ΣΟΦΙΑΝΝΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ. Η ΟΠΕΡΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

0

Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εγκαινιάζει την πρωινή της ζώνη στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με την όπερα για παιδιά και νέους Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς του σημαντικού συνθέτη και σκηνοθέτη Θοδωρή Αμπαζή, από τις 22 Οκτωβρίου. Το έργο βασίζεται σε γνωστό παραδοσιακό ρώσικο παραμύθι, στο οποίο βασίστηκε επίσης και το διάσημο μπαλέτο του Ιγκόρ Στραβίνσκι. Απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5-12 ετών και στοχεύει να αποτελέσει μια ιδεώδη εισαγωγή στον κόσμο της λυρικής τέχνης, από έναν δημιουργό με σύγχρονο μουσικό και θεατρικό ιδίωμα. Το εξαμελές ενόργανο σύνολο διευθύνει ο Μιχάλης Παπαπέτρου, ενώ το λιμπρέτο είναι της Σοφιάννας Θεοφάνους, η οποία ανέλαβε να μας παρουσιάσει το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα. 

Σοφιάννα, πριν μιλήσουμε για την παράσταση, πες μας λίγα λόγια για σένα, ώστε να σε γνωρίσουμε καλύτερα.

Αν χρειάζεται να ορίσουμε ιδιότητες, αρχικά είμαι ηθοποιός. Ξεκίνησα από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού θεάτρου επί Στάθη Λιβαθινού και παρέμεινα στο Εθνικό Θέατρο για 12 χρόνια. Γνώρισα αξιόλογους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκα και εξακολουθώ να συνεργάζομαι ακόμα και τώρα. Είμαι, όμως, ανήσυχη ιδιοσυγκρασία, εξαιρετικά ανήσυχη. Δοκιμάζομαι συνεχώς σε νέα πεδία, είτε αυτό λέγεται γράφω σενάρια για την τηλεόραση, είτε εικονογραφώ κάτι που γράφω, είτε κάνω παραγωγή στο Φεστιβάλ Αθηνών. Δεν άφησα ποτέ τις ακαδημαϊκές μου σπουδές να πέσουν στον γκρεμό και να τσακιστούν. Γι΄αυτό συνεχίζω να διαβάζω, να σπουδάζω, να μαθαίνω και να ανακατεύομαι με πράγματα που κατά γενική ομολογία είμαι άσχετη, όπως η τεχνολογία. Σέβομαι ό,τι χρόνο έχω διαθέσει σε αυτά που έχω κάνει, οπότε και τα χρησιμοποιώ ανάλογα σε κάθε φάση της ζωής μου. Και πάνω από όλα δεν πιστεύω καθόλου στους εξωτερικούς προσδιορισμούς και τις ταυτότητες. Πιστεύω ότι είναι η εποχή τέτοια, χρειάζεται ευελιξία και καλή γνώση του εαυτού, να έχεις ανοιχτές τις κεραίες σου και να αλλάζεις γρήγορα ταχύτητες σε ολισθηρό δάπεδο. Για αυτό μου είναι πολύ δύσκολο να απαντώ και σε ερωτήσεις όπως «με τι ασχολείσαι». Με έχεις κολλήσει στον τοίχο στην κυριολεξία. Μου δημιουργεί μεγάλη σύγκρουση μέσα μου αυτή η ερώτηση και με αναχαιτίζει γιατί η απάντηση δεν είναι μονολεκτική. Πολλές φορές έχει υπάρξει ακίνητος ο χρόνος για μένα προσπαθώντας να δώσω μια απάντηση, ακόμα και στον εαυτό μου. Χάσιμο χρόνου.

ΟΚ, λοπόν! Ας περάσουμε στο θέμα μας! Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με την παιδική όπερα; Δύσκολο είδος, ελάχιστη οπερική παιδεία στην Ελλάδα… Είχες ασχοληθεί ως ηθοποιός; Ως θεατής παρακολουθούσες όπερα; 

Δεν το αποφάσισα. Ο Θοδωρής (Αμπαζής) το αποφάσισε και το πρότεινε. Νιώθω πως απλά ήρθε και συνέβη. Έγραφα πάντα, έκανα μεταφράσεις, έγραφα κείμενα, τραγούδια στην Πειραματική, οι συνάδελφοί μου το γνώριζαν, το ίδιο και οι υπόλοιποι συνεργάτες. Μάλλον είχε έρθει και η ώρα. Γιατί έχω και την τάση να τα σκέφτομαι αρκετά τα πράγματα πριν μπω στη ροή τους. Οπότε και ο Θοδωρής έδωσε ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη απαντώντας στο άγχος μου πολύ υποστηρικτικά και έτσι βούτηξα στη «Βασίλισσα του χιονιού», το πρώτο λιμπρέτο που έγραψα για παιδική όπερα (σ.σ. Παρουσιάστηκε πριν από δυο χρόνια στη Στέγη και πριν είχε παιχτεί στην Πάτρα από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ).

