Νοέμβριος: Μήνας εφηβείας από τις Εκδόσεις Πατάκη

0

Η ιδέα του Μήνα Εφηβείας γεννήθηκε στην εκδότρια Έλενα Πατάκη κάπου το 2011 ως λύση στην ανάγκη να προσελκύσουν την εφηβική κοινότητα γύρω από μια δράση που θα προσέφερε ερεθίσματα και νέες δυνατότητες στους εφήβους για να εκφραστούν και να ακουστούν. Το Τaλκ μίλησε με τον Δικαίο Χατζηπλή, το πρόσωπο που βρίσκεται από την πρώτη στιγμή πίσω από αυτό το σπουδαίο πρότζεκτ. Ας δούμε τι μας είπε!Καλημέρα, Δικαίο. Δεν υπάρχει πιο κατάλληλος άνθρωπος από σένα να μας μιλήσει για τον Μήνα Εφηβείας. Πώς και πότε ξεκίνησε η υλοποίησή του;
Η ιδέα της Έλενας ήταν να οργανωθεί ως ετήσιο ραντεβού το οποίο δεν θα επικεντρωνόταν μόνο στη λογοτεχνική διάσταση του βιβλίου. Στόχος ήταν από την αρχή η αμφίδρομη σχέση με τα νέα παιδιά και πεποίθησή μας ότι κάθε χρόνο η διοργάνωση θα μπορούσε να εμβαθύνει. Και αυτό έγινε. Στην πορεία των ετών δημιουργήθηκαν κανάλια επικοινωνίας τα οποία ανατροφοδοτούσαν και τη δική μας οπτική για τις ανάγκες τους.
Για να μπουν οι βάσεις, διοργανώσαμε τον Μάιο του 2011 δύο εκδηλώσεις για να διερευνήσουμε το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα σχεδιάζαμε τον Μήνα Εφηβείας, να πάρουμε ιδέες και να αναλογιστούμε τα πατήματά μας. Η πρώτη εκδήλωση ήταν μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα: «Η εφηβεία και το δικαίωμα στην έκφραση: θέατρο, λογοτεχνία, κινηματογράφος» και ομιλητές ανθρώπους από τον χώρο της λογοτεχνίας, του θεάτρου, της ψυχολογίας και από τον χώρο για την προστασία των δικαιωμάτων των νέων (Σοφία Βγενοπούλου, Τζωρτζίνα Κακουδάκη, Μάνος Κοντολέων, Δημήτρης Σπύρου, Γιώργος Μόσχος, Μαρία Τοπάλη). Και μια δεύτερη εκδήλωση όπου στο πάνελ βρίσκονταν νέοι και νέες και στο κοινό επαγγελματίες που ασχολούνται με τα παιδιά και τους εφήβους, συγγραφείς, εκπαιδευτικοί και φυσικά εμείς. Σκοπός μας ήταν να ακούσουμε τους προβληματισμούς τους, τα όνειρά τους, τις δυσκολίες, τα παράπονά τους κτλ.

Πώς εξελίχθηκε όλο αυτό μέσα στα χρόνια; Ποιες αλλαγές έφερε η Covid-19 στα προγράμματά σας και ποιες από αυτές διατηρήσατε;
Μετράω τις περίπου 16 δράσεις του πρώτου Μήνα Εφηβείας τον Νοέμβριο του 2011 και θυμάμαι σαν σήμερα την προσπάθεια και τον ενθουσιασμό μας για το στήσιμο και τη διοργάνωση. Φέτος τα προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί ξεπερνούν τα 40 με μια πολύ μεγάλη ποικιλία θεματικών. Ο Μήνας με τα χρόνια έγινε μήνες μιας και πλέον τα αιτήματα από σχολεία είναι τόσα πολλά που δεν μπορούν να καλυφθούν μέσα στις μέρες του Νοεμβρίου. Έτσι δανειζόμαστε και τον Δεκέμβριο και κάποιες δράσεις μετακινούνται και για τον Ιανουάριο.
Αυτό που για εμένα είναι πολύ σημαντικό και συγκινητικό είναι η μεγάλη αύξηση ανταπόκρισης της εκπαιδευτικής κοινότητας στην προσπάθεια αυτή, πολλά σχολεία συμμετέχουν κάθε χρόνο, η αγάπη και η διάθεση συμμετοχής που εκφράζουν οι εισηγητές των δράσεων αλλά και ο μεγάλος αριθμός πολιτιστικών και επιστημονικών φορέων που όλα αυτά τα χρόνια εμπιστεύτηκαν και συμμετείχαν στα προγράμματα του Μήνα Εφηβείας.
Η εποχή της Covid-19 μάς έφερε απέναντι σε αποφάσεις που έπρεπε να παρθούν άμεσα. Μόλις είχαμε ανακοινώσει το νέο πρόγραμμα και ξαφνικά τα σχολεία κλείνουν και τα μαθήματα γίνονται μόνο διαδικτυακά. Έτσι και εμείς πολύ γρήγορα αναδιοργανωθήκαμε ώστε να ακολουθήσουμε τη νέα συνθήκη. Αλλάξαμε σε συνεργασία με τους/τις εισηγητές/τριες τους χρόνους διάρκειας κάθε εκδήλωσης και βρήκαμε εναλλακτικές ώστε να κρατηθεί όσο ήταν εφικτό η διαδραστικότητα και η βιωματικότητα. Τελικά θα έλεγα ότι μπορεί να χάσαμε τη δια ζώσης επαφή αλλά κερδίσαμε πολλά νέα σχολεία από όλη την Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό που δεν είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν. Έκτοτε κρατάμε το υβριδικό σχήμα με διά ζώσης και διαδικτυακές εκδηλώσεις.

