο παππούς μου ο γίγαντας, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Υδροπλάνο, σε εικονογράφηση του Πέτρου Μπουλούμπαση. Ναι μεν και ο δικός της παππούς ήταν ένας γίγαντας της ελληνικής μουσικής, όμως αυτή η πολυεπίπεδη και διηλικιακή ιστορία μιλάει για τον γίγαντα των γιγάντων, τον Μίκη Θεοδωράκη. Αφηγητής; Ο μικρός Μίκης, ο εγγονός του Μεγάλου, του Γίγαντα Μίκη, παππού όχι μόνο του παιδιού, αλλά του κόσμου ολάκερου. Άλλωστε, η κ. Μπογδάνη-Σουγιούλ πιστεύει ότι τα παιδικά βιβλία θα έπρεπε να διαβάζονται και από μεγάλους. Πράγματι, πόσα πράγματα θα μπορούσαν να μάθουν για τα παιδιά μέσα απ’ αυτά.Το παραμύθι ακροβατεί μεταξύ ιστορικής αλήθειας και φαντασίας. Δεν είναι βιογραφία, αλλά δίνει αφορμές αναζήτησης της ιστορίας του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη και της σύγχρονης Ελλάδας. Εμπεριέχει, όμως, και στοιχεία μαγικού ρεαλισμού και ποιητικές αναφορές. Πώς το γράψατε;
Έγραψα από αγωνία και ανάγκη. Ως εκπαιδευτικός, πάντα θέλω να μιλάω στα παιδιά για σπουδαίες προσωπικότητες της τέχνης. Πώς όμως μπορεί κανείς να τα πει όλα αυτά σε ένα εξάχρονο; Ποια στοιχεία θα διαλέξει να μοιραστεί μαζί του και ποια να κρύψει; Ο μόνος τρόπος είναι να φτιάξει ιστορίες και να του μιλήσει με τον τρόπο που εκείνο αντιλαμβάνεται και μαθαίνει καλύτερα. Ξεκινάς να γράφεις κρατώντας την αρχή ενός κουβαριού που έχεις αποφασίσει να ξετυλίξεις. Στην πορεία βρίσκεις πηγές, βιβλία, άρθρα, συνεντεύξεις, εκπομπές. Τα βλέπεις και τα διαβάζεις όλα. Κρατάς το απόσταγμα της γλυκύτητας και της τρυφερότητας των στοιχείων που σε οδηγούν στον μύθο. Σίγουρα, όμως, δεν μπορείς να αφήσεις απ’ έξω την κοινωνική και πολιτική ταυτότητα του συγκεκριμένου καλλιτέχνη. Αυτά δημιουργούν την ανθρώπινη, καθημερινή εικόνα του.

«Τι σημαίνει, παππού, αρμονία;» ρωτά ο μικρός Μίκης. Η απάντηση; Μια παρτιτούρα… Εσείς πώς θα την ορίζατε;
Αρμονία για μένα είναι η διαδρομή που ακολουθείς αποκτώντας αισθητική, γνώση και κρίση για να βρεις τα δυνατά σου σημεία, τα ταλέντα σου και να τα δώσεις απλόχερα στους άλλους μέσα από μουσικές και τραγούδια, μέσα από ποιήματα και μυθιστορήματα, μέσα από φωτογραφίες και ταινίες, μέσα από ένα γλυπτό ή από έναν πίνακα. Κρατάνε καιρό αυτές οι διαδρομές, αλλά αφήνουν τη γλύκα της δημιουργικότητας και της ικανοποίησης. Αξίζει να παίρνει κανείς το ρίσκο και να τις ξεκινάει!

Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφετε τη Χούντα και τον ρόλο του Θεοδωράκη, σε ένα σαλόνι μόνο, σαν μια παραβολή, είναι αριστουργηματικός. Πόσο σας βοήθησε η ιδιότητά σας ως μουσικοπαιδαγωγού να αποδώσετε τη φρίκη και την αντίσταση σε αυτή με τόσο εύστοχα λόγια, από τα οποία μπορεί να πιαστεί ο γονιός και να μιλήσει στο παιδί του για κάθε τυραννικό καθεστώς;
Πάντα πίστευα ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα παιδιά με έναν τρόπο ώριμο, σαν να είναι μεγάλοι. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν κομμάτια μελανά στην ιστορία μας που δεν μπορείς να τους τα πεις όπως ακριβώς έχουν. Εδώ παντρεύω το πραγματικό με το φανταστικό και βάζω τον σπόρο, ώστε το παιδί να αναρωτηθεί, να ψάξει με τον γονιό και να ακουμπήσει ένα δύσκολο θέμα, όπως η τυραννία. ‘Ένας εκπαιδευτικός πρέπει να βρίσκει ή να εφευρίσκει τρόπους προσέγγισης τέτοιων θεμάτων.

