MOTUS TERRAE: ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΝΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΜΙΑΣ ΤΕΧΝΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΙΤ

Μετά τη μεγάλη συνέντευξη της Μαριλένας Τριανταφυλλίδου και της Βάσιας Παρασκευοπούλου για την κατάσταση που επικρατεί (και) εξαιτίας της πανδημίας στο θέατρο και τις παραστατικές τέχνες για παιδιά, για το επόμενο χρονικό διάστημα θα δημοσιεύουμε συνεντεύξεις με καλλιτέχνες και ομάδες που ασχολούνται με το παιδικό θέαμα και θέλουν να μιλήσουν για την παρούσα κατάσταση στη χώρα μας και να κινητοποιήσουν το «απόν» Υπουργείο Πολιτισμού. Στο Τaλκ, προετοιμάζουμε το project αυτό εδώ και τέσσερις μήνες και σας ζητάμε, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσής σας, να βοηθήσετε και εσείς, κοινοποιώντας τα κείμενα αυτά και καθιστώντας έτσι ορατούς μια σειρά από ανθρώπους που αγαπούν τα παιδιά και θέλουν να τα εκπαιδεύσουν και να τα διασκεδάσουν, αλλά δεν μπορούν. Σήμερα, κοντά μας ο Σπύρος Ανδρεόπουλος, ηθοποιός-σκηνοθέτης από τη Motus Terrae.

• Kαλησπέρα σε όλους και όλες… Στο κοινό του Τaλκ, στους συναδέλφους και τις συναδέλφισσες, ακόμα και στους εκπροσώπους των κρατικών μας φορέων, έστω κι αν οι τελευταίοι δείχνουν πως ούτε διαβάζουν, ούτε καν αφουγκράζονται τη φωνή του καλλιτεχνικού κόσμου… Είμαι ο Σπύρος Ανδρεόπουλος, ηθοποιός-σκηνοθέτης από τη Motus Terrae και σας ευχαριστώ πολύ για την αυτήν την πρόσκληση, καθώς και για την πρωτοβουλία ανάδειξης της σημερινής πραγματικότητας του χώρου μας, που ξεκίνησαν η Μαριλένα και η Βάσια.
• motus (2) -us m. [κίνηση, παρακίνηση]; ‘terrae‘, (latin. γεν. κτητ.) της γης [ο σεισμός; μεταφ.: νοητική δραστηριότητα, συναίσθημα; πολιτικό κίνημα, επανάσταση, εξέγερση, ταραχή]. H Motus Terrae γεννήθηκε το 2008, από μία ανάγκη μας να δημιουργήσουμε μία ομπρέλα κάτω από την οποία θα χώραγαν οι πολλές και διαφορετικές καλλιτεχνικές εξερευνήσεις και ανησυχίες που είχαμε -και έχουμε ακόμα- με το φίλο και συνιδρυτή Γιάννη Κωνσταντακόπουλο. Κύριο πεδίο δράσης μας είναι ο δημόσιος χώρος, χωρίς αυτό να αποκλείει τους κλειστούς χώρους, λιγότερο ή περισσότερο θεατρικούς. Ως εκ τούτου, και επειδή προσωπικά αδυνατώ να επιλέξω ένα και μόνο μέσο έκφρασης, οι δημιουργίες μας συνθέτουν ένα πολυμορφικό φάσμα δράσεων, όπως τα θεάματα δρόμου, η site-specific δημιουργία, τα παρεμβατικά δρώμενα σε Δημόσιους χώρους, παράλληλα με την υλοποίηση συνεργατικών και εκπαιδευτικών εργαστηρίων. Ανάλογα με την περίσταση, οι δράσεις μας απευθύνονται πιο στοχευμένα, στα παιδιά και τους εφήβους και άλλοτε στο ευρύ κοινό.Η Motus Terrae, δεν λειτουργεί όπως μία συμβατική θεατρική ομάδα. Την αντιλαμβανόμαστε περισσότερο ως έναν χώρο συνάντησης, ο οποίος προσελκύει δημιουργούς από ποικίλους χώρους και που μαζί δίνουμε ζωή στην εκάστοτε δράση. Προφανώς, μέσα σ’ αυτά τα δώδεκα χρόνια λειτουργίας έχουν δημιουργηθεί στενοί δεσμοί με καλλιτέχνες που σήμερα αποτελούν το βασικό πυρήνα της Motus Terrae, όπως οι ηθοποιοί: Νικήτας Αναστόπουλος, Σάββας Σωτηρόπουλος, Κωνσταντίνος Κοττής, Αγγελική Ματοπούλου, Λευτέρης Καταχανάς και ο, για χρόνια συνοδοιπόρος, Εδουάρδος Γεωργίου, στον πολύπλευρο ρόλο του σκηνογράφου/ενδυματολόγου, κατασκευαστή και εμψυχωτή εργαστηρίων.
