ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΜΕ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥΣ

0

Όλοι οι γονείς αντιμετωπίζουν το δύσκολο καθήκον να αποδεχτούν τις διαφορές των παιδιών τους από τους ίδιους, αν και η αναγκαιότητα αυτής της αποδοχής συσκοτίζεται συχνά από τη φυσική ομοιότητα και τις φαντασιώσεις της γενετικής ομοιότητας. Όμως, ο γονέας που έχει αποκτήσει παιδί από υιοθεσία, ο οποίος δεν μπορεί να επικαλεστεί κανένα από τα προαναφερθέντα στοιχεία που συσκοτίζουν τα πράγματα, είναι υποχρεωμένος να αποδεχτεί εξ αρχής αυτές τις διαφορές με το παιδί του.

Μέσω της υιοθεσίας, η οικογένεια παύει να είναι ένας προστατευόμενος χώρος, απομονωμένος από τον υπόλοιπο κόσμο, που εκτιμά την ομοιότητα και υποτιμά τη διαφορά. Αντίθετα, η θετή οικογένεια ενσωματώνει την ποικιλία και τη χρησιμοποιεί για να δημιουργήσει μια μόνιμη γέφυρα με τον ευρύτερο κόσμο. Έτσι, κατά μία έννοια, ο γάμος και η υιοθεσία ομοιάζουν, καθώς στηρίζονται στην ικανότητα να αγαπάς κάποιον χωρίς την αυταπάτη της ομοιότητας. Πώς, όμως, αντιμετωπίζουν τα μικρά παιδιά το γεγονός ότι είναι υιοθετημένα;

Γενεαλογική σύγχυση

Η αποκαλούμενη γενεαλογική σύγχυση του υιοθετημένου δεν είναι απλώς «αρνητικό στρες λόγω υιοθεσίας», αλλά μια διαδικασία φανταστικής μεταβολής  κατά την οποία το παιδί ζει φανταστικά πρώτα με μια οικογένεια, τη βιολογική του και κατόπιν με μια άλλη. Η υιοθεσία είναι, σύμφωνα με τον Lifton, μια μεταφορική έκφραση της ανθρώπινης κατάστασης, που μας στέλνει στη μυθική αναζήτηση, η οποία θα αποδείξει ότι συνδεόμαστε με άλλους και με όλα τα πλάσματα αυτού του κόσμου και μέσω αυτής της διαδικασίας αυτής μας αποκαλύπτει ποιοι είμαστε πραγματικά.

Η πρώτη ερώτηση και η συνέχεια…

Η πρώτη ερώτηση ενός παιδιού για το πώς γεννήθηκε: «Ήμουν στην κοιλιά σου, μαμά;» φέρνει τους θετούς γονείς αντιμέτωπους με αμήχανες απαντήσεις του τύπου: «Όχι, ήσουν στην κοιλιά μιας άλλης γυναίκας» ή «Ήσουν στην κοιλιά της μητέρας που σε γέννησε» ή κάτι παραπλήσιο. Πάντως, η συζήτηση για την υιοθεσία δεν θα πρέπει να διαφέρει από τη συζήτηση για άλλα σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν από κοινού οι γονείς με τα παιδιά τους. Είναι μια πραγματικότητα για την οποία πρέπει να μοιράζονται τα συναισθήματα και οι σκέψεις και μάλιστα από τότε που το παιδί είναι πολύ μικρό. Ο θετός γονιός πρέπει, λοιπόν, να δημιουργήσει μια άνετη ατμόσφαιρα αποδοχής στην οποία το παιδί να μπορεί να εκφράσει τις απορίες του και να του δίνει τις απαντήσεις που μπορεί να κατανοήσει, ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση στην οποία βρίσκεται κάθε φορά.

Όταν ο γονιός μιλά για την υιοθεσία με τρόπους που ταιριάζουν στις ικανότητες και στην ηλικία του παιδιού, δηλαδή με τρόπους τους οποίους μπορεί να χειριστεί το παιδί, δίνοντάς του μάλιστα τον πρώτο λόγο, το γεγονός της υιοθεσίας γίνεται συστατικό στοιχείο της κατανόησης του ίδιου του εαυτού του. Το πολυσυζητημένο επίμαχο ζήτημα του ΠΟΤΕ πρέπει να μιλήσει στο παιδί απλώς εξαφανίζεται, επειδή ο γονιός ζει μαζί του στην πραγματικότητα της υιοθεσίας του από την αρχή της κοινής τους ζωής.

Το παιδί ακούει τις διάφορες εκδοχές που κατασκευάζει η θετή του οικογένεια για αυτό, κατάλληλες για το επίπεδο της γνωστικής του ανάπτυξης και της κοινωνικής του κατανόησης και ο γονιός, από τη μεριά του, αφουγκράζεται το παιχνίδι του, τις παρατηρήσεις του και τις ερωτήσεις του, που του αποκαλύπτουν πώς το ίδιο βιώνει την υιοθεσία του σε διάφορες φάσεις και ποιες είναι οι απορίες του.

Στάδια κατανόησης της υιοθεσίας

-Στάδιο 0: Τα παιδιά δεν επιδεικνύουν καμιά κατανόηση της υιοθεσίας. Αφορά κυρίως παιδιά μέχρι 5 ετών, αλλά περιλαμβάνει καμιά φορά και παιδιά 6-7 ετών.