Μετά τη λήξη κάθε Μήνα Εφηβείας, πώς γίνεται μέσα στη χρονιά η επιλογή των βιβλίων και ο σχεδιασμός των δράσεων για την επόμενη;
Οι ιδέες για τον Μήνα Εφηβείας δεν σταματούν ποτέ. Πολλές γεννιούνται κατά τη διάρκεια της προηγούμενης διοργάνωσης ή πολλές τις κρατάμε για καιρό περιμένοντας  την κατάλληλη στιγμή για να τις υλοποιήσουμε. Σε άσχετους χρόνους θα μας ακούσετε να λέμε, ουάου αυτό είναι τέλειο για Μήνα Εφηβείας. Φυσικά, ως πρώτη και σημαντική ύλη αποτελούν τα βιβλία μας αλλά και η ανεξάντλητη διάθεση και έμπνευση και των συγγραφέων και των επιστημόνων από διάφορα πεδία με τους οποίους μοιραζόμαστε την έγνοια μας για τα νέα παιδιά.Στον Μήνα Εφηβείας ζητάμε από συγγραφείς, εικονογράφους, συνεργάτες και φίλους των Εκδόσεων Πατάκη να χαρίσουν στα παιδιά λίγο από την εμπειρία και τη γνώση που έχουν κατακτήσει μέσα από το συγγραφικό, δημιουργικό αλλά και επαγγελματικό τους έργο.

Είναι δεδομένο ότι τα παιδιά, μπαίνοντας στην εφηβεία, μειώνουν κατά πολύ ή ακόμα και σταματούν το διάβασμα. Έχετε εντοπίσει τις αιτίες για αυτό; Θεωρείς ότι είναι αναστρέψιμη η κατάσταση;
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τωρινό. Πάντα οι έφηβοι απομακρύνονταν από το διάβασμα, ακόμη περισσότερο σήμερα που η τεχνολογία εισβάλλει εντονότερα στη ζωή τους και τα ενδιαφέροντά τους κινούνται σε πολλά περισσότερα πράγματα με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιείται και ο ελεύθερος χρόνος τους. Κάθε φορά που συναντάω ομάδες εφήβων ρωτάω πόσοι/ες από εσάς μπήκατε τελευταία σε ένα βιβλιοπωλείο για να αγοράσετε ή να κοιτάξετε βιβλία; Οι αριθμοί είναι συνήθως έως 6-7 στα 50 άτομα. Εξαρτάται και από το πόση δουλειά έχει γίνει τα προηγούμενα χρόνια ώστε να χτίσουν ταυτότητα αναγνώστη. Υπάρχουν παιδιά που φτάνουν στο γυμνάσιο και δεν έχουν διαβάσει ένα ολόκληρο βιβλίο. Εκεί έξω όμως υπάρχουν και πολλοί εξαιρετικοί εκπαιδευτικοί που καταβάλλοντας προσωπικό κόπο και χρόνο δουλεύοντας εξωσχολικά βιβλία με τους μαθητές τους συντηρούν όσο μπορούν το 7 στα 50. Θεωρώ λοιπόν ότι όλοι μας, όπως εμείς κάνουμε εδώ και 13 χρόνια με τον Μήνα Εφηβείας και τις πολύ προσεγμένες εκδόσεις, πρέπει να σταθούμε με κάθε τρόπο δίπλα στους εκπαιδευτικούς, ενισχύοντας το έργο τους όπως θα μπορούσε και η πολιτεία θεσπίζοντας μια πολιτική γύρω από το βιβλίο στο σχολείο. Ίσως με αυτόν τον τρόπο να καταφέρουμε να κερδίσουμε το στοίχημα, γιατί αυτό είναι το στοίχημα, να μη χάσουμε το 7 στα 50. Μακάρι και να καταφέρουμε να το αυξήσουμε.