• Η επαφή με το παιδικό θέαμα, προέκυψε αρκετά φυσικά, καθώς από τα πρώτα προσωπικά βήματά μου στο χώρο του θεάτρου δρόμου, το κοινό με το οποίο βρέθηκα να συνομιλώ, ήταν αυτό των παιδιών. Σταδιακά, αυτή η ‘τυχαία’ συνεύρεση, μετουσιώθηκε σε συνειδητή επιλογή και πλέον υποστηρίζω την άποψη πως αν μπορεί σε κάτι φανεί χρήσιμη η τέχνη μας, είναι στο να δημιουργήσει συνθήκες ουσιαστικής επαφής με τα παιδιά και τους νέους και να συνομιλήσει ισότιμα μαζί τους για όλα αυτά που αφορούν την κοινωνία μας, τόσο σήμερα, όσο και για τις μέρες που θα έρθουν. Πέραν όμως της κοινωνικής-εκπαιδευτικής αυτής διάστασης, υπάρχει και ένας λόγος κατά τι πιο ‘ιδιοτελής’. Η επαφή με τα παιδιά μας κρατά σε εγρήγορση, μας αναγκάζει να είμαστε απόλυτα παρόντες και ειλικρινείς όσον αφορά στη μεταξύ μας επικοινωνία. Η αλήθεια τους αρχίζει και τελειώνει εκεί που αντίστοιχα αρχίζει και τελειώνει η δική μας. Ομολογώ, πως με το ενήλικο κοινό έχω χάσει κάπως την ελπίδα μου. Για εμάς τους μεγάλους, είναι πιο εύκολο να πούμε ψέματα στον εαυτό μας, άρα και στον άλλο, να στρογγυλέψουμε τις αντιδράσεις και να διασκεδάσουμε την άποψή μας, προτιμώντας να παραμείνουμε αγκιστρωμένοι στην ασφάλεια του όποιου βολικού οικοδομήματος έχει χτίσει ο καθένας για τον εαυτό του, είτε αυτό αφορά μία ιδεολογία ή μία στάση ζωής εν γένει. Θεωρώ πως αυτή ακριβώς η στάση των ενήλικων συμπολιτών μας, έχει κατά πολύ να κάνει και με τα όσα αντιμετωπίζουμε σήμερα, καθώς και με το πως αντιλαμβάνεται ακόμα η κοινωνία μας το νεανικό θέατρο, αν θεωρήσουμε πως η τρέχουσα κυβερνητική πολιτική αντικατοπτρίζει κατά έναν τρόπο την αντίληψη μίας μεγάλης μερίδας των συμπολιτών μας.
