Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

0

Μας είπαν να μην κάνουμε λάθη, μα κάναμε. Μας είπαν μην το κάνεις, θα πονέσεις και πονέσαμε. Μας είπαν είναι κακό να αποτύχεις, μα αποτύχαμε. Μας είπαν πολλά.  Κάποιες φορές, τα ακολουθήσαμε και κάποιες όχι. Προσπάθησαν με την τιμωρία και κυρίως με το φόβο να μας «προφυλάξουν» από τα «κακά» της ζωής. Ευτυχώς, δεν τα κατάφεραν και έτσι μπορέσαμε και ζήσαμε, δυσκολευτήκαμε, δημιουργήσαμε, πετύχαμε και αποτύχαμε. Και να που τώρα γίναμε εμείς γονείς, τι θα κάνουμε; Θα βοηθήσουμε το παιδί μας να αποκτήσει αυτοεκτίμηση.

Τα παιδιά δεν έρχονται στον κόσμο με μια έτοιμη προσωπικότητα, γι’ αυτό και διαθέτουν μια πολύ αποτελεσματική στρατηγική, τη μίμηση, που θα τους επιτρέψει να δημιουργήσουν την προσωπικότητά τους. Και ποιόν πιστεύετε ότι θα «επιλέξουν» να μιμηθούν;  Αυτούς που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον τους,  τα πρότυπα των οποίων θα εντυπωθούν βαθιά μέσα τους και θα αποτελέσουν τη βάση για την δόμηση της προσωπικότητάς τους.

Έτσι, καθημερινά συμβουλεύουμε τα παιδιά μας, θέλοντας να τους δείξουμε το σωστό, το τέλειο, το «πρέπει», να τα βάλουμε στον κόσμο των ενηλίκων, χωρίς να σκεφτούμε αν εμείς είμαστε ακριβώς αυτό που ζητάμε από τα παιδιά μας να γίνουν. Αναρωτηθήκαμε ποτέ πόσο αντιφατικά είναι τα λόγια μας σε σχέση με τις πράξεις μας;  Είμαστε πράγματι το καλύτερο παράδειγμα για τα παιδιά μας;

Ενώ εμείς ζούμε σε μια αταξία σε σχέση μ’ αυτό που είμαστε, μ’ αυτό που πρόσφατα υποσχεθήκαμε στον εαυτό μας και δεν τηρήσαμε ή στην προσπάθειά μας να βρούμε λίγο χρόνο για να γίνουμε λίγο άτακτοι γιατί δεν αντέχουμε άλλο αυτή την τάξη ρουτίνας που μας ισοπεδώνει, ζητάμε από τα παιδιά μας να μην κάνουν αταξίες…

Ενώ θα έπρεπε να ξέρουμε πια ότι μέσα από τα λάθη μαθαίνουμε, ωριμάζουμε, πέφτουμε, σηκωνόμαστε και συνεχίζουμε τη διαδρομή μας με μεγαλύτερη δύναμη, εμείς απαιτούμε από τα παιδιά μας να προσέχουν για να μην κάνουν λάθη και τα αναγκάζουμε να ζουν με φόβο και ανασφάλεια.

Ενώ εμείς θεωρούμε ότι «ότι μάθαμε, μάθαμε» μένουμε στάσιμοι στο ίδιο σημείο και δεν κάνουμε ούτε ένα βήμα πια για την εξέλιξή μας γιατί είμαστε απασχολημένοι με τις υποχρεώσεις, θέλουμε τα παιδιά μας να προοδεύουν συνεχώς, να κατακτούν, να μαθαίνουν.  Και θα μάθουν, θα προοδεύσουν, όμως θα σταματήσουν κάποια στιγμή, δεν ξέρουμε πότε, όπως βλέπουν ότι κάναμε και εμείς.

Πριν αρχίσουμε πάλι να συμβουλεύουμε και να εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, ας αρχίσουμε να τα παρατηρούμε καλύτερα, ας χαμηλώσουμε το ύψος μας, ας ανοίξουμε τα αυτιά μας, ας γίνουμε μαζί τους μαθητές και όχι δάσκαλοι και τότε, σίγουρα θα θυμηθούμε όλα εκείνα που χρειάζεται με τις πράξεις μας να τους δείξουμε για να εδραιώσουν μέσα τους την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση που χρειάζονται.

