Ο ΜΟΤΣΑΡΤ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΩΕΣ

0

Μετά την άλωση της Τροίας, σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, μια ομάδα Τρώων, με αρχηγό τον Αινεία, συνέχισαν τον αγώνα για τη διάσωση του λαού τους. Εκτιμώντας την ανδρεία και τον πατριωτισμό τους οι Έλληνες τους διεμήνυσαν ότι θα μπορούσαν να αποχωρήσουν ανενόχλητοι παίρνοντας μαζί τους όσα από τα υπάρχοντά τους μπορούσε να κουβαλήσει ο καθένας. Έτσι άρχισε η περιπλάνησή τους την οποία περιγράφει ο ποιητής Βιργίλιος στην Αινειάδα του. Μια περιπλάνηση που σταμάτησε στην Ιταλία όπου οι Αινειάδες (όπως ονομάστηκαν οι σύντροφοι του Αινεία) αποτέλεσαν τους προγόνους των Ρωμαίων.
Φεύγοντας από την Τροία ο Αινείας πήρε μόνο, στην πλάτη του, τον γέροντα πατέρα του τον Αγχίση, που ήταν κουτσός. Στην εξορία τον ακολούθησε και ο μικρός γιος του, ο Ασκάνιος, τον οποίο είχε αποκτήσει από την Κρέουσα, την κόρη του τελευταίου βασιλιά της πατρίδας του, του Πριάμου. Ο Ασκάνιος, που είναι γνωστός και ως Ίουλος, θεωρήθηκε αργότερα από τους Ρωμαίους ο γενάρχης της λαμπρής Ιουλίας γενεάς, η οποία δόξασε την αυτοκρατορία τους• από το όνομά του προέρχεται το όνομα Ιούλιος που έφεραν πολλοί επιφανείς Ρωμαίοι, όπως, για παράδειγμα, ο Ιούλιος Καίσαρας. Τα πράγματα μέχρις εδώ μοιάζουν απλά, αλλά δεν είναι, γιατί ο Αινείας ήταν, όπως λένε πολλοί μύθοι, γιος της θεάς του έρωτα, της Αφροδίτης! Η θεά τον απέκτησε όταν ερωτεύθηκε με πάθος τον ωραίο τρωάδα Αγχίση• είχε, όμως, ζητήσει από τον αγαπημένο της να κρατήσει μυστική την ένωσή τους. Εκείνος παρέβλεψε την εντολή της, καυχήθηκε ότι είχε ερωτικό δεσμό με την πιο ωραία από όλες τις θεές του Ολύμπου και αυτός ήταν ο λόγος που έμεινε κουτσός: ο Δίας εξοργίστηκε και τον χτύπησε με τον κεραυνό του. Ο ίδιος όμως ο Δίας που τιμώρησε τον Αγχίση υποσχέθηκε στην Αφροδίτη πως η γενιά του αγαπημένου της γιου, του Αινεία, θα βασίλευε στο Λάτιο και πως ο εγγονός της ο Ασκάνιος θα γινόταν ο ξακουστός ιδρυτής της μυθικής πόλης Άλμπα Λόγκα, ενώ στη συνέχεια οι απόγονοί του Ρώμος και Ρωμύλος θα ίδρυαν την «αιώνια πόλη», τη Ρώμη, την πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας που τα σύνορά της θα έφταναν ως τα πέρατα του κόσμου. Την ιστορία του Αινεία και του Ίουλου διηγήθηκαν από τότε πολλοί συγγραφείς και οι εκδοχές της ποικίλλουν από τον έναν στον άλλον. Εκείνος όμως που πραγματικά της έδωσε ζωή δεν ήταν ούτε μυθογράφος ούτε ποιητής, αλλά ο νεαρός Μότσαρτ.

Το παιδί και οι πρίγκιπες
Το 1771 ο Μότσαρτ ήταν μόλις 15 ετών και θεωρείτο ήδη παιδί-θαύμα. Η φήμη του είχε εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Βρισκόταν με τον πατέρα του Λεοπόλδο, μουσικός και αυτός, στο Μιλάνο όπου είχαν αρχίσει οι πυρετώδεις προετοιμασίες για τους γάμους του αρχιδούκα Φερδινάνδου της Αυστρίας με τη μοναχοκόρη και κληρονόμο του δούκα της Μόδενας, Ηρακλή Γ΄ ντ’ Έστε. Για τους λαμπρούς αυτούς γάμους είχε ζητηθεί από δύο σπουδαίους συνθέτες της εποχής να θέσουν τα ταλέντα τους στην υπηρεσία της όπερας. Ο ένας ήταν ο Χάσε, ξακουστός στην εποχή του, και ο άλλος ο Μότσαρτ, ξακουστός στους αιώνες. Σε αυτόν είχε δοθεί προς μελοποίηση το λιμπρέτο (το κείμενο) που είχε γράψει ο Ιταλός ποιητής Τζιουζέπε Παρίνι με τον τίτλο Ascanio in Alba (Ο Ασκάνιος στην Άλμπα). Στις 17 Οκτωβρίου 1771, λοιπόν, οι εκλεκτοί προσκεκλημένοι στους αριστοκρατικούς γάμους συγκεντρώθηκαν στο θέατρο που τότε ονομαζόταν Teatro Regio Ducal (βασιλικό θέατρο) και σήμερα είναι σε όλους μας γνωστό ως Σκάλα του Μιλάνου και, με το που σηκώθηκε η αυλαία, άρχισαν να ζουν μοναδικές παραμυθένιες στιγμές ακούγοντας θεούς και ήρωες να τραγουδούν τις μελωδίες του Μότσαρτ. Το έργο ξεκινά με τη θεά Αφροδίτη και τον εγγονό της τον Ασκάνιο, ο οποίος προορίζεται να βασιλέψει στο βασίλειο της Άλμπα Λόγκα. Η θεά του έρωτα έχει υποσχεθεί στον νεαρό ότι θα του δώσει για γυναίκα την πανέμορφη νύμφη Σύλβια. Του έχει πει όμως να μην της αποκαλύψει την πραγματική του ταυτότητα για να δοκιμάσει το ήθος και την αρετή της. Ακόμα του έχει δώσει πολλές υποσχέσεις για ευτυχία, όχι μόνον του ίδιου και της νεαρής μέλλουσας γυναίκας του, αλλά και ολόκληρης της μελλοντικής επικράτειάς τους. Αυτές τις υποσχέσεις οι κάτοικοι της Άλμπα τις ακούν από τον Φαύνο, τον καλοκάγαθο θεό των βοσκών της ρωμαϊκής μυθολογίας, προς τιμήν του οποίου οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Φαουνάλια. Δεν ξέρουν όμως ποιος θα είναι ο μελλοντικός βασιλιάς τους.