• Η πανδημία μάς βρήκε σε μία αρκετά ιδιαίτερη φάση. Μόλις είχαμε νοικιάσει έναν καινούριο χώρο στον Ταύρο, σε μία προσπάθεια να αναδιοργανώσουμε κάπως την υποδομή μας. Καινούργιο γραφείο, καλύτερα εξοπλισμένο εργαστήριο για τις κατασκευές μας και κάπως μεγαλύτερος και καλύτερα οργανωμένος, αποθηκευτικός χώρος. Όπως θα αντιλαμβάνεστε, το όλο αυτό εγχείρημα απαιτεί πολύ χρόνο και αρκετά έξοδα, τα οποία, όπως και πολλές συνάδελφες ομάδες, καλούμαστε να καλύψουμε με προσωπική και ουσιαστικά, απλήρωτη εργασία, σε μία προσπάθεια επένδυσης για ένα ίσως πιο βιώσιμο αύριο. Παράλληλα, στις αρχές της χρονιάς είχαμε ολοκληρώσει μία συνεργασία με μία ιδιωτική επιχείρηση, για τη δημιουργία και παρουσίαση δρώμενων στο πλαίσιο των Χριστουγεννιάτικων εορταστικών τους εκδηλώσεων. Δυστυχώς, ενώ σχεδιάζαμε να διαθέσουμε μέρος από αυτά τα έσοδα για τις ανάγκες της εγκατάστασης στο νέο χώρο και να ελαττώσουμε κάπως το προσωπικό κόστος, τελικά παραμένουμε έως και σήμερα ανεξόφλητοι. Την παραπάνω πληροφορία δεν την παραθέτω εν είδει γκρίνιας, για να μας λυπηθούν όσοι διαβάζουν αυτές τις γραμμές. Τη θεωρώ σημαντική, γιατί αναδεικνύει μία από τις μεγαλύτερες αδυναμίες της πολιτικής του σημερινού ΥΠ.ΠΟ., το ότι βρίσκεται αναμφισβήτητα εκτός πραγματικότητας.
• Πάει καιρός που η καλλιτεχνική παραγωγή και ολόκληρη η οικονομία στη χώρα μας, πλήττεται σφόδρα. Η πανδημία δεν δημιούργησε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, αλλά τα ανέδειξε με τον πιο άγριο τρόπο. Ο ουσιαστικός σχεδιασμός και η παραμικρή υποψία πολιτιστικού οράματος λάμπουν εδώ και καιρό δια της απουσίας τους. Η αρχική αντιμετώπιση της κρίσης του χώρου του πολιτισμού λόγω της πανδημίας (γιατί υπάρχει και μία άλλη προγενέστερη και βαθύτερη) ήταν αυτή της ενίσχυσης της παραγωγής μέσω αύξησης των επιχορηγήσεων, κίνηση παντελώς άτοπη λόγω των υγειονομικών περιορισμών. Πέραν από το κρίσιμο γεγονός πως το νεανικό θέατρο εδώ και χρόνια εξαιρείται από τη διαδικασία των επιχορηγήσεων, η παραπάνω στάση προϋποθέτει αφενός την ύπαρξη μίας υγειούς αγοράς και αφετέρου, το πως αυτή η αγορά δεν επηρεάζεται από τη γενικότερη οικονομική κατάσταση. Για να μην σχολιάσω την άλλη φαεινή ιδέα, της  διοργάνωσης του κινούμενου φεστιβάλ, «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», που έμοιαζε με κακοστημένη φάρσα. Είναι λοιπόν, προφανές πως το υπουργείο μας έχει μία πολύ αντιδραστική ατζέντα, κι αυτό αποδεικνύεται από το ότι χρειάστηκαν μαζικές κινητοποιήσεις από τους εργαζόμενους στον καλλιτεχνικό χώρο, για να εξασφαλίσουμε την όποια στοιχειώδη στήριξη, χωρίς να έχουμε μία ξεκάθαρη και υπεύθυνη στάση από πλευράς της πολιτικής ηγεσίας, μέχρι και σήμερα.