Από την εμπειρία σου, πώς στέκεται ο μέσος μαθητής απέναντι στα εργαστήρια που προσφέρετε; Προφανώς, έχει πολλά να πάρει από ένα και μόνο πρόγραμμα, όμως θεωρείς ή έχεις μάθει ότι υπάρχουν παιδιά που ξεκίνησαν ή επέστρεψαν στην ανάγνωση χάρη στον μήνα εφηβείας;
Προσπαθούμε να σχεδιάζουμε τα εργαστήρια κατά τέτοιο τρόπο που να προσκαλούν τα παιδιά να συμμετάσχουν, να μπουν σε δράση, να σκεφτούν και να προβληματιστούν έτσι ώστε να μη βαρεθούν και να μην απορρίψουν την όλη διαδικασία. Να ακουστούν και όχι μόνο να ακούσουν. Το αποτέλεσμα είναι ότι έχω δει παιδιά να τρέχουν πίσω από την εισηγήτρια στο τέλος της εκδήλωσης για να πάρουν περισσότερες πληροφορίες από όσες άκουσαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Έχω δει παιδιά να τρέχουν στο βιβλίο για να μάθουν το τέλος μιας ιστορίας και να ανακαλύψουν τελικά τι συνέβη μετά από ένα παιχνίδι μυστηρίου, να διαβάζουν ποίηση και να τη συνδυάζουν με επιστημονικά πειράματα, να εμπνέονται νέους λογοτεχνικούς ήρωες, να παίζουν θέατρο διαβάζοντας κείμενα, να… να… να…
Όμως ο Μήνας Εφηβείας δεν θα πείσει έναν/μια έφηβ@ να γυρίσει στο βιβλίο για πάντα. Το θαύμα όπως είπα στην προηγούμενη απάντησή μου χρειάζεται πολλή δουλειά, από πολλούς ανθρώπους. Ο Μήνας Εφηβείας ευελπιστούμε ότι δίνει στα παιδιά ένα δυνατό ερέθισμα, μια μικρή γνώση που δεν είχαν πριν, μια διαφορετική ματιά στον κόσμο. Μπορώ να σας πω όμως ότι έχω συναντήσει ενήλικες που θυμούνται ακόμη την εκδήλωση του Μ.Ε. στην οποία συμμετείχαν ως έφηβοι.

Ποια προγράμματα από τα φετινά ξεχωρίζεις; Και -από την εμπειρία σου- υπάρχουν κάποια προγράμματα στα οποία δείχνουν προτίμηση οι εκπαιδευτικοί;
Πώς να ξεχωρίσω κάποιο πρόγραμμα; Ξεκινάμε να σχεδιάζουμε τον Μήνα Εφηβείας αρχές Μαΐου, αν όχι νωρίτερα, και κάθε δράση τη συζητάμε με τους/τις εισηγητές/τριες ξανά και ξανά και σκεφτόμαστε τι πρέπει να αλλάξει, πώς πρέπει να διαμορφωθεί η δράση, τι είναι αυτό που θα πρέπει να πάρουν τα παιδιά φεύγοντας; Παρόλο που δεν είναι, νιώθω κάθε εκδήλωση σαν δικό μου κομμάτι. Και όλα μαζί συνθέτουν ένα πρόγραμμα Μήνα Εφηβείας που στοχεύουμε κάθε χρόνο να έχει ενδιαφέρον, να είναι πολυεπίπεδο, συμπεριληπτικό, διαθεματικό και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εφηβικής κοινότητας.
Η προτίμηση των εκπαιδευτικών για τις εκδηλώσεις διαφοροποιείται από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα και με τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα. Πάντως φέτος χαίρομαι πολύ γιατί το ενδιαφέρον μέχρι στιγμής έχει εκδηλωθεί για σχεδόν όλες τις εκδηλώσεις από εκπαιδευτικούς πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων.