Αυτή η πρώτη επαφή με το ποιητικό κείμενο μιας όπερας με απενεχοποίησε αρκετά από τη λογική «για να γράψεις για όπερα πρέπει να έχεις και σχέση με την όπερα». Η σχέση με τη μουσική μπορεί να εδραιωθεί και με άλλους τρόπους. Μην ξεχνάμε ότι ένα κείμενο, είναι απλά χρήσιμο στην εξέλιξη της μουσικής δραματουργίας. Ρωτήστε όλους όσοι γράφουν κείμενα για οποιοδήποτε είδος αν μένουν τα ίδια από την αρχή μέχρι το τέλος. Είναι αδύνατον. Συμπληρώνουν το ένα το άλλο για να δημιουργήσουν προοπτική στη δυναμική της σχέσης αυτής. Παρόλα αυτά διάβασα λεπτομερώς το λιμπρέτο του Sondheim για το “Sweeny Todd”. Υπόδειγμα ποιητικού κειμένου και με βοήθησε πολύ όχι όσον αφορά στη δομή του αλλά κυρίως στο πόσο καθαρή χρειάζεται να είναι μια ιστορία για να ενταχθεί στα πλαίσια ενός μουσικού θεάματος.

Την όπερα την αγάπησα και την εμπιστεύτηκα στην πορεία. Και μέσα από τους συνεργάτες μου και μέσα από τα παιδιά που είδαν την «Βασίλισσα του χιονιού».Ήταν μαγικές οι αντιδράσεις τους.Ήταν και ένα πολύ όμορφο θέαμα, πολύ ταξιδιάρικο, πολύ προσωπικό. Δεν γίνεται να μην αγαπήσεις κάτι, όταν και οι άλλοι που εμπλέκονται του δείχνουν ιδιαίτερη φροντίδα και ενδιαφέρον. Δεν πάω εύκολα στην όπερα, εκτός κι αν τραγουδούν φίλοι. Αν και με έχω πιάσει να μου αρέσει μια άρια από τους «Αλιείς μαργαριταριών». Ευτυχώς, έχω φίλους που τους αρέσει αληθινά η κλασική μουσική και με παρασύρουν. Δηλαδή, ό,τι μου στέλνουν κατά καιρούς θα το ακούσω. Αν μου αρέσει και πολύ θα κάτσω να το ψάξω από όλες τις μεριές.

Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς λέγεται η νέα όπερα για παιδιά και νέους που παίζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Έχεις γράψει το λιμπρέτο. Θα μας πεις δυο λόγια για την ιστορία; 

Η συγκεκριμένη ιστορία βασίζεται σε τρεις διαφορετικούς ρώσικους μύθους. Η ιστορία είναι απλή. Ένας πρίγκιπας, ο Ιβάν, πηγαίνει μετά από τη διαταγή του Τσάρου πατέρα του να πιάσει τον κλέφτη που έχει ξαφρίσει τα πολύτιμα χρυσά μήλα της αγαπημένης του μηλιάς. Το Πουλί της φωτιάς εν προκειμένω, το οποίο είναι η κόρη του Μάγου Κοσέι, του φόβου και του τρόμου της περιοχής. Έπειτα από διάφορες δοκιμασίες και με τη βοήθεια του Βολκ, του λύκου που έχει συναντήσει στο Μαύρο Δάσος, συναντά το Πουλί της φωτιάς με τη μορφή της Γελένα, αυτή τον ερωτεύεται, τον βοηθά, του αποκαλύπτεται, τα αδέρφια του που θέλουν αυτά να γίνουν τσάροι την αιχμαλωτίζουν, αλλά στο τέλος η αλήθεια αποκαθίσταται, παντρεύονται και ζουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Μια ιστορία με αγαπημένα κλισέ και την κλασική δομή των παραμυθιών. Αυτά όσον αφορά την ιστορία. Την αφήγηση θα τη δούμε όλοι μαζί στην ΕΛΣ.