• Ως άτομα, δυστυχώς ή ευτυχώς, κάποιοι από εμάς πήραν το ειδικό βοήθημα των 800 ευρώ για την πρώτη περίοδο αναστολής εργασιών. Και λέω δυστυχώς, γιατί προσωπικά το δικαιούμουν επειδή είχα πάρει το εποχικό επίδομα του 2019, κριτήριο καθόλα αβάσιμο το οποίο απέκλειε έναν πολύ μεγάλο αριθμό συναδέλφων. Στη συνέχεια, μετά από πιέσεις του χώρου, εισήλθαν και κάποια άλλα κριτήρια που διευρύναν ευτυχώς, τον αριθμό των δικαιούχων. Παρόλα αυτά, η υπόθεση του μητρώου καλλιτεχνών και η σειρά λανθασμένων χειρισμών από πλευράς της πολιτείας , ήρθαν να ενισχύσουν την άποψη πως η βασική μέριμνα του κρατικού μηχανισμού ήταν βρει τρόπο να κατοχυρώσει το ποιοι και πόσοι χρήζουν στήριξης, βάσει της ιδιότητας και όχι της πραγματικής οικονομικής κατάστασης των δικαιούχων. Κοινώς, αναλώθηκαν χρόνος και πόροι με το βάρος να πέφτει στην κατηγοριοποίηση των εργαζόμενων και όχι στη στήριξη αυτή καθ’ αυτή.  Όσον αφορά στην υποστήριξη της εταιρείας μας, ως Α.Μ.Κ.Ε., εκεί τα πράγματα είναι τραγικά. Το μόνο πραγματικό μέτρο, αυτό της ειδικής βοήθειας ύψους 2.000 ευρώ, που θα μπορούσε να βοηθήσει κάπως την κατάστασή μας, δόθηκε με απαράδεκτους όρους που απέκλεισαν πάλι ένα μεγάλο μέρος των αστικών μη κερδοσκοπικών φορέων, όπως η Motus Terrae. Το να θέτεις ως κριτήριο την εγγραφή σε ένα μητρώο του υπουργείου, πράγμα που ποτέ δεν υπήρξε υποχρεωτικό, και με ημερομηνία εγγραφής που έχει παρέλθει τη στιγμή της ανακοίνωσης είναι, κατ’ εμέ αντισυνταγματικό και το λες και οριακά εκδικητικό. Εν κατακλείδι, από τον περασμένο Μάρτιο, ως εταιρεία, φυτοζωούμε και πασχίζουμε να ανταπεξέλθουμε στις υποχρεώσεις μας (πάγια έξοδα, οφειλές κλπ.), βασιζόμενοι αποκλειστικά σε ίδιους πόρους (δανεικά, μικρά έσοδα από άλλες περιστασιακές δουλειές). Έτσι, βρισκόμαστε σήμερα, και εμείς και πολλές άλλες εταιρείες, μπροστά στο ενδεχόμενο ολοκληρωτικής παύσης εργασιών, αν δεν θεσμοθετηθεί ένας μηχανισμός αντιμετώπισης της απειλής αυτής.
