ΥΠΟΘΕΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΤΟΝΟΥ ΚΑΙ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΤΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

0

47χρονος αρχιφύλακας προέβη, πριν από μερικές μέρες, σε τριπλή ανθρωποκτονία: της συζύγου, της πεθεράς και της κόρης του, μόλις 4 ετών. Στη συνέχεια αυτοχειριάστηκε με το υπηρεσιακό του όπλο. Πρόκειται ασφαλώς για μία πολύ σοβαρή υπόθεση που απασχολεί τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία κάνουν εκτενή λόγο για «οικογενειακή τραγωδία», και «μια συγκλονισμένη ελληνική κοινωνία που πάλι πέφτει από τα σύννεφα», ενώ αναφέρουν ως κίνητρο των πολλαπλών ανθρωποκτονιών κληρονομικές διαφορές που αποτελέσαν σημείο προστριβής της οικογένειας.

Δυστυχώς, εγκλήματα στο πλαίσιο της οικογένειας σε περιόδους οικονομικής και κοινωνικής κρίσης μας απασχολούν και εκφράσεις τύπου «πέσαμε από τα σύννεφα» δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αναμφίβολα, οι επιστήμονες δεν είναι «μάντεις» για να προβλέπουν το έγκλημα. Ωστόσο, διεθνώς, η επιστημονική κοινότητα κάνει λόγο για «προειδοποιητικά σημάδια», κυρίως όσον αφορά τα ενδοοικογενειακά εγκλήματα. Σημάδια που πρέπει όμως να αξιολογούνται έγκαιρα από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, προκειμένου να αναζητείται η κατάλληλη βοήθεια προτού είναι πολύ αργά.

Όσον αφορά το ζήτημα ενός οικογενειοκτόνου παραμένει πολυπαραγοντικό και αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό από τους αστυνομικούς και δικαστικούς συντάκτες που επιχειρούν να απεικονίσουν το έγκλημα και το εγκληματικό φαινόμενο, ενημερώνοντας το ευρύ κοινό. Σε κάθε περίπτωση είναι αναμφισβήτητα ένα θέμα που πρέπει να παρουσιαστεί στο κοινό και με τη βοήθεια της επιστημονικής κοινότητας να το αναλύσουμε και να εξαγάγουμε σημαντικά συμπεράσματα.

Αναζητώντας στοιχεία από τη διεθνή εμπειρία, θεώρησα σκόπιμο με το παρόν άρθρο στο pm να αναφερθούμε στον αγγλοσαξονικό όρο family annihilator και να εξετάσουμε τις βαθύτερες πτυχές του πολυδιάστατου αυτού ζητήματος (*), σε μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε δημοσιογραφικά τόσο σοβαρές υποθέσεις, με παρόμοια εγκληματολογικά χαρακτηριστικά, που απασχολούν τα ελληνικά εγκληματολογικά και ποινικά χρονικά.

Ένας «εξολοθρευτής» της οικογένειάς του/ family annihilator, όπως θα μπορούσε πιο ελεύθερα να αποδοθεί στην ελληνική γλώσσα, είναι συνήθως ο σύζυγος/ πατέρας που δολοφονεί την οικογενειακή μονάδα, όχι μόνο τη σύζυγό του ή ένα από τα παιδιά του, αλλά κάθε μέλος της οικογένειας. Συνεπώς, η οικογένεια ως σύνολο είναι το θύμα, στοιχείο πολύ σημαντικό για το εγκληματικό προφίλ του δράστη. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο μεγαλύτερος αριθμός μαζικών ανθρωποκτονιών/mass murders στις ΗΠΑ λαμβάνει χώρα μέσα στην οικογένεια.Ακολουθεί ο χώρος εργασίας, και τρίτον, τα σχολεία. Περίπου το 30% των μαζικών δολοφονιών συμβαίνει μέσα στην οικογένεια. Αυτό είναι ένα στοιχείο που οφείλει να προβληματίσει και την ελληνική πραγματικότητα και να αναδειχθεί από τον δημοσιογραφικό κόσμο σε μια προσπάθεια ολοκληρωμένης ενημέρωσης αλλά και πρόληψης.