Μίλησέ μας λίγο για τη διαδικασία συγγραφής του λιμπρέτου; Πόσο καιρό το δούλεψες; Πώς συνεργάστηκες με τον Θοδωρή Αμπαζή; Πώς γράφεις όταν ξέρεις ότι το κοινό σου είναι παιδιά; Γιατί, υποθέτω, ότι ακολουθείς έναν διαφορετικό κώδικα γραφής…  

Το ιντριγκαδόρικο σε αυτό ήταν να μαζέψω όλα τα δραματουργικά στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα στη σύνθεση μιας νέας ιστορίας. Οπότε κράτησα όλα τα ονόματα, αντέστρεψα τους ήρωες γιατί δεν μου αρέσουν τα «καλά» παιδιά που νικάνε το κακό και όλα τακτοποιούνται. Κράτησα τα ονόματα, τα εμπόδια και το τέλος από έναν μύθο. Έκανα το Πουλί κεντρικό θέμα, γιατί δεν είναι σε κανέναν μύθο και δημιούργησα νέα συμβάντα. Η ιστορία μας πήρε 4 μήνες μέχρι να καταλήξουμε, το λιμπρέτο βγήκε πολύ γρήγορα. Η ιστορία είναι πάντα το θέμα- να είναι σαφής και συνεπής.

Η γραφή δεν είναι ένα κλειστό σύστημα συμβόλων και η μουσική γραφή ακόμα παραπάνω. Οπότε, το κείμενο αντιμετωπίζεται και ανάλογα… Το ξεπέρασα σύντομα αυτό, γιατί στην αρχή είχα πολλά ερωτηματικά. Ο Θοδωρής, είναι αλήθεια, βοήθησε πολύ. Στο πρώτο λιμπρέτο, θυμάμαι, μου είχε κάνει και σχεδιάγραμμα στην αρχή με τη βασική δομή μιας όπερας. Τίποτα δεν ακολούθησα από αυτά παρόλο που τα είχα στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Με αφήνει εν λευκώ, υποθέτω εμπιστεύεται τις λέξεις για να πατήσει πάνω και να χτίσει τη μουσική.

Το να γράφεις για παιδιά, δεν είναι κάτι διαφορετικό από το να γράφεις για μεγάλους. Τα θέματα που πραγματεύεσαι πιθανόν να είναι διαφορετικά και ο τρόπος με τον οποίο αφηγείσαι την ιστορία. Η σαφήνεια και η συνέπεια συνεχίζει να είναι ζητούμενο. Η απλότητα και η αφαίρεση είναι ο στόχος. Δυστυχώς, δεν είμαι ακόμα πολύ αφαιρετική στη σκέψη. 

Η Εθνική Λυρική Σκηνή μετακόμισε από το κέντρο της πόλης στο ΚΠΙΣΝ. Πώς σου φάνηκε το νέο κτίριο και η νέα σκηνή; Θεωρείς ότι θα λειτουργήσει θετικά προς το κοινό αυτή η μετακόμιση;   

Είμαι υπέρ της αποκέντρωσης και θεωρώ ότι ήδη έχει αποκτήσει το κοινό του και σύντομα. Θα δούμε πώς θα πάει σε βάθος χρόνου. Βλέπετε, εδώ που ζούμε έχουμε την τάση να μην φροντίζουμε πολύ τα όμορφα πράγματα. Σαν να μη μας το έχει μάθει κανείς πώς να το κάνουμε.

Τι έχει να προσφέρει η τέχνη σε ένα παιδί και γιατί θα πρότεινες σε έναν γονιό να έρθει με το παιδί του να δουν την παράσταση;  

Έχω δει πώς μπορεί να λειτουργήσει η τέχνη και τώρα η όπερα παιδαγωγικά και συναισθηματικά στα παιδιά. Συνδυάζει τόσα πολλά παραστατικά στοιχεία, που, αν μη τι άλλο, είναι ένα καλό σκαλοπάτι για μια πρώτη επαφή με όλες τις μορφές της τέχνης συγκεντρωμένες. Η τέχνη διατηρεί τη μνήμη κατά τη γνώμη μου. Αλλά ακόμα και να πάει κάποιο παιδί για να δει όπερα από περιέργεια, είμαι σίγουρη πως θα είναι μια εμπειρία που θα τη συζητάει στα διαλείμματα.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση “Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς” εδώ.