ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ, ΤΡΥΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΙΤΗΣ

0

Φτάσαμε λοιπόν στον Σεπτέμβριο, τον ένατο  μήνα της χρονιάς κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και πρώτο μήνα του Φθινοπώρου. Είναι ο μήνας που ανοίγουν τα σχολεία και οι μαθητές επιστρέφουν στα θρανία αφήνοντας πίσω τους την ξενοιασιά του καλοκαιριού. Αυτά για τους παλιούς, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε και τους καινούργιους μαθητές που ξεκινούν τη μεγάλη γνωριμία τους με τη μάθηση.

Στο ρωμαϊκό ημερολόγιο ο Σεπτέμβριος ήταν ο έβδομος μήνας του και στο γεγονός αυτό χρωστάει και το όνομά του (septem = επτά). Του Σεπτέμβρη η ψιλή βροχή / για το αμπέλι είναι ζωή λέει μια γαλλική παροιμία. Ξέρουμε πολύ καλά πως λίγη υγρασία ευνοεί τον τρύγο γιατί ο δυνατός ήλιος, όπως δυστυχώς συμβαίνει πια λόγω των κλιματικών αλλαγών, καίει τη σοδειά. Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας που κιτρινίζουν τα φύλλα και γίνονται χρυσά, που η μέρα γίνεται ακόμη λίγο μικρότερη και που σιγά σιγά μας μπάζει στον χειμώνα καθότι ο Ήλιος φτάνει στο ισημερινό σημείο της τροχιάς του στις 22 του μηνός και έτσι η νύχτα και η μέρα έχουν σχεδόν την ίδια χρονική διάρκεια. Ισότητα γαρ! Να σημειώσουμε πως αρκετά αρχαιοελληνικά ημερολόγια, και ανάμεσά τους εκείνα των Λακεδαιμονίων και των Μακεδόνων, είχαν ως αφετηρία (πρωτοχρονιά θα λέγαμε σήμερα) τη φθινοπωρινή ισημερία. Τον μήνα Σεπτέμβριο η χριστιανοσύνη εορτάζει τη Γέννηση της Θεοτόκου (στις 8) που σηματοδοτεί τη λύσης της κατάρας του προπατορικού αμαρτήματος. Παρά το ότι η Κοίμηση, που εορτάζεται τον Αύγουστο με ιδιαίτερη λαμπρότητα, «επισκιάζει» τη Γέννηση, η τελευταία δεν παύει να είναι μια από τις πλέον σημαντικές γιορτές για την Εκκλησία. Στην ταυτότητα του Σεπτεμβρίου θα πρέπει να προσθέσουμε και την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (στις 14), που εν πολλοίς αποτελούσε χρονικό σταθμό σε τοπικές γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες και εργασίες: Του Σταυρού σταύρωνε και δένε, Του Σταυρού σταύρωνε και σπέρνε είθισται να λένε…

 Να πούμε επίσης -για όσους τα  πιστεύουν- ότι ο Σεπτέμβριος κυριαρχείται από το ζώδιο της Παρθένου.

Ο Τρυγητής της Μυθολογίας 

Αμπέλι μου πλατύφυλλο/ και καλοκλαδεμένο,/ δέσε σταφύλια κόκκινα,/ να μπω να σε τρυγήσω,/ να κάμω αθάνατο κρασί,/ μοσχοβολιά γιομάτο γράφει ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης στο «Τραγούδι του τρυγητού». Ο τρυγητός των αμπελιών είναι δραστηριότητα θα λέγαμε παλιά όσο ο κόσμος, ενώ οι ειδικοί συμφωνούν πως οι Έλληνες είχαν ασχοληθεί σοβαρά με την αμπελουργία τουλάχιστον από το 1700 π.Χ. Η σχετική μάλιστα μυθολογία για το κρασί, και η σύνδεσή του με τον θεό Διόνυσο, είναι σε όλους μας γνωστή και οι μύθοι αφθονούν. Λιγότερο γνωστός όμως είναι ο αττικός μύθος που φέρνει επί σκηνής τον αστερισμό της Παρθένου με το κρασί. Εν τέλει τίποτα δεν είναι τυχαίο! Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:

Από τον Απολλόδωρο μαθαίνουμε ότι η Ηριγόνη ήταν θυγατέρα του Αθηναίου Ικάριου, τον οποίο επισκέφθηκε ο Διόνυσος στα χρόνια που βασίλευε ο Πανδίονας στην Αθήνα, μετά τον Εριχθόνιο. Τότε λένε πως ήρθε και η Δήμητρα στην Αθήνα. Και τη μεν Δήμητρα τη φιλοξένησε στην Ελευσίνα ο Κελεός, ενώ τον Διόνυσο ο Ικάριος. Με λίγα λόγια, φτάνει στην Αρχαία Ελλάδα ο σίτος και ο οίνος. Ο Διόνυσος, με τις αναρίθμητες κατακτήσεις, ερωτεύτηκε και την Ηριγόνη και μαζί απέκτησαν έναν γιο, τον Στάφυλο. Ο θεός έδωσε στον Ικάριο ένα κλήμα ή, κατ’ άλλους, έναν ασκό κρασί, και του δίδαξε όλα τα σχετικά με την αμπελουργία και την οινοποιεία. Ο Ικάριος, που θέλησε να μοιραστεί το δώρο του θεού με τους συντοπίτες, τους έδωσε να πιουν από τον ασκό του θεού. Εκείνοι μόλις δοκίμασαν ένιωσαν τέτοια ευχαρίστηση που εξακολουθούσαν να πίνουν τον ἂκρατον οἶνον, έως ότου μέθυσαν. Επειδή όμως μέχρι τότε η μέθη ήταν άγνωστη, νόμισαν πως ο Ικάριος ήθελε να τους δηλητηριάσει και τον δολοφόνησαν! Σύμφωνα με κάποιους μυθογράφους, το πτώμα του Ικάριου έμεινε άταφο ενώ η θυγατέρα, η Ηριγόνη, τον έψαχνε απελπισμένα. Τελικά στον νεκρό πατέρα της την οδήγησε, λένε, το πιστό σκυλί του, η Μαίρα, που τον ακολουθούσε παντού. Η Ηριγόνη θρήνησε τον πατέρα της και, μην αντέχοντας τον άδικο αυτόν θάνατο, κρεμάστηκε από το δέντρο, κάτω από το οποίο βρήκε τον πατέρα της νεκρό. Ο άδικος θάνατος του Ικάριου και της Ηριγόνης προκάλεσε την οργή του Διόνυσου που, για να τιμωρήσει τους Αθηναίους, τρέλανε τις θυγατέρες τους, που καταλήφθηκαν από μανία και κρεμάστηκαν. Όταν ρωτήθηκε το Μαντείο απάντησε στους Αθηναίους πως το κακό αυτό ήταν η εκδίκηση του θεού για τον θάνατο του Ικαρίου και της Ηριγόνης. Τότε οι Αθηναίοι βρήκαν τους ενόχους και καθιέρωσαν μια γιορτή κατά τη διάρκεια της οποίας κρεμούσαν χωρίς, φυσικά, να απαγχονίζουν κόρες πάνω σε δέντρα. Μυθολογείται πως η Ηριγόνη μεταφέρθηκε στους ουρανούς (καταστερώθηκε όπως λένε) μαζί με τον πατέρα της Ικάριο, που είναι ο Βοώτης. Τυχαίο που κάνει την εμφάνισή της, μαζί με τον τρύγο, τον μήνα Σεπτέμβριο;

Σεπτέμβριος ο βυζαντινός ή Αρχιχρονιά

Ο Σεπτέμβριος είναι, όπως είπαμε, ο μήνας της επιστροφής των μαθητών στα σχολεία για μια νέα χρονιά. Από τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. ο Σεπτέμβριος είχε καθιερωθεί ως η αρχή όχι μόνον του εκκλησιαστικού αλλά και του πολιτικού έτους, επειδή η 1η Σεπτεμβρίου συνέπιπτε με την αρχή της ινδικτιώνος. Ακόμη και σήμερα η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να εορτάζει την 1η Σεπτεμβρίου ως αρχή της Ινδίκτου περί την οποία σταχυολογήσαμε τα παρακάτω:

«Η 1η Σεπτεμβρίου, η αρχή του εκκλησιαστικού έτους, αποτελεί την αρχή της Ινδίκτου. Τότε τελείται η ακολουθία της Ινδίκτου σε συνδυασμό με τη θεία λειτουργία για την ευλογία του εκκλησιαστικού έτους. Αρχικά υπήρχε η Αυτοκρατορική Ίνδικτος ή Καισαρική Ινδικτιώνα, που μάλλον εισήχθη από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Εκαλείτο επιπλέον Κωνσταντινική ή της Κωνσταντινουπόλεως ή Ελληνική. Παράλληλα υπήρχε και η Παπική Ινδικτιώνα. Η 1η Σεπτεμβρίου καθορίστηκε ως αρχή της εκκλησιαστικής χρονιάς ως εξής:Στην περιοχή της Ανατολής τα περισσότερα ημερολόγια είχαν ως πρωτοχρονιά την 24η Σεπτεμβρίου, ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας. Επειδή όμως η 23η ήταν η γενέθλια ημέρα του αυτοκράτορα της Ρώμης Οκταβιανού, η πρωτοχρονιά μετατέθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου, η οποία και καθορίστηκε ως αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή της περιόδου του ρωμαϊκού διατάγματος για τον φόρο που ίσχυε για 15 έτη. Έτσι Ίνδικτος κατάντησε να σημαίνει αργότερα το έτος και αρχή της Ινδίκτου την Πρωτοχρονιά. Αυτήν την Πρωτοχρονιά βρήκε η Εκκλησία και της έδωσε χριστιανικό περιεχόμενο, αφού τοποθέτησε σ’ αυτήν την εορτή της συλλήψεως του Προδρόμου, που αποτελεί και το πρώτο γεγονός της Ευαγγελικής Ιστορίας. Αργότερα, το 462 μ.Χ., για πρακτικούς λόγους και για να συμπίπτει η πρώτη του έτους με την πρώτη του μηνός, η εκκλησιαστική πρωτοχρονιά μετατέθηκε την 1η Σεπτεμβρίου. Διευκρινίζεται ότι η πρωτοχρονιά της 1ης Ιανουαρίου έχει ρωμαϊκή προέλευση και ήρθε στην Ορθόδοξη Ανατολή κατά τα νεότερα χρόνια. Η εκκλησιαστική ακολουθία για το νέο έτος τελείται την 1η Σεπτεμβρίου, μια ακολουθία απαράμιλλου κάλλους ως προς το υμνογραφικό υλικό. Σημειωτέον ότι πριν από λίγα χρόνια η Εκκλησία μας όρισε την 1η Σεπτεμβρίου ως ημέρα αφιερωμένη στο φυσικό περιβάλλον». (http://orthodoxanswers.gr)