ΠΑΥΛΙΝΑ ΠΑΜΠΟΥΔΗ: Η ΤΕΧΝΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ… ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΘΗΡΑΜΑΤΩΝ

0

«Δύο τοίχοι που χαθήκαν / στη γωνιά συναντηθήκαν»
Με το ένα και το δύο

«Το στριμμένο το σκουλήκι / μέσα στη σαπουνοθήκη
πλένει ένα σαλιγκάρι / με σαπούνι και σφουγγάρι!»
Με το άλφα και το βήτα

Μ’ αυτά και άλλα πολλά ποιήματα και παραμύθια της Παυλίνας Παμπούδη νανουρίζονται, διασκεδάζουν και μαθαίνουν την αλφαβήτα, τους αριθμούς, τα χρώματα μέχρι σήμερα τα παιδιά. Ποιητικές συλλογές, λογοτεχνία για μεγάλους και δήθεν για παιδιά, μεταφράσεις, θεατρικά έργα, σενάρια για την τηλεόραση, ζωγραφική· υπονοεί περισσότερα απ’ όσα μπορεί να φανταστεί: γράφει, όπως δηλώνει και η ίδια σ’ έναν στίχο της. Η παιδική λογοτεχνία είναι ιδιαίτερη στιγμή – και γι’ αυτόν που γράφει αλλά και γι’ αυτόν που διαβάζει, λέει η Παυλίνα Παμπούδη και πιστεύει ότι το κατά κεφαλήν εθνικό μας προϊόν είναι η Τέχνη, που είναι απαραίτητη γιατί όλοι έχουμε ανάγκη περισσότερες εκδοχές της πραγματικότητας…