Ο ερωτευμένος ξένος
Όλοι, λοιπόν, περιμένουν με αγωνία να δουν αυτόν που θα δοξάσει τη χώρα τους. Η ορχήστρα με τα σαράντα βιολιά και τα μπαλέτα των ποιμένων και των ποιμενίδων εκφράζουν με τον καλύτερο τρόπο τη χαρά που τους προκαλεί αυτή η προσμονή. Η μουσική του Μότσαρτ, που μιλά, κατά κύριο λόγο, για τα συναισθήματα των νεαρών ερωτευμένων, μοιάζει να προλέγει τη μεγάλη ευτυχία. Εμφανίζεται ο «ξένος», όπως τον αποκαλούν, ο Ασκάνιος δηλαδή, που κρύβει την πραγματική ταυτότητά του και δεν την αποκαλύπτει παρά μόνο μετά από πολλές περιπέτειες και αφού έχει κατακτήσει τη Σύλβια. Η όμορφη κοπέλα δηλώνει μπροστά σε όλους τους συμπατριώτες της την αγάπη της και την αφοσίωσή της στον γιο του Αινεία. Τότε ανάμεσα στα σύννεφα εμφανίζεται ένα μεγαλοπρεπέστατο άρμα. Πάνω του, ντυμένη με τα ωραιότερα ρούχα της και στολισμένη με τα πολυτιμότερα στολίδια της κάθεται η ίδια η Αφροδίτη. Έχει πια πεισθεί για την αρετή της ωραίας νύφης και την άδολη αγάπη της για τον Ασκάνιο και θέλει να ενώσει επισήμως το ζευγάρι. Έχει οργανώσει έναν γάμο αντάξιο για το γιο μιας θεάς κι ενός βασιλικού ζευγαριού που οι απόγονοί του θα κυριαρχήσουν για πολλούς αιώνες στον κόσμο. Όσοι πρωτοείδαν την όπερα αυτήν του Μότσαρτ το βράδυ εκείνο, στην πρεμιέρα της, ταύτισαν τους νεόνυμφους πρίγκιπες, τον Φερδινάνδο και τη Μαρία Βεατρίκη ντ’ Έστε με το ζευγάρι Ασκάνιο και Σύλβια, οι απόγονοι των οποίων θεωρούνται οι ιδρυτές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτή άλλωστε ήταν και η επιθυμία του πατέρα της πριγκίπισσας που ήταν ο τελευταίος δούκας των Έστε και με τον γάμο αυτόν προσδοκούσε στην αναγέννηση της δυναστείας του και γι’ αυτό και είχε ζητήσει από τον συνθέτη να διηγηθεί με τη μουσική του τη συγκεκριμένη ιστορία. Όμως περισσότερο από το λαμπρό μέλλον που προμήνυε για το καινούργιο ζευγάρι και τους Έστε, τους θεατές ενθουσίασε η μουσική του Μότσαρτ. Ήταν η έκπληξη της γιορτής των γάμων. Λέγεται μάλιστα πως ο μεγάλος Χάσε, ο οποίος καθόλου πρόθυμος δεν ήταν να αναγνωρίσει ένα παιδί ως συνάδελφό του, μετά το τέλος της παράστασης, είπε: «Ο μικρός αυτός [ο Μότσαρτ] θα μας παραγκωνίσει όλους». Και είχε δίκιο!

Από τότε η όπερα “Ο Ασκάνιος στην Άλμπα” με την τόσο ωραία μουσική γοήτευσε πολλούς και διαφορετικούς. Αξίζει τον κόπο να την ακούσετε και να τη δείτε και εσείς. Υπάρχουν αρκετές ηχογραφήσεις οι οποίες συνοδεύονται από το πλήρες λιμπρέτο ούτως ώστε να μπορεί να γνωρίσει κανείς όλες τις λεπτομέρειες του μύθου. Το καλύτερο όμως θα ήταν να απολαύσετε τη μουσική μαζί με το θέαμα και να ψάξετε το DVD της παράστασης που δόθηκε στο Ζάλτσμπουργκ το 2006. Ο “Ασκάνιος στην Άλμπα” είναι μια πολύ καλή αρχή για να εξοικειωθείτε πραγματικά με τη μουσική του Μότσαρτ.