• Όσον αφορά στις ιδιαιτερότητες των παιδικών θεαμάτων, θα προσπαθήσω να μην επεκταθώ σε σημεία που έχουν ήδη αναφερθεί από συναδέλφους-ισσες, καθώς έχετε φιλοξενήσει μία σειρά από πολύ ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις στις οποίες και προσκαλώ τους αναγνώστες να ανατρέξουν, ώστε να αποκτήσουν μία αρκετά ολοκληρωμένη εικόνα για το νεανικό θέαμα στις μέρες μας. Λόγω της φύσης της δικής μας προσέγγισης, της δημιουργίας στον Δημόσιο Χώρο, θα σταθώ περισσότερο στην επιτακτική ανάγκη για τη διαφύλαξη του δημόσιου χαρακτήρα που οφείλει να έχει η τέχνη και ειδικά το συγκεκριμένο είδος. Το θέατρο πρέπει να είναι προσβάσιμο στα παιδιά και τους νέους, ανεξαρτήτως κοινωνικού, οικονομικού ή οποιουδήποτε άλλου υπόβαθρου. Η πολυφωνία στον συγκεκριμένο χώρο αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο, εφόσον η επαφή με την καλλιτεχνική δημιουργία συμβάλλει στη διαμόρφωση της αντίληψης των νεών ανθρώπων και διευρύνει τις προσλαμβάνουσές τους. Επίσης, πολλές φορές το θεατρικό δρώμενο λαμβάνει χώρα σε έναν χώρο με κατεξοχήν δημόσιο χαρακτήρα, αυτόν του σχολείου. Πέρα, λοιπόν, από την επιβίωση των δημιουργών, καλούμαστε στις μέρες, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, να αγωνιστούμε και ενάντια στην πολιτική ενός υπουργείου, που κινείται προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Οι αυταρχικές παρεμβάσεις στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και προφανώς η υποβάθμιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων διαμορφώνουν ένα άκρως συντηρητικό περιβάλλον, το οποίο δεν μπορεί να προμηνύει τίποτα άλλο από ένα αντίστοιχα ζοφερό αύριο για τα νέα παιδιά και όλες τις υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες, στερημένο από κάθε μορφή καλλιέργειας του πνεύματος και της ελεύθερης σκέψης.
• Ως κοινωνοί της εκπαίδευσης μέσω της τέχνης, οφείλουμε να αντισταθούμε στην απομόνωση των λιγότερων προνομιούχων νεαρών θεατών και στην προώθηση μίας τέχνης για την ελίτ, όπως αυτή εκφράζεται μέσω παραγωγών που παραμένουν αγκυλωμένες σε παρωχημένες πρακτικές και αντιλήψεις και που προωθούν την εικόνα της εύπεπτης διασκέδασης. Για να λειτουργήσει το παιδικό θέαμα ως πεδίο προβληματισμού, έρευνας και ουσιαστικού διαλόγου με τις νέες ηλικίες, καλούμε την πολιτεία να το αναγνωρίσει ως τέτοιο και να εργαστεί προς τη διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου, όσον αφορά στο περιεχόμενο, με γνώμονες: την προσβασιμότητα έναντι του αποκλεισμού, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης σε αντιδιαστολή με τον στείρο διδακτισμό και τον ουσιαστικό διάλογο αντί της υποτίμησης της αντίληψης των παιδιών και των νέων. Σε επίπεδο παραγωγής καλλιτεχνικού έργου, όπως αναφέρουν μεταξύ άλλων οι επιστολές μας προς τους ιθύνοντες, απαιτούμε την αναγνώριση όλων των ιδιαιτεροτήτων του κλάδου και την εκπόνηση ενός συνολικού σχεδιασμού στήριξης με όρους βιωσιμότητας και όχι εμπορικότητας, τοποθετώντας το πεδίο εργασίας μας στη θέση που του αντιστοιχεί στο πολιτιστικό τοπίο.
• Με θλίβει το γεγονός πως χρειάστηκε ένα τέτοιο φαινόμενο, όπως η πανδημία, για να έρθουν σε πρώτο πλάνο όλες οι αδυναμίες που παρουσιάζει εδώ και καιρό το σύστημα μέσα στο οποίο ζούμε και εργαζόμαστε. Και ακόμα περισσότερο, πως χρησιμοποιείται ως αφορμή για να πληγούν όλοι οι ζωτικοί τομείς, όπως η υγεία, η παιδεία, ο πολιτισμός, το περιβάλλον και τα εργασιακά δικαιώματα. Οφείλουμε να αντιστρέψουμε τους όρους και υπό την πίεση της πανδημίας να βελτιώσουμε τους τομείς αυτούς, αντί να τους καταδικάσουμε και μαζί τους την ίδια μας τη ζωή και αυτή των παιδιών μας. Αν υπάρξει το παραμικρό δείγμα ειλικρινούς διάθεσης προς μία τέτοια κατεύθυνση, όσον αφορά στο δικό μας τομέα, τότε δεν θα μπορούσαμε παρά να συνομιλήσουμε με τους κρατικούς φορείς και να συνεργαστούμε για αυτόν τον σχεδιασμό, συμβάλλοντας με την εμπειρία και τη γνώση μας πάνω στις πραγματικές ανάγκες των δημιουργών του σήμερα, όπως και αυτών που θα ακολουθήσουν.
