Μήπως φταίει το παιδί;

0

Πώς αγκαλιάζει κανείς μια ευθύνη; Πώς την αγαπά; Διδάσκεται η ευθύνη ή μόνο αποδίδεται; Είναι πολλά στο μυαλό μου και είναι από καιρό. Γιατί όλοι φοβούνται την ευθύνη; Κάποτε τα πράγματα ήταν πιο απλά. Ένα παιδί ερχόταν στον κόσμο και είχες την ευθύνη του. Ήσουν εσύ αυτός/αυτή που θα του έδινες τροφή, στέγη, που θα το έντυνες, θα το διάβαζες, θα το παρατηρούσες και ό,τι κι αν πάθαινε θα είχες την ευθύνη του. Τι μπορούσε να πάθει; Τα πάντα. Από αρρώστια, αδιαθεσία, τραυματισμό ή ξεμυάλισμα, όλα έπρεπε να τα προβλέψεις, για όλα έπρεπε να λογοδοτείς. Ή μάλλον, να ξέρεις γιατί γίνεται ή δεν γίνεται κάτι.

Σήμερα ξέρεις ή δεν ξέρεις, αλλά δεν φταις εσύ. Το παιδί χτύπησε. Δεν φταις. Το παιδί δεν τα πάει καλά στο σχολείο. Δεν φταις. Το παιδί φέρεται άσχημα σε άλλα παιδιά. Δεν φταις. Το παιδί τραυματίζει άλλα, κλέβει, λέει ψέματα, περνάει ώρες μπροστά σε μια οθόνη, δεν φταις. Για τίποτα. Δεν είχες επιλογές, δεν το φαντάστηκες, έτσι κάνουν όλοι, θα πεις, δεν έχω χρόνο, θα πεις, να μάθει μόνο του, θα πεις. Ή, τι κάνει επιτέλους αυτό το σχολείο να μάθει στα παιδιά τρόπους; θα πεις. Να δώσει αξίες και πρότυπα και χαρακτήρες να δώσει, θα πεις.

Αν είσαι μέσα στα σχολεία μπορεί να λες τα αντίστροφα. Δεν είναι ευθύνη μου να μάθει τρόπους, θα πεις. Ο χαρακτήρας του έρχεται από το σπίτι, θα πεις. Να ασχοληθεί ο πατέρας και η μητέρα του, θα πεις. Εγώ ξέρω μόνο ότι δεν έχει κίνητρο να διαβάσει, ότι είναι χειριστικό, ότι δεν ξέρει να συνεργάζεται, να βάζει στόχους, να έχει όρια, δεν έχει πρότυπα, ξημεροβραδιάζεται με τους γιουτιούμπερς, τους ινσταγκράμερς και τους τικτόκερς. Αμάν πια αυτοί οι νέοι γονείς, τι τα κάνουν τα παιδιά αφού δεν μπορούν να τους βάλουν όρια; θα πεις.

Κι αυτό θα μεγεθύνεται. Η απόδοση ευθυνών θα αλλάζει χέρια. Το παιδί θα μεγαλώνει χωρίς να ασχολούμαστε μαζί του και με το πώς θα διαμορφώσει μια υγιή συμπεριφορά, πώς να έρθει σε επαφή με υγιή και σωστά πρότυπα, παρά μόνο θα αναλύουμε πόσα λάθη έκανε η άλλη πλευρά. Κι όταν θα συναντιέται το σχολείο με τους γονείς, θα είναι μόνο για να κατηγορήσουν ο ένας τον άλλον. Δεν έχω χρόνο, δουλεύω όλη μέρα και γυρίζω νύχτα, θα πουν οι μεν, δεν έχω χρόνο, η ύλη μας πιέζει και έχουμε μείνει πίσω πολλά κεφάλαια, θα πουν οι δε. Κανείς δεν θα πει ξεκάθαρα ότι έχει στόχο να βοηθήσει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του παιδιού του. Το να πάρει καλούς βαθμούς είναι πάντα πιο πιασάρικο από το να γίνει καλός άνθρωπος.

Το καλός ή κακός, έτσι κι αλλιώς, είναι πάντα σχετικό. Όταν ακούσουμε να παινεύουν το παιδί συνήθως λέμε από μένα τα πήρε, εγώ του τα έμαθα, προσπάθησα πολύ με το παιδί και χαίρομαι που έπιασε τόπο η αγάπη, οι θυσίες, ο χρόνος μου. Όταν πάλι ακούσουμε κάτι αρνητικό, αρχίζουν τα οι κακές παρέες, να το βάλετε άλλο θρανίο, δεν καταλαβαίνω γιατί φέρεται έτσι, κάποιο λάθος κάνετε, στο σπίτι είναι αλλιώς. «Φταίμε» μόνο στα όμορφα και στα εύκολα. Εκεί η ευθύνη έρχεται με ανθοδέσμες. Πόσο χαίρομαι που κάτι κάνω καλά με το παιδί μου! Στα δύσκολα όμως η ευθύνη πάει περίπατο.

Όχι ότι δεν είναι μοιρασμένη. Είναι ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι. Όχι ότι το παιδί δεν έχει δική του ευθύνη για τις πράξεις του. Έχει, αλλά είναι μοιρασμένη. Έχει αιτία και προέλευση. Κι έρχεται σιγά σιγά να γίνει κτήμα του. Αν ένα παιδί δεν φέρεται σωστά, είναι γιατί δεν έμαθε ποιο είναι το σωστό κι εκεί δεν έχει το ίδιο την ευθύνη. Αν ένα παιδί δεν διαβάζει, είναι γιατί δεν του έδειξαν πώς, αν ένα παιδί φέρεται άσχημα, είναι γιατί μιμήθηκε κάτι άσχημο. Σε κάθε περίπτωση, κάποιο πρότυπο υπάρχει γύρω του που μιμήθηκε ή κάποιο πρότυπο που δεν προσπαθήσαμε να μιμηθεί.

