ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΔΕΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΗΡΕΜΕΙ. ΠΩΣ ΝΑ ΤΟ ΒΟΗΘΗΣΩ;

0

«Το παιδί μου δεν συγκεντρώνεται», κλασικό παράπονο πολλών γονιών. Από τον παιδικό σταθμό κιόλας, σε κάθε τάξη υπάρχουν παιδάκια που ξεχωρίζουν για την υπερκινητικότητά τους. Δεν τα χωράει ο τόπος! Τα πρώτα δείγματα της σαρωτικής τους ενέργειας τα έχουν πιθανότατα αντιληφθεί οι γονείς στο σπίτι και στις βόλτες, αλλά η σύγκριση με τα συνομήλικά τους παιδιά και η επισήμανση των εκπαιδευτικών τούς βάζει πλέον σε σκέψεις και –θέλουν δεν θέλουν– τους φορούν αρνητικές ταμπέλες: Σίφουνας, Ταλιμπάν, ζωηρό, άτακτο, ενοχλητικό… Εντωμεταξύ, έρχονται αντιμέτωποι και με μια άλλη αλήθεια: Το υπερκινητικό παιδί, σε ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό, έχει και διάσπαση προσοχής. Και όλο αυτό, έχει τα τελευταία χρόνια την επιστημονική ονομασία «Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητα», εν συντομία ΔΕΠ/Υ.

Τι είναι η ΔΕΠ/Υ
Πρόκειται για μια χρόνια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, της οποίας η διάγνωση και η αντιμετώπιση γίνονται από γιατρό ή/και ψυχολόγο. Το ποσοστό των διαγνωσμένων με ΔΕΠ/Υ παιδιών πλέον ξεπερνάει το 5%, ενώ τα αγόρια είναι πιο επιρρεπή από τα κορίτσια. Πρόκειται για παγκόσμιο φαινόμενο, που παρατηρείται σε κάθε χώρα, και μπορεί να είναι κληρονομική.

Εκτός από την υπερκινητικότητα, τα παιδικά με ΔΕΠ/Υ παρουσιάζουν αδυναμία προσοχής, έντονη παρορμητικότητα και ακατάπαυστη ανησυχία. Το όριο μεταξύ ενός παιδιού που είναι απλώς ζωηρό με το παιδί που έχει ΔΕΠ/Υ είναι λεπτό. Πάντως, μιλάμε για διάγνωση μόνο όταν τα προαναφερθέντα συμπτώματα εκδηλώνονται με έντονο τρόπο τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο και σε κάθε άλλη κοινωνική δραστηριότητα για διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών και οπωσδήποτε μετά την παρακολούθηση από ειδικό.

Ο ρόλος των γονέων
Η ανατροφή ενός παιδιού είτε απλώς ζωηρού είτε διαγνωσμένου με ΔΕΠ/Υ δεν είναι εύκολη υπόθεση για τους γονείς. Η κάθε στιγμή είναι μια πρόκληση, έτσι μπαμπάδες και μαμάδες συχνά εξαντλούνται ήδη από τις πρώτες ώρες της ημέρας, ιδιαίτερα όταν το παιδί είναι ακόμα μικρό, στην προσχολική ηλικία. Όταν αρχίσει η φοίτηση στο δημοτικό, έρχονται αντιμέτωποι και με το μαθησιακό κομμάτι, καθώς το παιδί δεν συγκεντρώνεται για να διαβάσει, με αποτέλεσμα να μένει πίσω. Όμως, υπάρχουν λύσεις που βοηθούν όλη την οικογένεια, ώστε να έχει μια όσο το δυνατόν πιο ομαλή και ξεκούραστη ζωή. Όσο πιο γρήγορα τις υιοθετήσουν οι γονείς τόσο πιο εύκολα θα έρθει η πολυπόθητη ηρεμία, αλλά και η προσαρμογή του παιδιού στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Ας δούμε μερικές από αυτές, που ισχύουν για κάθε παιδί:

• Ρουτίνα: Οι επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες, το σταθερό πρόγραμμα, καθησυχάζουν το παιδί και του παρέχουν ασφάλεια, το βοηθούν να αυτονομηθεί, περιορίζουν τις συγκρούσεις μαζί σας και σας εξασφαλίζουν χρόνο. Φτιάξτε πίνακες, κυρίως με τις πρωινές και τις βραδινές ρουτίνες, που θα είναι παιγνιώδεις και δεν θα περιλαμβάνουν ΠΟΤΕ οθόνες, χαμογελάστε μαζί του, καθώς προσπαθεί να τις εφαρμόσει και θυμηθείτε πως κάθε «τελετουργικό» χρειάζεται πάνω από έναν μήνα για να εμπεδωθεί. Φροντίστε το σπίτι σας να είναι πάντοτε ταχτοποιημένο, τα πράγματα του παιδιού να είναι πάντοτε σε σταθερή θέση και, αν χρειάζεται, με ετικέτες. Τέλος, εξασφαλίστε του πολύ και ποιοτικό ύπνο, που είναι απαραίτητος για την καλή διάθεση και την υγεία του. Ένα κουρασμένο παιδί είναι θυμωμένο και εκνευρισμένο. Ένα άυπνο παιδί δεν μπορεί να μάθει και να απομνημονεύσει. Άλλωστε, αυτό δεν ισχύει και για εμάς, τους ενηλίκους; Μιλήστε με τον παιδίατρό σας, που θα σας υποδείξει πόσες ώρες ύπνου χρειάζονται, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.
• Ορισμός πλαισίου πριν από κάθε έξοδο: Εξηγήστε στο παιδί ποια συμπεριφορά περιμένετε από αυτό, μέσα από τρεις (όχι παραπάνω) σύντομες οδηγίες. Ορίστε απλούς, αλλά ακριβείς κανόνες, διδάξτε του από νωρίς πώς να διαχειρίζεται τον θυμό του και περιγράψτε τις συνέπειες των αρνητικών πράξεών του, χωρίς να το απειλήσετε ή να το τρομάξετε. Οι συχνές έξοδοι του είναι απαραίτητες. Όμως, φροντίστε να εστιάστε σε κινητικές δραστηριότητες κατάλληλες για την ηλικία του (π.χ. όχι στα ψώνια ή στο φαγητό σε ένα εστιατόριο, αλλά σε περπάτημα, τρέξιμο, κολύμβηση, ελεύθερο παιχνίδι σε εξωτερικό χώρο με άλλα παιδιά, παιδική χαρά, ποδήλατο και μελλοντικά κάποιο σπορ –αποφύγετε τα αθλήματα όπου κυριαρχεί το αγωνιστικό πνεύμα). Ενημερώστε το εκ των προτέρων για το πρόγραμμά σας. Αν χρειαστεί να βρεθείτε σε έναν χώρο όπου το παιδί ζορίζεται ή χρειαστεί να ταξιδέψετε, προαποφασίστε μια δραστηριότητα ή ένα παιχνίδι, που θα το κρατήσει απασχολημένο. Σε περίπτωση που το παιδί σας έχει έκρηξη θυμού μπροστά σε κόσμο (τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ είναι πιο επιρρεπή σε συναισθηματικές υπερβολές), απομονώστε το με ηρεμία, αποκτήστε οπτική επαφή, αγκαλιάστε το και δώστε του χρόνο ώστε να ηρεμήσει. Μην το μαλώσετε, μην του φωνάξετε, δεν το κάνει επίτηδες, απλώς δεν μπορεί να συγκρατηθεί. Μιλήστε με θετικό τρόπο, χαμογελάστε, κάντε του ερωτήσεις και προτείνετέ του συγκεκριμένες επιλογές για το πώς θα συνεχιστεί το πρόγραμμά σας.
• Ασκήσεις ηρεμίας: Φτιάξτε το κατάλληλο περιβάλλον, ήρεμο και ασφαλές, ώστε να μπορέσει το παιδί σας να επωφεληθεί πλήρως από δραστηριότητες, όπως η γιόγκα ή η ανάγνωση ιστοριών. Ιδανικά, δημιουργήστε ένα «καταφύγιο», κατάλληλο για χαλάρωση. Βάλτε χαλαρωτική μουσική. Κλείστε τις οθόνες και περιορίστε τον αριθμό των παιχνιδιών. Μειώστε τα ερεθίσματα εν γένει και φροντίστε να είστε ουσιαστικά διαθέσιμοι. Τηρήστε μια κανονικότητα, θέστε ρεαλιστικούς στόχους και μάθετε στο παιδί τα εμφανή και αφανή όρια του σώματός του, ώστε να διαχειριστεί καλύτερα την υπερδιέγερσή του. Μιλήστε του για τα συναισθήματα, βοηθήστε το να τα αναγνωρίζει, ονοματίστε τα και κάντε του ερωτήσεις σχετικά με όσα νιώθει. Υπενθυμίστε του ότι ακόμα και τα αρνητικά συναισθήματα είναι φυσιολογικά, απλώς πρέπει να εκφράζονται με τον κατάλληλο τρόπο. Έτσι, εκτός των άλλων, θα αναπτύξει ενσυναίσθηση και καλοσύνη προς τους συνανθρώπους του.