Με αγάπη και άνευ όρων αποδοχή

Η αγάπη μας, που δεν αμφισβητείται, πρέπει να συνοδεύεται από αποδοχή, γι’ αυτό που είναι το παιδί μας, ανεξάρτητα από τις δυνατότητές του, τις δυσκολίες του, τις όποιες συμπεριφορές του και να είμαστε βέβαιοι ότι θα καταγράψει μέσα του την αίσθηση ότι είναι σημαντικό και αξίζει να αγαπηθεί.  Το παιδί μαθαίνει να σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους, όταν αντιλαμβάνεται ότι αυτό που αισθάνεται, αυτό που σκέφτεται αξίζει, είναι σημαντικό.

Η επίπληξη ή η επίκριση σε προσωπικό επίπεδο το κάνει να νοιώθει ότι δεν έχει αξία, γι’ αυτό όταν χρειάζεται να γίνει κάποια παρατήρηση, δεν απευθυνόμαστε στο ίδιο το παιδί, «είσαι πολύ…», αλλά στην πράξη που έκανε «δεν είναι ωραίο αυτό, μπορεί κάποιος να πονέσει, σε παρακαλώ μην το κάνεις».  Παιδιά που έχουν υποστεί κριτική και σκληρές τιμωρίες είναι δύσκολο να αναπτύξουν υγιή αυτοεκτίμηση.

Το ίδιο συμβαίνει και όταν θέλουμε να το επιβραβεύσουμε, κάνουμε θετικά σχόλια γι’ αυτό που έκανε και όχι για το ίδιο, «μπράβο, είναι πολύ ωραίο αυτό που έκανες ή που είπες», αλλιώς ο κίνδυνος της υπεροψίας ελλοχεύει.

Με ασφάλεια και προστασία

Τα παιδιά θέλουν να εξερευνούν το περιβάλλον τους, να δοκιμάζουν καινούργια πράγματα, να κάνουν εμπειρία τις ικανότητές τους, τα ταλέντα τους, τις δυνατότητές τους.  Η φροντίδα μας είναι να τα κάνουμε να νοιώθουν ασφάλεια και προστασία, σε κάθε τους νέο πέταγμα.  Αν εμείς, είμαστε φοβισμένοι, τότε η προστασία που θα τους προσφέρουμε θα είναι αποτρεπτική, θα τα φοβίσουμε για να μην… διότι θα πάθουν…

Πρέπει επίσης να κατανοήσουμε ότι η αγάπη μας γι’ αυτά, δεν μας δίνει τίτλους ιδιοκτησίας  πάνω τους. Την βοήθειά μας και την στήριξή μας έχουν ανάγκη, όχι τον τιμωριτικό έλεγχό μας.  Η προστασία μας πρέπει να είναι τέτοια ώστε να τα ενθαρρύνει να κάνουν αυτό που θέλουν, να τα κάνει να νοιώσουν ασφάλεια, να ζητούν βοήθεια όταν την χρειάζονται, να μην φοβηθούν την αποτυχία, το λάθος, να πάρουν περισσότερα ρίσκα. Έτσι, τα μαθαίνουμε να ξαναπροσπαθούν, να μην ακινητοποιούνται, να επιμένουν και τελικά να βιώσουν την επιτυχία που θα ενισχύσει την αυτοεκτίμησή τους, εξασκώντας τα στην εμπειρία της δύναμής τους και όχι στην επίκτητη αδυναμία και ανημποριά.

