ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ

0

«Ο Άγιος Βασίλης έχει τη σωστή ιδέα, να επισκέπτεσαι τους ανθρώπους μια φορά τον χρόνο» είπε κάποτε ‒όχι χωρίς μια ισχυρή δόση κυνισμού‒ ο διάσημος Δανός κωμικός Victor Borge.

Κάπως έτσι… μας συμπεριφέρονται και τα Χριστούγεννα – έρχονται μια φορά τον χρόνο με μεγάλη φόρα και ορμή για να μας φορτώσουν με ένα καλά δουλεμένο πακέτο: ψυχαναγκαστικής χαράς, ψυχαναγκαστικών ελπίδων –λες κι ο κόσμος κι η ζωή μας μπορούν να αλλάξουν μέσα σε ένα μήνα‒, ψυχαναγκαστικής καλοσύνης, ενός ψυχαναγκαστικού προσωπείου γεμάτου αγάπη και κατανόηση και πάνω απ’ όλα ψυχαναγκαστικής οικογενειακής θαλπωρής.

Tι γίνεται όμως στην περίπτωση που η οικογενειακή θαλπωρή απλώς δεν υπάρχει και το αντίστροφο μέτρημα των ημερών μέχρι τα Χριστούγεννα (το οποίο σε μια ολοένα και παρανοϊκότερη κατάσταση ξεκινάει σχεδόν από το τέλος Σεπτεμβρίου) δεν προκαλεί έκρηξη ενθουσιασμού αλλά θλίψης λόγω των πικρών αναμνήσεων; Τι συμβαίνει όταν παιδιά και γονείς φορτώνονται αντί για δώρα ένα τσουβάλι ενοχών, τύψεων και ματαιώσεων για τον χωρισμό; Τι συμβαίνει όταν όλα αυτά τα πρόσωπα αγωνιούν αν θα καταφέρουν κι αυτοί όπως οι «άλλοι», οι χαρούμενοι, οι οικογενειάρχες να… εισπνεύσουν λίγο από το μεθυστικό Christmas Spirit;

Φυσικά, άλλη είναι η κατάσταση όταν το κλίμα ανάμεσα στους χωρισμένους γονείς είναι καλό, άλλη αν είναι κακό, διαφορετική αν ο ένας από τους δύο γονείς είναι μονίμως απών, διαφορετική αν τα Χριστούγεννα γιορτάζονται με κοινές στιγμές και διαφορετική όταν γιορτάζονται επί 2. Η αλήθεια πάντως παραμένει και ισχύει για όλους τους τύπους οικογενειών, για παιδιά αλλά και για μεγάλους:  οι γιορτές είναι όντως μια ανάπαυλα ξεγνοιασιάς μέσα στην καθημερινή ρουτίνα, μια γιορτή απαραίτητη, ένα διάλειμμα ανεμπόδιστης χαράς μέσα στη μέση του χειμώνα, αλλά μέχρις εκεί. Ο καθαγιασμός της γιορτής στην πραγματικότητα δεν κάνει καλό σε κανέναν μας – η μυθοποίηση και οι αυξημένες απαιτήσεις από τους γύρω μπορεί εύκολα να μας αποπροσανατολίσει.  

Επιμηκύνοντας τη χαρά

Ο Δ., 45 χρόνων, στέλεχος σε πολυεθνική εταιρεία –τα πλήρη στοιχεία του στη διάθεση της εφημερίδας‒ είναι ένας χωρισμένος πατέρας με δύο κορίτσια και ευτυχώς με την οικονομική άνεση που απαιτείται για να μπορεί να συντηρεί στις μέρες μας ένας ασφαλές δεύτερο σπίτι για τα παιδιά του.