Η μουσική ως επανάσταση, η μουσική ως ζωογόνος δύναμη, η μουσική ως αγάπη, η μουσική ως γιατρικό, η μουσική ως τα πάντα. Τι είναι για εσάς η μουσική και πώς μπορούμε να την εντάξουμε έγκαιρα στη ζωή των παιδιών μας, ως βασικό συστατικό της καθημερινότητάς τους;
Τα είπατε όλα! Κι επειδή ρωτάτε μία μουσικό, όλα αυτά ισχύουν διπλά και τρίδιπλα. Η μουσική, όπως όλες οι τέχνες, είναι τρόπος ζωής. Τις έχεις στις τσέπες σου από τη στιγμή που γεννιέσαι. Το στοίχημα είναι τα περιβάλλοντα όπου μεγαλώνεις να τις καλλιεργήσουν. Χαίρομαι που ολοένα και περισσότεροι γονείς εντάσσουν τη μουσική στη ζωή των παιδιών τους. Βλέπω μουσικούς χώρους γεμάτους παιδιά, ακούω μουσικές να παίζουν από παράθυρα, τρυπώνω σε ωδεία και βλέπω μωρά να πειραματίζονται με μουσικά όργανα, ακούω μαμάδες και μπαμπάδες να τραγουδάνε στα παιδιά στο πάρκο. Δεν είναι σπουδαία όλα αυτά;

Το βιβλίο κλείνει με το δέντρο του Μίκη, το δέντρο της καλοσύνης, που καρποφορεί και δεν φθείρεται. Καρποί του; Η αγάπη, η ελευθερία, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η ισότητα, η φιλία… Ο παππούς δεν είναι μόνος· υπάρχουν ένα σωρό άνθρωποι που ονειρεύονται μια πατρίδα ελεύθερη, έναν λαό ευτυχισμένο, μια κοινωνία δίκαιη… Κ. Σουγιούλ, είμαι κι εγώ ένας από τους ανθρώπους αυτούς και συχνά έχω για οδηγό τα τραγούδια και τις μελωδίες του Θεοδωράκη. Όμως δεν είμαι αισιόδοξη. Σαν να έχουν ξεχάσει τη χώρα μου ο νοητός ήλιος της δικαιοσύνης και η δοξαστική μυρσίνη… Εσείς είστε αισιόδοξη; Κι αν ναι, τι προτείνετε; Πώς θα σηκωθούμε λίγο ψηλότερα για να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά μας;
Παρ’ ότι ο άνθρωπος είναι ον ατελές, εγώ πιστεύω σε αυτόν. Αδιαμφισβήτητα, όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας δημιουργούν συνθήκες θλίψης, ντροπής, ανασφάλειας ή και απόγνωσης. Συχνά πέφτουμε. Κι όσο περισσότερες οι πτώσεις τόσο δυσκολότερη η αντίδραση του σώματος. Όμως, για μένα το να σηκώνομαι, να στηλώνω τα πόδια με επιμονή και να προχωράω είναι μονόδρομος. Δεν ετεροκαθορίζομαι, δεν αποπροσανατολίζομαι, επιβιώνω και προχωρώ. Θα συμπαρασύρω και άλλους, θα τους βρω, θα τους ψάξω, θα φτιάξω αρχικά έναν μικρό πυρήνα και ύστερα μια μεγαλύτερη ομάδα. Θα ήθελα μαζί μου έναν άνθρωπο σαν εσάς, που προβληματίζεται, που ανησυχεί, που αναρωτιέται. Με τέτοιους ανθρώπους είμαι ήσυχη για το μέλλον. Τι λέτε; Θα απλώσουμε τα χέρια για να φτιάξουμε την ομάδα μας;

Με μεγάλη μου χαρά… Σας ευχαριστώ!Διαβάστε: Δέσποινα Μπογδάνη-Σουγιούλ, Ο παππούς μου ο γίγαντας, Εκδόσεις Υδροπλάνο, εικονογράφηση: Πέτρος Μπουλούμπασης

Ένα βιβλίο για τους μικρούς μας φίλους με μεγάλη ιστορία απλωμένη στις σελίδες του αφού μπορεί αμέσως κανείς να καταλάβει ότι είναι ένα παραμύθι αφιερωμένο στον σπουδαίο Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη.
Το κουβάρι αρχίζει να ξετυλίγεται όταν ο μικρός Μίκης το σκάει από το σπίτι του νυχτιάτικα αναζητώντας το δέντρο που φύτεψε με τα ίδια του τα χέρια ο παππούς του ο γίγαντας. Το δέντρο που κάτω από τον ίσκιο του ο παππούς του έγραψε τα πρώτα του τραγούδια, το δέντρο
που ένωσε δικούς και αγαπημένους, το δέντρο που έδωσε καρπούς που δεν θα μαραθούν ποτέ, καρπούς όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η αγάπη, η φιλία, η ειρήνη…
Ένας συνδυασμός του πραγματικού και του φανταστικού μέσα σε ένα βιβλίο που για μία ακόμη φορά μάς ενώνει γύρω από έναν Γίγαντα
της Τέχνης, όπως είναι ο Μίκης Θεοδωράκης. Γιατί, όπως έλεγε και ο ίδιος, τελικά πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα σου απλώνουν το χέρι και θα τους απλώνεις κι εσύ το δικό σου για να ονειρεύεσαι μαζί τους μια πατρίδα ελεύθερη, έναν λαό ευτυχισμένο και μια κοινωνία δίκαιη.