– Στάδιο 1: Τα παιδιά δεν μπορούν να διαφοροποιήσουν την υιοθεσία από την γέννηση. Αντίθετα έχουν την τάση να συγχωνεύουν τις δυο έννοιες. Αφορά παιδιά ηλικίας 4-7 ετών.

– Στάδιο 2: Τα παιδιά διαφοροποιούν ξεκάθαρα την υιοθεσία και τη γέννηση ως εναλλακτικούς τρόπους για να γίνουν οι άνθρωποι γονείς, αποδέχονται ότι η σχέση με η θετή οικογένεια είναι μόνιμη, αλλά δεν καταλαβαίνουν το γιατί. Στηρίζονται στις έννοιες της πίστης και της κατοχής για να δικαιολογούν τη μόνιμη φύση της σχέσης τους με τους θετούς γονείς τους. Αφορά παιδιά ηλικίας 4-13 ετών, με επικρατέστερη την ηλικία των 7 ετών.

– Στάδιο 3: Τα παιδιά διαφοροποιούν ξεκάθαρα την υιοθεσία από τη γέννηση, αλλά δεν είναι σίγουρα για τον μόνιμο χαρακτήρα της σχέσης τους με τους θετούς γονείς τους. Θεωρούν δε πως οι βιολογικοί γονείς έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν και πάλι την κηδεμονία σε κάποιο μελλοντικό, αλλά απροσδιόριστο χρόνο. Αυτό το στάδιο εντοπίζεται και πάλι σε παιδιά 4-13 ετών, αλλά κυρίως σε παιδιά 6-9 ετών.

-Στάδιο 4: Οι περιγραφές των παιδιών σε σχέση με τη θετή τους οικογένεια χαρακτηρίζονται από τη σχεδόν νομική έννοια της μονιμότητας. Αναφέρονται π.χ. σε υπογραφές, επικαλούνται τις δικαστικές αρχές ή τις κοινωνικές υπηρεσίες. Η φάση αυτή ξεκινάει από τα 6 χρόνια του παιδιού, αλλά είναι εντονότερη στα μεγαλύτερα παιδιά, στην αρχή της εφηβείας τους.

-Στάδιο 5: Η σχέση υιοθεσίας  γίνεται αντιληπτή από το παιδί ως μόνιμη και εμπεριέχει τη νόμιμη μεταβίβαση δικαιωμάτων ή/και ευθυνών για το παιδί από τους βιολογικούς στους θετούς γονείς. Αυτό το επίπεδο κατανόησης μπορεί να παρουσιαστεί σε παιδιά από 8 ετών, αλλά είναι επικρατέστερο στα παιδιά από 12 ετών και άνω.

Δεν θέλω να μιλήσω άλλο για την υιοθεσία μου

Τα περισσότερα μικρά παιδιά εγκαταλείπουν τη συζήτηση όταν έχουν πάρει αυτό που χρειάζονται ή που μπορούν να διαχειριστούν. Οι γονείς οφείλουν να το σεβαστούν. Από την άλλη, όμως, οφείλουν να παρακολουθούν τον τρόπο με τον οποίο το παιδί σκέφτεται την υιοθεσία του, χωρίς φυσικά να βγάζουν διαγνώσεις. Πρέπει να είναι παρόντες, και μαζί με τον κατάλληλο σύμβουλο ψυχικής υγείας, να ακούν πώς βιώνει το παιδί την κατάστασή του καθώς μεγαλώνει και ωριμάζει και τι σημαίνει για αυτό η υιοθεσία σε διάφορες φάσεις της ανάπτυξής του.

Σε κάθε περίπτωση, τόσο οι έρευνες, όσο και οι μαρτυρίες ενηλίκων που υιοθετήθηκαν όταν ήταν παιδιά αποδεικνύουν πως είναι αναγκαίο οι θετοί γονείς να μιλούν με τα παιδιά τους για την υιοθεσία τους σε όλη τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής τους ηλικίας. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, θα μπορέσει να κατανοήσει τις ποικίλες διαστάσεις της με όλο και μεγαλύτερη πολυπλοκότητα. Οι γονείς πρέπει να παρακολουθούν  πώς εξελίσσεται η κατανόηση του παιδιού, έτσι ώστε να ξέρουν ποια στιγμή το παιδί θέλει και μπορεί να κατανοήσει κάτι για το οποίο ελάχιστα ενδιαφερόταν τους προηγούμενους μήνες. Και φυσικά, αυτό που παίζει ιδιαίτερο ρόλο είναι η ιστορία του παιδιού. Το γιατί, δηλαδή, βρέθηκε χωρίς οικογένεια και με ποιον τρόπο υιοθετήθηκε. Σημαντικό ρόλο παίζει και το πώς βίωσαν και συνεχίζουν να βιώνουν την υιοθεσία οι θετοί γονείς. Επομένως, μιας και είναι αδιαμφισβήτητο ότι η υιοθεσία προκαλεί δυνατά συναισθήματα σε όλους τους εμπλεκόμενους, χρειάζεται πάντοτε η διακριτική παρουσία ενός συμβούλου ψυχικής υγείας, που θα καθοδηγεί, ανάλογα με τις καταστάσεις, και τους μικρούς και τους μεγάλους.

Με στοιχεία από το βιβλίο των Mary Watkins και Susan Fisher «Μιλώντας με μικρά παιδιά για την υιοθεσία τους», εκδόσεις GEMA.