Το κίνητρο για το έγκλημα μπορεί να είναι σε κάποιες περιπτώσεις ξεκάθαρο, μπορεί όμως και όχι. Απαιτείται διερεύνηση. Όπως αναφέρεται στα προαναφερθέντα άρθρα, το κίνητρο συνήθως είναι είτε η εκδίκηση είτε ο «αλτρουισμός». Θα αναφερθούμε ακολούθως σε κάθε περίπτωση.

Ειδικότερα, υφίστανται ορισμένοι παράγοντες που συναντώνται σχεδόν σε κάθε ανάλογη υπόθεση, ειδικά σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου το κίνητρο είναι εκδίκηση, όπως μια δυσάρεστη μάχη διαζυγίου ή επιμέλειας των παιδιών. Ή η απώλεια μιας σημαντικής σχέσης.

Το πιο σημαντικό σημείο που οφείλουμε να κατανοήσουμε είναι ότι ο ανθρωποκτόνος (ή σε άλλες υποθέσεις η ανθρωποκτόνος. Συχνότερα άντρες είναι οι δράστες) πιστεύει πως η σύζυγος είναι υπεύθυνη για την καταστροφή της οικογενειακής μονάδας. Ο σύζυγος κατηγορεί διαρκώς τη σύζυγο, χωρίς ο ίδιος να αναλαμβάνει την προσωπική ευθύνη και γι’ αυτό πολλές φορές προχωρά πρώτα στην ανθρωποκτονία των παιδιών, ώστε μέσω των παιδιών να την εκδικηθεί (υπόθεση Ασπασίας Μπόγρη, με την απόπειρα ανθρωποκτονίας και στη συνέχεια την αυτοχειρία του δράστη. Μια υπόθεση που αποτελεί για την εγκληματολογική έρευνα σημείο αναφοράς ως προς την εξαγωγή θεμελιακών συμπερασμάτων) και στη συνέχεια της συζύγου.

Όταν το κίνητρο των ανθρωποκτονιών είναι «αλτρουιστικό», ο καταλυτικός παράγων που οδηγεί στις πολλαπλές ανθρωποκτονίες είναι συνήθως η οικονομική καταστροφή που έχει βιώσει το άτομο ή ο φόβος καταστροφής. Ο ανθρωποκτόνος είναι πεπεισμένος ότι δεν έχει πλέον την ικανότητα να φροντίσει την οικογένειά του. Πρόκειται για περιπτώσεις, όπου έχει χάσει τη δουλειά του, έχει χρεοκοπήσει, αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα ή επαγγελματικές αποτυχίες κ.ά. στοιχεία που επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό την ψυχοσύνθεσή του. Ο σύζυγος/πατέρας θεωρεί ότι είναι υπεύθυνος για τη δυστυχία της οικογένειας και προχωρά στις ανθρωποκτονίες προκειμένου, σύμφωνα με τη διαστρεβλωμένη λογική του, να «ενωθεί» εκ νέου η οικογένεια μετά θάνατον.

Πολύ σημαντικό σημείο, επίσης, ότι ένα άτομο που σχεδιάζει προσεκτικά να δολοφονήσει την οικογένειά του δεν πάσχει συνήθως από σχιζοφρένεια ή άλλη ψυχική νόσο. Αλλιώς δεν θα μπορούσαν να διαπράξουν με μεθοδικότητα τις πολλαπλές ανθρωποκτονίες. Σχεδόν όλοι οι συγκεκριμένοι ανθρωποκτόνοι έχουν υποστεί μακροχρόνιες και σωρευτικές απογοητεύσεις που τους οδηγούν σε παρατεταμένη απόγνωση. Δεν «τρελαίνονται» ξαφνικά. Αυτό πρέπει να διευκρινιστεί στα ρεπορτάζ. Αντίθετα, οι περισσότεροι από αυτούς είναι μεθοδικοί και σχεδιάζουν τις επιθέσεις για μήνες πριν διαπράξουν τα εγκλήματά τους. Είναι χρόνια καταθλιπτικοί. Να τονίσω βέβαια εδώ ότι στις υποθέσεις όπου ο δράστης δεν προχωρά σε αυτοκτονία, η ψυχιατρική γνωμάτευση στη δίκη είναι αυτή που θα δείξει  με ακρίβεια την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο δράστης κατά τη διάπραξη των ανθρωποκτονιών.