Είμαι χωρισμένος σχεδόν πέντε χρόνια. Το ‘‘φιλικό’’ διαζύγιο είναι μύθος. Ο καθένας έχει πίκρα μέσα του, κατηγορεί τον άλλον και χρειάζεται λίγος χρόνος για να κατασταλάξει όλο αυτό. Όλα εξαρτώνται από το κατά πόσο έχεις τη δύναμη απλώς να αφήνεις τα άσχημα να περνάνε και να μην αντιδράς για το καλό των παιδιών και για τη δική σου ηρεμία. Οπότε, το διαζύγιό μας ήταν ‘‘φιλικό’’ από την άποψη ότι δεν υπήρχαν μεγάλες αντιδικίες, δικαστήρια, κ.λπ… Ό,τι συμφωνήθηκε μεταξύ μας μέσω ιδιωτικού συμφωνητικού, το οποίο και οι δύο συντάξαμε, τηρήθηκε σχεδόν στο ακέραιο. Κανονικά η επικοινωνία και κανονικά η υποχρέωση της διατροφής. Τότε, τα δύο κοριτσάκια μου ήταν 10 και 7 ετών. Την επιμέλεια την έχει η μαμά και μένουν μαζί της τον περισσότερο χρόνο. Η επίσημη επικοινωνία μου μαζί τους είναι κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο (με διανυκτέρευση και την Κυριακή το βράδυ) και κάθε Τρίτη (επίσης με διανυκτέρευση). Επιπλέον, με τη 15χρονη κόρη μου, επειδή υπάρχουν κοινές δραστηριότητες, τη βλέπω και κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Και γενικά αν χρειαστεί οτιδήποτε (π.χ. κάτι να πάρει για το σχολείο ή κάτι που μπορεί να ξέχασε στο σπίτι), επειδή μένουμε και πολύ κοντά, είναι αρκετά εύκολο να συναντηθούμε. Η σχέση μας είναι μοναδική θα έλεγα. Τα θεμέλια υπήρχαν και πριν από τον χωρισμό με τη μητέρα των παιδιών μου. Ήμασταν πολύ δεμένοι (από το μαιευτήριο κιόλας) και κάναμε δικά μας πράγματα, μπαμπάς με κόρες.

Αυτό που άλλαξε με το διαζύγιο είναι ότι έδωσα πολύ μεγάλη έμφαση στα παιδιά. Εννοώ πως για να αναπληρώσεις τον χρόνο και τα κενά, πρέπει να είσαι λίγο υπερβολικός όταν είσαι μαζί τους. Δηλαδή να συζητάς πολύ, να ασχολείσαι πολύ, να ακούς πολύ και γενικά να είσαι δίπλα τους για να διατηρήσεις και να χτίσεις περαιτέρω τη σχέση αυτήν αλλά και για να είσαι κοντά στις αλλαγές που έρχονται λόγω ηλικίας. Και να αναπτύσσεσαι/προσαρμόζεσαι και εσύ ο ίδιος στις ανάγκες τους. Σίγουρα απαραίτητη και η καθημερινή τηλεφωνική επικοινωνία, για να μη χάνεις τα σημαντικά της καθημερινότητάς τους. Γίνεσαι ενεργός στα θέματα του σχολείου (παρών στις ενημερώσεις γονέων) και στις φιλίες τους (ανοίγεις το σπίτι σε φίλους και γονείς) για να δημιουργήσεις κοινά. Κάθε φορά που μπαίνουν στο σπίτι και οι δύο είναι σαν να λείπουν κάτι ώρες και όχι ενδεχομένως μέρες. Σίγουρα πάντως στις γιορτές είναι πιο δύσκολα. Ειδικά τα Χριστούγεννα που είναι παραδοσιακά οικογενειακή γιορτή.

