ΤΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΑΚΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΗΓΕΙΣΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

«Τι καλύτερο από το να ακούς και να διηγείσαι ιστορίες»: η Μαρία Αγγελίδου έχει πει πολλές ιστορίες στα παιδιά. Άλλες τις έχει μεταφράσει, άλλες τις έχει διασκευάσει, άλλες τις έχει γράψει. Έμπειρη μεταφράστρια, άρχισε να ασχολείται με το παιδικό βιβλίο με αφορμή τον δικό της γιο. Αρχικά μεταφράζοντας, μια και αυτή είναι δουλειά που αγαπά πολύ, «ωραία δουλειά και καθόλου αχάριστη».

Έχει πολλές απαιτήσεις η μετάφραση παιδικών βιβλίων; Tο παιδικό βιβλίο έχει περισσότερες απαιτήσεις από τα άλλα. Εύκολα κάνεις λάθη και αποτυγχάνεις. Η μετάφραση έχει να σεβαστεί πολλές υποχρεώσεις. Πρέπει να κρατήσεις ισορροπίες ανάμεσα στο χρέος σου προς τον συγγραφέα, το χρέος σου προς το αναγνωστικό κοινό, αλλά και τους ενήλικες οι οποίοι θα επιλέξουν το βιβλίο. Παίζει ακόμα πολύ μεγάλο ρόλο η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, το «politically correct», γιατί το παιδικό κοινό το θεωρούμε πιο ευάλωτο. Π.χ. δεν μπορούμε εύκολα να εκδώσουμε κείμενα που μιλούν για οικογένειες με δύο μαμάδες. Ακόμα ένα περίπλοκο θέμα είναι πώς και αν θα μεταφράσεις τα ονόματα. Είναι πολλές οι αποφάσεις που πρέπει να πάρει ένας μεταφραστής.

Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα εδώ παίζει μεγαλύτερο ρόλο από όσο σε άλλες χώρες; Όχι. Κάθε χώρα έχει τα δικά της θέματα. Στην Αμερική π.χ. έχει προκληθεί σκάνδαλο από τη φωτογραφία ενός γυμνού αρχαιοελληνικού αγάλματος και υπάρχουν πόλεις όπου δεν κυκλοφορεί ο Χάρι Πότερ.

Τι κάνετε με τα ονόματα; Παλιά το Τζον το έκαναν Γιάννης. Τώρα, όχι. Άλλωστε πια μπαίνουν και αγγλικές λέξεις στα παιδικά βιβλία – νομίζω πως η αρχή έγινε με τη λέξη «i-pad». Τα κλασικά δεν τα αλλάζεις, η Χιονάτη δεν γίνεται Blanche-Neige. Υπάρχουν, και ονόματα όπως ο Δαρβίνος που ελληνοποιούνται. Είναι πολλά που πρέπει να αποφασίζεις κάθε φορά. Ακόμα, στους ενήλικες μπορείς να πεις και ένα «όποιος καταλάβει, κατάλαβε», στο παιδικό πρέπει να «κάνεις τούμπες» για να είναι όλα κατανοητά.

Έχετε κάνει και διασκευές λογοτεχνικών έργων. Οι διασκευές μού αρέσουν τρομερά. Είμαστε και εξοικειωμένοι σήμερα με τη διασκευή. Μας αρέσει να κοιτάμε διάφορους ήρωες μέσα σε «νέο κάδρο», να τους βλέπουμε στη δική μας εποχή. Η διασκευή σημαντικών έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι μεγάλη πρόκληση. Αλλά τα έργα αυτά είναι τόσο καλά που αντέχουν. Είναι πρόκληση να βρεις «κουμπιά» να διηγηθείς μια ιστορία «για ενηλίκους» απευθυνόμενος σε άλλες ηλικίες. Μια πρόκληση για μένα, κάτι που δεν ήμουν καθόλου σίγουρη πως γίνεται, ήταν η διασκευή της Θείας Κωμωδίας. Έγινε όμως και νομίζω πως ήταν επιτυχημένη. Μια άλλη που δεν περίμενα πως θα είχε τόσες δυσκολίες ήταν η διασκευή του Μόμπι Ντικ.

Το να έχεις διαβάσει μικρός ένα κλασικό έργο, σε κάνει να αναζητήσεις αργότερα το πρωτότυπο; Οποιοσδήποτε νιώσει έστω και μιαν ολιγόλεπτη απόλαυση, θα την αναζητήσει ξανά κάποια στιγμή. Αν κάποιος διαβάσει κάτι και το ευχαριστηθεί θα ψάξει αργότερα και άλλα αναγνώσματα. Ενδεχομένως να ξεκινήσει από κάτι πιο «μαζικό», εγώ π.χ. μικρή διάβαζα Πολυάννα, Μικρό Σερίφη, απ’ όλα. Από κει πήγα σε πιο «δύσκολα» Δεν είναι υποχρεωτικό να αρέσει σε όλους το διάβασμα, ούτε είναι αυτό που, από μόνο του, μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Ωραίο είναι να αρέσει.

Δικά σας βιβλία πώς αποφασίσατε να γράψετε; Ήταν πρόταση του εκδότη. Το πρώτο βιβλίο είχε θέμα τη μυθολογία, που τη θεωρώ πολύ σημαντικό κομμάτι της ανθρώπινης γνώσης. Άλλωστε το να διηγούμαι ιστορίες από τη μυθολογία το έκανα ήδη στον γιο μου, μια και στο σχολείο δεν τις μάθαιναν. Κάθε βιβλίο ροκύπτει μετά από συνεννόηση. Δεν κάθομαι και εμπνέομαι. Δεν έχω την εντύπωση πως λειτουργεί έτσι. Κάθε βιβλίο το φτιάχνουμε μαζί με τον εκδότη και τον εικονογράφο.

Και τώρα, στη σειρά Ιστορίες που τις είπε… (Μεταίχμιο) διηγείστε ιστορίες από την Ιστορία. Μου αρέσει πολύ η ιστορία. Νομίζω μάλιστα πως πια αλλάζει, ευτυχώς, η σχέση μας με την ιστορία και για αυτό το κάνω με ιδιαίτερο μεράκι. Ακόμα με τη συμβολή της λογοτεχνίας διευκολύνεται όχι μόνο να μην είναι βαρετό το μάθημα της ιστορίας, αλλά και η ίδια η ζωή μας να γίνει πιο συναρπαστική. Δεν με νοιάζει να διαβάζει κανείς και να μπουκώνει με χρονολογίες, με νοιάζει να φεύγει με ανοιχτή περιέργεια, με μιαν αίσθηση πείνας που θα τον σπρώξει αργότερα να πει «θέλω να μάθω παραπάνω».