Με όρια και κανόνες

Όριο και κανόνας είναι κάτι που αποφασίζεται να γίνεται, που το σέβονται όλοι και η επιτυχία του εξαρτάται από την σταθερή επαναληψιμότητα. Γιατί όριο που τηρείται μόνο όταν μπορούμε, δεν νοείται. Πριν αρχίσουμε, λοιπόν, να βάζουμε όρια στα παιδιά, ας εξετάσουμε τα δικά μας όρια.  Μπορούμε να είμαστε σταθεροί σ’ αυτά ή τη στιγμή που θα έχουμε άλλα προβλήματα, θα είμαστε οι πρώτοι που θα τα παραβιάσουμε. Μπορούμε να δίνουμε πρώτοι εμείς το παράδειγμα ή οι απαιτήσεις μας αφορούν μόνο τους άλλους.  Είναι ξεκάθαρα τα όρια ή καταφεύγουμε σε παραλλαγές όποτε μας βολεύει.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη από όρια για να αισθάνονται ασφαλή, γι’ αυτό έχουμε μεγάλη ευθύνη απέναντί τους στο τι θα επιλέξουμε να οριοθετήσουμε. Τα παιδιά μας έχουν ανάγκη να μας εμπιστεύονται, για να εμπιστευτούν και τον εαυτό τους αργότερα.  Για να χτίσουμε αυτή την εμπιστοσύνη χρειάζεται να έχουμε συνέπεια λόγων και πράξεων, να είμαστε ειλικρινής με τα παιδιά, αλλά και με τον εαυτό μας.

Με ενεργητική ακρόαση

Τα παιδιά μας έχουν ανάγκη την απόλυτη προσοχή μας όταν προσπαθούν να μας πουν ή να μας ρωτήσουν κάτι. Έχουν ανάγκη να δείξουμε σεβασμό στα συναισθήματά τους, στις απόψεις, στις πράξεις τους, ακούγοντάς τα με πραγματικό ενδιαφέρον. Αν είμαστε συχνά απομονωμένοι, θα θεωρήσει ότι δεν έχει νόημα να μας ρωτάει, αφού δεν του απαντάμε και αυτό θα το βρούμε μπροστά μας στην εφηβεία…

Όλοι γνωρίζουμε, ειδικά για τις εργαζόμενες μητέρες, ότι ο χρόνος είναι εξαιρετικά περιορισμένος, όμως το παιδί είναι η απόλυτη προτεραιότητα μας, ας μην του δώσουμε το λάθος μήνυμα, διότι δεν προλαβαίνουμε τις «δουλειές».

Με μοναδικότητα

Άλλο ένα θέμα που χρειάζεται πρώτα εμείς σαν ενήλικες να το έχουμε σωστά καταγεγραμμένο μέσα μας. Η μοναδικότητα.  Καθένας από μας είναι μοναδικός.  Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι καλύτερος από κάποιον άλλο, αυτό είναι σύγκριση, δεν είναι αίσθηση μοναδικότητας.  Μοναδικότητα είναι να βοηθήσουμε το παιδί μας να ανακαλύψει τα ιδιαίτερα ταλέντα του, τις ικανότητές του, να τα προσδιορίσει και να ενθαρρυνθεί να τα εξελίξει και να εκτιμήσει τον εαυτό του μέσα από αυτά, χωρίς να αισθάνεται ότι με κάποιον πρέπει να συγκρίνεται πάντα.

Τα παιδιά που πιστεύουν στον εαυτό τους, εστιάζουν στους στόχους τους, μαθαίνουν μέσα από τα λάθη, δέχονται τις προκλήσεις και παίρνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους, θα εξελιχθούν σε παραγωγικούς και χαρούμενους ενήλικες που θα αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν πράγματα που πρέπει να αποδεχτούν και πράγματα που μπορούν να αλλάξουν.

Σαν γονείς βρισκόμαστε λίγο πιο μπροστά τους, στην εμπειρία της περιπλάνησης που λέγεται ζωή. Ας τα βοηθήσουμε να παραμείνουν ελεύθερα, ώστε να είναι ανοιχτά σε κάθε νέα εμπειρία. Ας τα αφήσουμε να αμφιβάλουν για τα πάντα μέχρι να αποκτήσουν τη δική τους εμπειρία κι αυτά. Ας τους δώσουμε κάθε ευκαιρία να γίνουν ευτυχισμένα, να ζήσουν!

H Ελένη Αϋφαντή είναι σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης (Life Coach), εκπαιδευμένη στη Συστημική Ψυχιατρική και τη Διαχείριση Αρνητικών Καταστάσεων.