Η Ζωρζ Σαρή στα σχολεία

2

Η Ζωρζ Σαρή, παρόλο που γεννήθηκε 100 χρόνια πριν, διακρίνεται για την πρωτοτυπία των θεμάτων και της γραφής της, γεγονός που την έκανε και εξακολουθεί να την κάνει πολύ αγαπητή τόσο σε παιδιά και εφήβους όσο και σε εκπαιδευτικούς. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Γεννημένη σε μια πολυπολιτισμική οικογένεια, με μια πολύ προοδευτική για την εποχή της μητέρα, έναν λόγιο πατέρα και μια ζωή γεμάτη εμπειρίες συνυφασμένες με σημαντικές παγκόσμιες ιστορικές στιγμές, η Σαρή συνδέει την προσωπική της ζωή με τη μυθοπλασία και δημιουργεί βιβλία διαχρονικά και πάντα επίκαιρα.

Η προοδευτική της ματιά, η χωρίς ενδοιασμούς αποτύπωση των προσωπικών της βιωμάτων, οι ποικίλες και πρωτοπόρες αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί, οι σφαιρικοί, σχεδόν αληθινοί χαρακτήρες της που μεταφέρονται διακειμενικά από βιβλίο σε βιβλίο, η αμεσότητα των διαλόγων τους, τα επίκαιρα θέματα που θίγει με τόλμη και ειλικρίνεια είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά των βιβλίων της που τα καθιστούν κλασικά στη συνείδηση των αναγνωστών της. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά είναι και αυτά που την έφεραν από πολύ νωρίς μέσα στα σχολεία και στις πρώτες προτιμήσεις των εκπαιδευτικών.

Σε μια εποχή που το βιβλίο δεν υπήρχε, τουλάχιστον θεσμικά, μέσα στην εκπαίδευση, που οι συγγραφείς ήταν απρόσιτοι και η παιδική λογοτεχνία σχεδόν παρεξηγημένη, η Ζωρζ Σαρή αποφασίζει μαζί με την καλή της φίλη Άλκη Ζέη, να ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα, προκειμένου να προωθήσει την παιδική λογοτεχνία στα σχολεία και να έρθει σε επαφή με τους αναγνώστες της. Η Σαρή μιλάει με πάθος σε μικρούς και μεγάλους για το βιβλίο και τους σαγηνεύει όλους με τον πληθωρικό χαρακτήρα της. Μαθητές από όλη την Ελλάδα ξεκινούν να αλληλογραφούν μαζί της και να δημιουργούν μια σχέση προσωπική, η οποία σε πολλές περιπτώσεις κρατάει αρκετά χρόνια. Η ίδια διαβάζει όλα τα γράμματα των αναγνωστών της, απαντάει άμεσα και τα αρχειοθετεί σε μεγάλα ντοσιέ, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα. Οι μικροί αναγνώστες του τότε, ενήλικοι και γονείς κάποιοι τώρα, θυμούνται την επικοινωνία μαζί της και επιβεβαιώνουν το πόσο προσιτή και φιλική ήταν μαζί τους, καθώς και το πόσο τους είχε βοηθήσει στην αντιμετώπιση προσωπικών θεμάτων της εφηβικής τους ηλικίας.

Την ίδια περίοδο (1980-1990) η Ζωρζ Σαρή ενεργοποιείται γενικότερα και δίνει μια νέα πνοή στον χώρο του παιδικού βιβλίου. Δίνει συνεντεύξεις και γράφει άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά για την αξία του βιβλίου και τα οφέλη της ανάγνωσης. Παίρνει θέση σε θέματα εκπαίδευσης και διαπαιδαγώγησης εκφράζοντας με αμεσότητα τις απόψεις της. Τα παιδιά αναγνώστες και η εκπαιδευτική κοινότητα γνωρίζουν μια συγγραφέα που μάχεται για τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την αξιοπρέπεια, τη φιλία, τα δικαιώματα των παιδιών, την εξουσία των ενηλίκων. Με τις ομιλίες και την έντονη και παντού παρούσα ιδεολογία της ανατρέπει στερεότυπα, αποδέχεται τη διαφορετικότητα, καταρρίπτει τον ρατσισμό και προτρέπει τα παιδιά να κάνουν την επανάστασή τους μέσα από τα βιβλία.