Μια εξίσου σημαντική πτυχή είναι ότι οι συγκεκριμένοι εγκληματικοί τύποι αποδίδουν τις ευθύνες για οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή τους και την οικογένειά τους σε τρίτα πρόσωπα, όπως στη σύζυγο, στα πεθερικά, ακόμα και σε συναδέλφους στη δουλειά. Εάν αναλάμβαναν οι ίδιοι την ευθύνη, θα μπορούσαν να αναζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό, να λάβουν εάν κριθεί αναγκαίο φαρμακευτική αγωγή και ταυτόχρονα να αναλάβουν δράση και να προσπαθήσουν να βελτιώσουν προβληματικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους.

Η κοινωνική και ψυχολογική απομόνωση που βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την εκδήλωση της εγκληματικής τους δράσης. Τέλος, να σημειώσω ότι όσοι δεν προχωρούν σε αυτοκτονία, μετά τις ανθρωποκτονίες των μελών της οικογένειάς τους, κατά κανόνα δεν αισθάνονται ενοχές, γιατί θεωρούν ότι είναι οι ίδιοι θύματα.

Ναι, υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια όπως επιβεβαιώνει η διεθνής έρευνα. Αυτό πάντα θα το τονίζω μέσα από τα κείμενά μου. Η ζηλοτυπία και κτητικότητα, όταν φτάνει σε ακραία σημεία, είναι σημάδια κινδύνου και δεν πρέπει να τα αγνοούν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Το πιο κρίσιμο σημείο όμως, όπως τονίζουν οι ειδικοί διεθνώς, είναι ο χρόνος κατά τον οποίο θα δοθεί βοήθεια στο άτομο. Όπως επισημαίνουν, εάν η οικογένεια περιμένει την ώρα της κρίσης, δεν θα μπορέσει να βοηθήσει το άτομο. Πρέπει να λάβει μέτρα εν τη γενέσει του προβλήματος, όταν δηλαδή το πρόβλημα ξεκινά και το άτομο αρχίζει να εμφανίζει σημάδια μιας συμπεριφοράς που δεν είναι ή δεν πρέπει να γίνεται αποδεκτή από την οικογένεια, όπως ξυλοδαρμοί, λεκτική και ψυχολογική βία, εκρήξεις θυμού, διαρκής «εκτόξευση» απειλών κλπ. Επίσης, όταν βλέπουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας ότι το άτομο αδυνατεί να διαχειριστεί δυσχερείς καταστάσεις που βιώνει, όπως η ανεργία, το διαζύγιο, τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα, είναι σκόπιμο να το βοηθήσουν και να αναζητήσουν στήριξη και έγκαιρη βοήθεια.

Συνοψίζοντας, υπογραμμίζω ότι η οικογενειοκτονία συνιστά ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα. Οφείλουμε, ως κοινωνία, να το εξετάσουμε και να εμβαθύνουμε στις σημαντικές πτυχές που αναδεικνύει η διεθνής έρευνα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα στοιχεία αντλούνται από δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα που εμβαθύνουν στο θέμα και μπορείτε να βρείτε εδώ:
www.newsweek.com
www.independent.co.uk

Το παρόν κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο postmodern.gr

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Δρ.Τμήματος ΕΜΜΕ – Φιλόλογος. Συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Αθηνών στο πλαίσιο των elearning προγραμμάτων, έχοντας αναλάβει (συγγραφή και εκπαίδευση) τα εκπαιδευτικά προγράμματα «ΜΜΕ και Εγκληματικότητα: το έγκλημα ως είδηση και ως μήνυμα» και «Αστυνομικό και Δικαστικό Ρεπορτάζ» (Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος: Καθηγητής Γιάννης Πανούσης). Συνεργάζεται επίσης με το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.), όπου είναι εισηγήτρια σεμιναριακών μαθημάτων με θεματική «Το Έγκλημα στο Αστυνομικό και Δικαστικό ρεπορτάζ». Δίδαξε δημοσιογραφία στο Κολλέγιο Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας (CPJ Athens/University of Wolverhampton) στο προπτυχιακό και μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών. Από το 2013 έως το 2016 έδινε διαλέξεις στο Τμήμα ΕΜΜΕ του Παν/μίου Αθηνών, με αντικείμενο “Εγκληματολογία & ΜΜΕ”. Ασχολείται με την εγκληματολογική έρευνα και τη συγγραφή.