• Σε μία προσπάθεια να διατηρήσω την αισιοδοξία μου για το μέλλον – γιατί ως νέος πατέρας μίας κόρης τεσσάρων μηνών, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς – φροντίζω να βρισκόμαστε όσο περισσότερο μπορούμε με την ομάδα και να προετοιμάζουμε με ιδέες και προτάσεις την επόμενη μέρα. Ελπίζω πως σύντομα θα αλλάξουν με τέτοιο τρόπο τα πράγματα, όπου η κοινωνία θα οδηγηθεί στο να αναθεωρήσει το τι σημαίνει η ανάγκη για την ύπαρξη της τέχνης για τα παιδιά μας και συνολικά. Εξάλλου, αυτό που μας συμβαίνει σήμερα δεν είναι μοναδικό ή πρωτοφανές. Δεν είμαστε η πρώτη γενιά που αντιμετωπίζει μία έντονη κρίση. Αυτό ήδη δείχνει πως αν δεν σταματήσουμε τον αγώνα, υπάρχει η ελπίδα πως η κατάσταση είναι αναστρέψιμη. Δυστυχώς όμως, παρότι αισιόδοξος, πιστεύω πως, λόγω του πολυδιάστατου χαρακτήρα της κρίσης, θα χρειαστεί να ζήσουμε ακόμα πιο δύσκολες στιγμές πριν να έρθει η όποια βελτίωση. Τα χθεσινά γεγονότα (οι τελευταίες γραμμές της συνέντευξης γράφονται στις 18 Νοεμβρίου 2020) δείχνουν ξεκάθαρα πως η απάντηση της κυβέρνησης μας στην κρίση δεν είναι η στάση της αλληλεγγύης και της έννοιας για τους πολίτες, αλλά αντίθετα η ακραία καταστολή και ο άκρατος περιορισμός των δικαιωμάτων. Θα έλεγε κανείς πως ο φόβος των πολιτών για την επιβίωση (φυσική, οικονομική και ιδεολογική), έχει γίνει πλέον η κερκόπορτα, μέσω της οποίας μας επιβάλλονται μία σειρά από απεχθή κοινωνικά συμβόλαια που υπογράφονται μονομερώς από την κυβέρνηση, με μόνο μέλημα αυτής την πάταξη οποιασδήποτε αντίθετης φωνής και δράσης.
• Αν έχω τελικά να μοιραστώ κάποιο μήνυμα με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, ως γονιός, καλλιτέχνης, πολίτης, άνθρωπος θα ήταν το εξής: Τα αιτήματά μας δεν αφορούν απλώς τη διεκδίκηση ενός επιδόματος στήριξης λόγω πανδημίας, ούτε την αλλαγή του καθεστώτος των επιχορηγήσεων για να πάρουμε ένα «κομμάτι από την πίτα». Το κίνητρο μας είναι η ανάγκη για την ανάδειξη ενός άλλου πολιτισμού, για όλα τα παιδιά, για όλους τους ανθρώπους. Και για να μπορούμε να μιλάμε για πολιτισμό, πρέπει πρώτα να μιλήσουμε για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Με άλλα λόγια, αν δεν μπορούμε να ζούμε, να μιλάμε και να περπατάμε ελεύθεροι, ούτε το θέατρο θα μπορεί να πάει στα σχολεία, ούτε εσείς, το κοινό, να έρθετε στο θέατρο. Εύχομαι καλή δύναμη σε όλους και όλες και ας συμπορευτούμε με αλληλεγγύη, αγάπη για το συνάνθρωπο και με ένα ελπιδοφόρο όραμα για το μέλλον…