Τα πρώτα Χριστούγεννα ήταν πολύ δραματικά… Ήταν ίσως η πρώτη φορά που ήρθα αντιμέτωπος με τη συναισθηματική αποξένωση. Αισθάνθηκα το πόσο μόνος  ήμουν, ότι είχαν έρθει τα πάνω κάτω στη ζωή μου, το απόλυτο κενό. Ήταν πολύ νωπή η απώλεια και έπρεπε μόνος μου να αντεπεξέλθω για το συμφέρον των παιδιών. Δεν ήξερα πώς να το χειριστώ, δεν είχα αποκτήσει την εμπειρία. Εκεί επιστράτευσα γιαγιάδες, παππούδες, θείες κ.λπ… για να γεμίσει ο χρόνος και για να επιμερίσω το βάρος. Για κάθε μόνο γονέα τα πρώτα Χριστούγεννα ως χωρισμένος γονιός είναι πολύ δύσκολα. Θέλει αρκετό χρόνο να προσαρμοστείς στις νέες συνθήκες. Ούτε τα παιδιά ξέρουν πώς να φερθούν και τι να περιμένουν από σένα. Σε κοιτάνε στα μάτια διαρκώς γιατί έτσι τα καταλαβαίνουν όλα. Χρειάζεται μεγάλη δύναμη και προσπάθεια για να δείξεις ότι είναι όλα καλά. Εκεί που μέχρι πρότινος στις γιορτές μαζευόμασταν όλοι μαζί για να ανοίξουν τα δώρα τους, τώρα θα πρέπει να ανοίξουν τα μισά και παρών θα είναι μόνο ο μπαμπάς. Τα άλλα μισά θα τα ανοίξουν με τη μαμά. Ετοιμάζεις το χριστουγεννιάτικο δείπνο μόνος εκεί που μέχρι πρότινος ήταν υπόθεση του ζευγαριού. Σήμερα, η περίοδος των διακοπών μοιράζεται μεταξύ των δύο γονιών, δηλαδή μια εβδομάδα με τον μπαμπά και μια με τη μαμά. Όσο για το κλίμα που επικρατεί στο σπίτι, είναι κάτι που αποδέχεσαι και μαθαίνεις να ζεις με αυτό. Και οι γιορτές δεν είναι μόνο η ημέρα των Χριστουγέννων. Υπάρχουν και οι υπόλοιπες μέρες που είναι εξίσου γεμάτες με χαρά και γέλιο. Εμείς θα πάμε εκδρομή με φίλους, θα καλέσουμε τη γιαγιά και τον παππού, θα παίξουμε επιτραπέζια, θα δούμε ταινίες, θα πάμε θέατρο. Το πρώτο και βασικότερο που κάνουμε στην αρχή του μήνα είναι να αποφασίσουμε τι θα κάνουμε τις γιορτές! Θα πάμε κάπου, πού, πότε, κ.λπ. αλλά και τι δραστηριότητες θα επιλέξουμε. Ύστερα θα στολίσουμε το δέντρο όλοι μαζί και το σπίτι γενικότερα.  Θα αγοράσουμε μαζί στολίδια και για το δωμάτιό τους και θα φτιάξουμε μαζί τα γλυκά για να μυρίσει το σπίτι. Όλα αυτά γίνονται πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι συνηθίζεται. Φέτος στολίσαμε μέσα Νοέμβρη. Ουσιαστικά αυτό που προσπαθούμε είναι να επιμηκύνουμε την περίοδο των γιορτών και της χαράς. Γενικά, εύκολα γεμίζει ο χρόνος γιατί έχεις τη διάθεση να κάνεις πράγματα μαζί και να περάσεις όμορφα. Τις γιορτές που υπάρχει περισσότερος χρόνος γιατί και εγώ θα έχω κανονίσει να πάρω την άδειά μου τότε, αισθάνεσαι πιο ολοκληρωμένος. Ακόμα και όταν αναγκάζεσαι να μαγειρεύεις, σου αρέσει γιατί ακούς τις φωνούλες τους απ’ το διπλανό δωμάτιο. Τα παιδιά φαίνεται να προσαρμόζονται πιο εύκολα από τους χωρισμένους γονείς στις προσδοκίες και στους συμβολισμούς των γιορτών. Αυτό με την πολύ σημαντική προϋπόθεση να περνάνε καλά και με τους δύο γονείς και να υπάρχει κλίμα ηρεμίας. Μάλλον εμείς οι ενήλικες αναπολούμε περισσότερο τις οικογενειακές στιγμές που ζήσαμε, ειδικά την περίοδο των γιορτών. Είναι οι στιγμές που ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται κάποιον δικό του. Η πραγματικότητα πάντως δεν αλλάζει τα Χριστούγεννα: με έναν χωρισμό δημιουργούνται δύο οικογένειες, τα παιδιά με τον μπαμπά και τα παιδιά με τη μαμά. Είναι θέμα να συνειδητοποιήσεις ότι είναι προτεραιότητά σου τα παιδιά να είναι καλά, ανεξάρτητα από τον αντίκτυπο στη δική σου ζωή, γιατί εκείνα δεν φέρουν καμία απολύτως ευθύνη.

Περιήγηση στο σύμπαν της μονογονεϊκότητας

Η Κυριακή Χαριτάκη είναι η ιδρύτρια του πρώτου site για τους μονογονείς στην Ελλάδα SingleParent.gr και συνεπώς είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν από πρώτο χέρι πώς είναι το ερμητικά κλειστό και άγνωστο για την υπόλοιπη κοινωνία σύμπαν των μονογονέων.