Αυτό με τον καιρό γίνεται πιο έντονο: η έλλειψη ευθύνης. Ακούμε για εγκλήματα, για παραβατικές συμπεριφορές, για εγκληματικές πράξεις και αναρωτιόμαστε το σχολείο που ήταν; Οι γονείς δεν έβλεπαν; Όχι για να τιμωρήσουμε ή να λιθοβολήσουμε κάποιον, η κοινωνία δεν έχει τέτοια δύναμη ούτε θα έπρεπε να έχει τέτοιους σκοπούς. Αλλά για να εξηγήσουμε. Κανείς δεν υπάρχει να προλάβει ένα κακό; Μια κακοποιητική συμπεριφορά; Είναι τόσο δεδομένο ότι δεν μπορεί να προσπαθήσει, που δεν περνάει καν σαν σκέψη; Είναι θέμα χρόνου ή θέμα οπτικής το να δεις πραγματικά τι συμβαίνει με το παιδί σου ή το παιδί της τάξης σου;

Σίγουρα δεν είναι θέμα ύλης. Γιατί η ύλη είναι πάντα υπέρογκη, η μέρα πάντα είναι φορτωμένη με τσουβάλια δουλειές, με καντάρια ιδρώτα και άγχους. Το πώς τη διαχειριζόμαστε, όμως, είναι δική μας δουλειά. Τη φορτωνόμαστε στην πλάτη και πάμε ή τη λογικοποιούμε, τη χωρίζουμε σε προτεραιότητες, της δίνουμε τις διαστάσεις που πρέπει. Πολλές φορές, όμως, η ύλη κρύβει δικές μας σκέψεις, προβλήματα, αδυναμίες να χειριστούμε την πραγματικότητα. Βολεύει πολλές φορές να τρέχουμε από το πρωί μέχρι το βράδυ. Βολεύει να μη μιλάμε, να μη σκαλίζουμε, να μην αναρωτιόμαστε. Γιατί είναι τόσο βαριά η ατμόσφαιρα γύρω και μέσα μας.Πώς προχωράμε, όμως; Πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά να είναι υπεύθυνα, αν εμείς δεν αναλαμβάνουμε τις ευθύνες; Όλα αυτά είναι αλληλένδετα, η ζωή διδάσκει όχι με λόγια, αλλά με εμπειρίες. Δεν θα γίνει το παιδί υπεύθυνο επειδή του το είπαμε, αλλά γιατί μας είδε να είμαστε. Τηρούμε τις υποσχέσεις που του δώσαμε (αλλιώς να μην τις δίνουμε), εξηγούμε τις περιπτώσεις όπου δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε και δίνουμε μια εναλλακτική λύση ή μια υπόσχεση επανόρθωσης, αν είναι εφικτή, λέμε εγώ φταίω και προσπαθούμε να διορθώσουμε την κατάσταση, λέμε συγγνώμη και σκύβουμε προς το παιδί, να καταλάβει ότι η ζωή είναι ένα σύνολο ημερών που και λάθη θα κάνουμε, τέλειοι δεν θα είμαστε, αλλά θα προσπαθούμε, θα ζητάμε συγγνώμη χωρίς ντροπή, θα αγαπάμε τον εαυτό μας τόσο πολύ όσο χρειάζεται για να μην κρύβεται πίσω από δικαιολογίες, ψέματα ή εγωισμούς.

Η κουβέντα είναι μεγάλη σίγουρα. Πολλοί θα μπορούσαν να πουν ότι έτσι μεγαλώσαμε, χωρίς επαφή με το συναίσθημά μας, χωρίς να μας λέει κανείς ότι η ανάληψη ευθυνών δεν είναι ντροπή, είναι τιμή για σένα και τους ανθρώπους γύρω σου, που παίρνουν το παράδειγμα και σ’ εμπιστεύονται. Ίσως ο καθένας, κάνοντας το βήμα, βοηθάει άλλους να κάνουν το επόμενο. Ίσως πάλι όχι, να περιμένουμε τα δικαιώματά μας να μην ακολουθούνται από υποχρεώσεις και τα παιδιά που έρχονται στη ζωή να βρίσκουν μόνα τους τα όρια, τους τρόπους, την ασφάλεια και την αποδοχή που χρειάζονται.

Γιατί όλοι μας την ίδια αποδοχή αναζητάμε. Δεν αναλαμβάνουμε ευθύνες, γιατί φοβόμαστε ότι θα χάσουμε την αποδοχή των άλλων. Ή μιλάμε συνεχώς για τις ευθύνες των άλλων, που κι αυτές από μόνες τους είναι σημαντικές. Κάποτε όμως πρέπει να συναντηθούν οι ευθύνες και να φτιαχτεί ένας νέος κόσμος. Εκεί θα ακούμε περισσότερα φταίω, έκανα όμως ό,τι παραπάνω μπορούσα κι αυτό από μόνο του θα είναι λόγος αγκαλιάς κι αποδοχής.

Ο Μάριος Μάζαρης είναι δάσκαλος και συγγραφέας. Τα παραμύθια του Η αγκαλιά που ψήλωνε και Τα χρώματα έχουν πόλεμο κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Fb: Αναγνωστικό / Instagram: @schoolmarius