Ποίηση και πεζογραφία. Βιβλία για μεγάλους και βιβλία για παιδιά…
Όλα τα χρειάζομαι, όλα τα χαίρομαι, όλα τα αγαπώ! Αυτό που γράφω προκύπτει –συνήθως ερήμην μου– πότε να είναι δήθεν για παιδιά, πότε να είναι δήθεν για ενήλικες. Σπανιότερα, τέλος, και αιφνιδιαστικά, προκύπτει ποίηση. Δεν απευθύνομαι ποτέ συνειδητά σε συγκεκριμένο κοινό. Προσπαθώ μόνο, ακριβώς με την ίδια αίσθηση ευθύνης, να φροντίζω για την καλλιέργεια κάποιου εύφορου πεδίου φαντασίας και κάποιας ικανότητας πρόσληψης της «πραγματικότητας», λίγο πιο ευρυγώνιας, λίγο πιο διασκεδαστικής – και στα παιδιά και στους ενήλικες.
Και ζωγραφική…
Πολλοί ζωγράφοι γράφουν και πολλοί συγγραφείς ζωγραφίζουν. Εγώ όταν η μία τέχνη με αντιμετωπίζει κάπως απρόθυμα, καταφεύγω στην άλλη. Τις θεωρώ ισότιμες. Η εικόνα στο βάθος της εστιάζει στο άυλο· ο λόγος στο ανέκφραστο. Δεν λέμε «μια εικόνα, χίλιες λέξεις»; Ε, μπορούμε να πούμε και «μια λέξη, χίλιες εικόνες»! Π.χ., όταν γράφεις «σελήνη» ελευθερώνονται χίλιες εικόνες, χίλιοι συνειρμοί: είναι όλα τα φεγγάρια που είδες, όλη η μουσική και τα τραγούδια για φεγγάρια που άκουσες – ακόμα και όλες οι επιστημονικές πληροφορίες που έχεις τυχόν συγκρατήσει. Ο λόγος κάνει να αστράψουν για μια στιγμή όλες οι έδρες του «αρχέτυπου» μιας εικόνας.
Υπάρχει κάποιο μυστικό στην επιλογή των ονομάτων που δίνετε στους ήρωές σας;
Α, παίζοντας με τους ήχους και τα γράμματα! Να σας αναφέρω μερικούς «ήρωες»: το πουλί Τιπιτιπιρού, ο Ουφ και η Ώχου, οι Βραχνο-βρομοδάχτυλοι, η Νταρντανονεράιδα, ο Ρουθου-νορούφαλος, τα Σπουργιτόσκυλα, η πριγκίπισσα Ρε, η μάγισσα Λιλαλιλή…
Για να γράψει κανείς ποίηση πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά το μέσον του, δηλαδή τη γλώσσα. Όταν πρόκειται για τη συγγραφή παιδικών παραμυθιών υπάρχει περιορισμός ως προς το πόσο βαθιά στην αλήθεια των πραγμάτων μπορεί να φτάσει ο συγγραφέας;
Τα υλικά που θα πλάσουν ένα ποίημα ή ένα παραμύθι θα πρέπει να είναι το ίδιο πολύτιμα, μοναδικά, πανάκριβα· και ο τεχνίτης που θα τα επιλέξει και θα τα δουλέψει για να τους δώσει μορφή πρέπει να είναι το ίδιο αφοσιωμένος και προσεκτικός… Το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις οφείλει να είναι λιτό – αλλά μαζί και πλούσιο και πολυδιάστατο. Η αλήθεια των πραγμάτων είναι πάντα απλή. Αλλά μην ξεχνάτε τα κλασικά βιβλία (που κι αυτά είχε θεωρηθεί, άλλα στην εποχή τους κι άλλα εκ των υστέρων, ότι γράφτηκαν για παιδιά): είναι γραμμένα απλά, όμως είναι πολυεπίπεδα. Μέσα τους μπορείς πάντα να εντοπίζεις άλλα, καινούργια, περισσότερα, διαφορετικά πράγματα – ανάλογα με την ηλικία και τη διάθεση που βρίσκεσαι όταν τα διαβάζεις και τα ξαναδιαβάζεις. (Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων και Η Αλίκη μέσα απ’ τον καθρέφτη, Ο Μικρός πρίγκιπας, Ο Μάγος του Οζ, Ο Γουίννι ο Πουφ, Τα Παραμύθια του Άντερσεν, τα Παραμύθια των αδελφών Γκριμ, Οι περιπέτειες του Γκιούλιβερ, Ο Πίτερ Παν κ.λπ.)
Έχει στόχο ένα καλό παιδικό βιβλίο;
Ο στόχος, ο δικός μου τουλάχιστον, είναι να μη φαίνεται ότι υπάρχει στόχος. Να μην υπάρχουν «διδακτισμοί». Να υπάρχει όμως χιούμορ και άλλα ενισχυτικά της φαντασίας και της ικανότητας παρατήρησης του περιβάλλοντος κόσμου. Έτσι, η γλώσσα και ο χειρισμός της, η έκφραση των συναισθημάτων, η γνώση –η κατάκτηση όλων αυτών– έρχεται αβίαστα και φυσικά.
Σε τούτους τους δύσκολους καιρούς, μπορεί η τέχνη να λειτουργήσει και σωτήρια – σε επίπεδο προσωπικό αλλά και εθνικό;
Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδερφοί μου, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (Οδ. Ελύτης). Η τέχνη είναι το κύριο κατά κεφαλήν εθνικό μας εισόδημα και προϊόν. Κι ας μην του δίνουμε ακόμα τη σημασία που του πρέπει. Έχουμε πολύ μεγάλους ποιητές. Πληθώρα συγγραφέων και λογίων. Και σχεδόν σ’ όλες τις άλλες τέχνες υπάρχει υπερπαραγωγή (και καλή παραγωγή): στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στον χορό, στα εικαστικά, στη μουσική. Και σε κάθε μορφή τέχνης οι αποδέκτες πληθαίνουν ολοένα… Η τέχνη είναι ένα «καταφύγιο θηραμάτων». Είναι ο μόνος κοινός τόπος όπου μπορεί πλέον κάποιος να «κοινωνήσει», να πάρει και να δώσει κάτι, χωρίς να νιώσει προδομένος.