Η μεγαλύτερη δυσκολία που μας εξομολογούνται οι μονογονείς ότι αντιμετωπίζουν είναι η μοναξιά και ο χειρισμός κάποιων καταστάσεων, ειδικά τις γιορτινές μέρες. Η απουσία των ανθρώπων από τη ζωή τους, λόγω της νέας οικογενειακής τους κατάστασης, γίνεται πιο έντονη. Οι εξηγήσεις που πρέπει να δώσεις στα παιδιά σου όταν σε ρωτάνε γιατί δεν ήρθε κανείς τα Χριστούγεννα και πού είναι η νονά ή ο θείος. Ή όταν το πένθος ή ο χωρισμός είναι πρόσφατα, άρα πρόκειται για τις πρώτες γιορτές μακριά από τον άλλον γονιό. Επίσης σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι στις περιπτώσεις διαζευγμένων γονιών, όπου ο ένας είναι σχεδόν απών (δηλαδή βλέπει το παιδί π.χ. μόνο τις γιορτές, χωρίς να συμμετέχει ενεργά), μια δυσκολία που προκύπτει είναι η ρύθμιση της επικοινωνίας. Με ποιον από τους δύο γονείς θα περάσει το παιδί τις γιορτές, για πόσες μέρες και πού, ή ακόμη και τι γίνεται όταν το παιδί αρνείται να περάσει τις γιορτές με τον γονιό που δεν βλέπει συχνά. Εκεί υπάρχει σοβαρό πρόβλημα λόγω του αρνητικού κλίματος που δημιουργείται. Οι φόβοι των μονογονέων έχουν να κάνουν κυρίως με τα παιδιά τους. Πώς θα τους εξηγήσουν, πώς θα τα χειριστούν όταν ο άλλος γονιός εξαφανίζεται, πώς θα τα κάνουν να μη μισήσουν τον άλλον γονιό χωρίς να τους κρύψουν την αλήθεια. Είναι δύσκολο και πολύπλοκο. Ένα άλλο κομμάτι είναι το οικονομικό. Πώς θα τα βγάλουν πέρα όταν δεν παίρνουν διατροφή ή όταν κόβεται για… 56η φορά ο μισθός. Η πολιτεία όχι μόνο δεν τους βοηθάει, αλλά τους βάζει και εμπόδια, από τα πιο απλά πράγματα (π.χ. να κάνουν μια ανάληψη από τον λογαριασμό του παιδιού) μέχρι τα πιο σύνθετα. Καταφέρνουν να περάσουν τους σκοπέλους είτε με τη βοήθεια φίλων και συγγενών που έχουν μείνει στη ζωή τους είτε αντλώντας δύναμη από τα παιδιά τους που τους χρειάζονται και ελπίζουν πως θα βρουν στο πρόσωπό τους κατανόηση και συντροφικότητα. Η αλήθεια πάντως είναι ότι ένας μονογονέας χρειάζεται βοήθεια όλον τον χρόνο.

Ειδικά στις γιορτές η βασική βοήθεια που πιστεύω πως χρειάζεται είναι ψυχολογική και σίγουρα οικονομική. Σε περίπτωση που κάποιος χρειάζεται ψυχική στήριξη ή τρόφιμα για να περάσει όχι μόνο τα Χριστούγεννα αλλά και γενικότερα, μπορεί να μπει στους καταλόγους βοήθειας του Singleparent.gr όπου θα βρει πάνω από 250 φορείς και κέντρα στήριξης που μπορούν να τον βοηθήσουν. Επίσης μπορεί να επωφεληθεί μέσα από το πρόγραμμα ‘‘Πρώτη επίσκεψη δωρεάν’’ του Singleparent.gr και να δει κάποιον ψυχολόγο-συνεργάτη της σελίδας μας, την πρώτη φορά εντελώς δωρεάν. Όσο για το πως βιώνουν τα παιδιά τις γιορτές (με όλους τους συμβολισμούς του που αυτές έχουν για την παιδική ηλικία) μέσα σε μια μονογονεϊκή οικογένεια, αυτό εξαρτάται από τα μηνύματα που τους έχει περάσει ο γονιός. Αν ο γονιός περνάει στα παιδιά το μήνυμα ότι ‘‘όλα είναι χάλια και δύσκολα, και τι κρίμα που είμαστε έτσι’’, το παιδί βιώνει αρνητικά την περίοδο αυτήν αλλά και τη γενικότερη καθημερινότητά του. Αν όμως ο γονιός περνάει το μήνυμα ότι ‘‘η οικογένειά μας δεν διαφέρει σε τίποτα από τις άλλες, απλώς βιώνει κάποιες δυσκολίες παραπάνω και θα τις ξεπεράσουμε’’, τότε το παιδί βιώνει τις γιορτές όπως κάθε άλλο παιδί. Μην ξεχνάμε εξάλλου πως τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά είναι 10 μέρες τον χρόνο και δεν υπάρχει λόγος να το μεγαλοποιούμε. Σημασία έχει πώς βιώνουμε τη γενικότερη καθημερινότητά μας και πόσο καλά είμαστε εμείς με τον εαυτό μας για να είναι και τα παιδιά μας.