Ποιες είναι οι φετινές ανοιχτές δράσεις για τους εφήβους, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς;
Ξεκινάμε με μια αρκετά προκλητική και παιχνιδιάρικη θα έλεγα εκδήλωση από τον Βαγγέλη Ηλιόπουλο όπου μέσα από μια θεατρική διάδραση στον χώρο «Πρω! Δε! Τρι!» καλούμε τα παιδιά να εκφραστούν χωρίς κινητά τηλέφωνα και χωρίς social media. Κάθε ηλεκτρονική συσκευή μένει απ΄έξω. Στη συνέχεια ένα πολύ ενδιαφέρον online εισαγωγικό σεμινάριο για εκπαιδευτικούς στη μέθοδο «Μέθοδο 3Step: Αποτελεσματική επικοινωνία με τους εφήβους» από την ίδια τη δημιουργό της Χριστίνα Ρασιδάκη. Θα ακολουθήσει μια αναγνωστική ορεινή πεζοπορία στον Υμηττό με τον Βαγγέλη Ηλιόπουλο και σε συνεργασία με τη «Δημοτική Βιβλιοθήκη Κορωπίου» και τους «Φίλους του Μουσείου Υμηττού – Σπύρος Λέκκας»  αλλά και ένα ιδιαίτερο σεμινάριο από την αρχαιολόγο Εύη Πίνη σχετικά με τους δούλους και τις γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα όπου θα ρίξει φως στα πιο σκιερά σημεία της μεγάλης σκηνής της ιστορίας, εκεί όπου κρύβονται οι αόρατοι δημιουργοί, οι γυναίκες και οι δούλοι. Τέλος θα κλείσουμε με ένα online σεμινάριο για εκπαιδευτικούς για την αναγκαιότητα και τα οφέλη της Συμπεριληπτικής Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης (ΣΟΣΕ) από την Έλενα Σκαρπίδου, εκπαιδευτικό, υπεύθ. Τομέα Εκπαίδευσης του «Πολύχρωμου  Σχολείου», συντονίστρια ομάδων εφήβων με θέμα τη Συμπεριληπτική Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση. [Δηλώσεις για τις δράσεις αυτές στα: 2103650024, ekdiloseis@patakis.gr]

Τέλος, με το χέρι στην καρδιά, αν και είναι πολύ δύσκολη ερώτηση, ποιο είναι το πρόγραμμα που έχεις αγαπήσει περισσότερο και ξεχωρίσει, όλα αυτά τα χρόνια.
Δεκατρείς διοργανώσεις Μήνα Εφηβείας, δεκατρία χρόνια, αμέτρητες εκδηλώσεις, αμέτρητοι/τες εισηγητές/τριες που μας χαρίζουν χρόνο, έμπνευση, εμπειρίες και τόσα άλλα. Ξεκίνησα να σκέφτομαι για να απαντήσω και η σκέψη έτρεξε σε τόσες πολλές δράσεις. Και μετά από λίγο σε ακόμη περισσότερες. Εκδηλώσεις που ξεκίνησαν από πολύ πρωτότυπες ιδέες αλλά και άλλες που άφησαν πολύ δυνατό αποτύπωμα στα παιδιά και σε εμάς. Ποια να ξεχωρίσω; Εξάλλου ο Μήνας Εφηβείας είναι σαν ένα πολύχρωμο παζλ που κάθε κομμάτι του είναι εξίσου απαραίτητο και σημαντικό με όλα τα άλλα. Ξέρω, διπλωματική απάντηση αλλά είναι αληθινή.

Τα προγράμματα του Μήνα Εφηβείας απευθύνονται σε μαθητές γυμνασίου-λυκείου και σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του δημοτικού και πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Δείτε το φετινό πρόγραμμα εκδηλώσεων του Μήνα Εφηβείας στο https://www.patakis.gr/files2/Efhveia_2023.pdf

Πληροφορίες: Τμήμα Εκδηλώσεων, τηλ. 210.36.50.024, ekdiloseis@patakis.gr

Για τη συμμετοχή στις εκδηλώσεις δεν υπάρχει καμία οικονομική επιβάρυνση.