Τι κάνουμε με το διάβασμα;
Αν το παιδί σας είναι πλέον σε σχολική ηλικία και έχετε μελέτη στο σπίτι, χρειάζεται μεγάλη υπομονή από τη μεριά σας, ώστε να το βοηθήσετε να συγκεντρώνεται καλύτερα. Πιθανόν να χοροπηδάει, κουνιέται στην καρέκλα, να θέλει τουαλέτα, να πεινάει, να διψάει, να χάνει τα μολύβια του, τις γόμες και τις ξύστρες του κ.ά. Σκεφτείτε, καταρχάς, ότι εκείνο είναι που αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση και όχι εσείς. Δημιουργήστε μια γωνιά μελέτης με ελάχιστα ερεθίσματα και μια ρουτίνα, ώστε να μελετά όσο το δυνατόν πιο ήρεμα: Κλειστές οθόνες, κανένα παιχνίδι, σταθερή ώρα, σταθερό μέρος. Όταν ξεκινήσετε το διάβασμα, το παιδί πρέπει να έχει ξεκουραστεί και να έχει ηρεμήσει από το σχολείο.

Σε κάθε περίπτωση, να θυμάστε ότι ο χρόνος που μπορεί να συγκεντρωθεί είναι περιορισμένος. Προτιμήστε την ποιότητα έναντι της ποσότητας. Δεν έχει κανένα νόημα να πιέζετε μέχρι αργά το βράδυ ένα εξαντλημένο παιδί. Δεν έχει κανένα νόημα να πιέζετε γενικά το παιδί. Δεν είστε ο δάσκαλός του. Απλώς, λόγω της ιδιοσυγκρασίας του, το στηρίζετε και στο σπίτι, προκειμένου να το διευκολύνετε. Κάντε συχνά διαλείμματα και θέστε χρονικό όριο σε κάθε άσκηση/μάθημα με το οποίο καταπιάνεστε. Μην είστε αγχωμένοι. Το στρες γίνεται αντιληπτό από το παιδί, του το μεταδίδετε, και έτσι, άθελά σας, το εμποδίζετε να συγκεντρωθεί και να ηρεμήσει. Βοηθήστε το να εδραιώσει αυτοεκτίμηση, να νιώσει αγάπη, σεβασμό και αποδοχή, εκτιμήστε την προσπάθειά του, εμπιστευτείτε το, μην ενεργείτε στη θέση του και αποφύγετε τις συγκρίσεις. Τέλος, να θυμάστε ότι η συγκέντρωση δεν είναι έμφυτη διαδικασία, αλλά δεξιότητα που μαθαίνεται, διατηρείται και αναπτύσσεται.

Αναφορικά με τις εξωσχολικές δραστηριότητες, σε ένα παιδί με ΔΕΠ/Υ, προτείνεται να είναι περιορισμένες. Κάθε παιδί έχει ανάγκη να συμμετέχει σε αθλητικά και πολιτιστικά δρώμενα, όμως δεν χρειάζεται να υπερφορτώνετε το πρόγραμμά του, γιατί έτσι αυξάνετε την υπερέντασή του. Θυμηθείτε, λοιπόν:

• Όχι περισσότερες από μια εξωσχολικές δραστηριότητες πριν από την ηλικία των έξι ετών, καθώς ο παιδικός σταθμός, το προνηπιαγωγείο και το νηπιαγωγείο προσφέρουν πλούσιες εμπειρίες που καλύπτουν τις παιδικές ανάγκες.
• Με το ξεκίνημα στο δημοτικό, βρείτε μία αθλητική και μία πολιτιστική δραστηριότητα και μην ανοιχτείτε σε περισσότερες.
• Δεν υποχρεώνετε το παιδί να ακολουθήσει αυτό που θέλετε εσείς. Το ιδανικό είναι να επιλέξετε μαζί τη δραστηριότητά του και αν δείτε ότι πιέζεται και δεν επιθυμεί πλέον να την παρακολουθεί, δεν το πιέζετε να συνεχίσει.

Για να βοηθήσετε το παιδί σας να εκδηλώνει με υγιή τρόπο την ενέργειά του και να αποκτήσει ψυχική ηρεμία, διαβάστε περισσότερες συμβουλές, ιδέες, ασκήσεις και δραστηριότητες στο βιβλίο της Laura Caldironi Το παιδί μου δεν συγκεντρώνεται και δεν ηρεμεί! Πώς να το βοηθήσω; Θα το βρείτε στις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Κωνσταντίνας Αρμενιάκου.