Η έντονη προσωπικότητα και δράση της διαπερνά και τα βιβλία της. Η ίδια έλεγε πως «και για τον σκύλο μου να γράψω, μέσα στον σκύλο μου θα είμαι». Συνεπώς, οι μυθοπλαστικοί της χαρακτήρες (οι περισσότεροι από τους οποίους συνδέονται λιγότερο ή περισσότερο με αληθινά πρόσωπα), χτίζονται με τέτοιον τρόπο, ώστε αφενός να εκφραστούν οι απόψεις και τα πιστεύω της, αφετέρου να υπάρχει πολυφωνία. Έτσι μέσα στα βιβλία της θα βρούμε πρωταγωνιστές με ελεύθερο και ανεξάρτητο πνεύμα που μάχονται στην Κατοχή, παίρνουν μέρος στην Αντίσταση, δρουν ενάντια στη δικτατορία, υποστηρίζουν την ενότητα των λαών, μάχονται υπέρ της ισότητας και της δικαιοσύνης, αποδομούν τα πρότυπα κάθε εποχής και τον μιμητισμό των νέων, τάσσονται ενάντια στην παιδική εργασία, παίρνουν ανοιχτή θέση στον πόλεμο του Ιράκ και στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα, πλάι στους ίδιους χαρακτήρες υπάρχουν και οι αυταρχικοί, συντηρητικοί και στενόμυαλοι, οι ρατσιστές, οι δωσίλογοι, οι μαυραγορίτες, οι χουντικοί, οι νεόπλουτοι, εκείνοι που εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο και τη φτώχεια, που κακομεταχειρίζονται παιδιά, που κακοποιούν γυναίκες.

Γίνεται, λοιπόν, φανερό πως τα θέματα που θίγει η Σαρή μέσα από τις ζωές των ηρώων της δεν είναι απλώς παροδικά φαινόμενα μιας εποχής, αλλά θέματα οικουμενικά και επαναλαμβανόμενα, που ταλανίζουν τις κοινωνίες μέσα στον χρόνο. Θέματα που η ίδια έχει βιώσει και που για χρόνια (πριν από το 1970) αποσιωπούνταν από το παιδικό βιβλίο, παρουσιάζοντας στα παιδιά έναν κόσμο αγγελικά και ηθικοπλαστικά φτιαγμένο. Αυτήν την τομή που φέρνει η Ζωρζ Σαρή μέσα από το έργο της, με όχημα την ίδια τη ζωή της, αγάπησαν οι αναγνώστες της, μικροί και μεγάλοι, και αναγνώρισε η εκπαιδευτική κοινότητα, η οποία αποφάσισε και έβαλε τα βιβλία της μέσα στις σχολικές τάξεις τότε και τώρα.

Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή της, επιδίωξη των Εκδόσεων Πατάκη ήταν να υπενθυμίσουν και να επικαιροποιήσουν την τομή αυτή, μέσα από εκδηλώσεις που απευθύνονται σε μαθητές και μέσα από τη δημιουργία ενός φιλαναγνωστικού, εκπαιδευτικού υλικού, ελεύθερα προσβάσιμου σε όλους. Στο πλαίσιο αυτό, μαζί με την εκπαιδευτικό Τζελίνα Βογιατζόγλου, δημιουργήσαμε μια σειρά δραστηριοτήτων σε δύο τεύχη που, με κεντρικό άξονα τα βιβλία της Ζωρζ Σαρή, επιδιώκουν να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με τη ζωή και τις ιδέες της. Στόχος μας είναι οι μαθητές να «ξεκλειδώσουν» τα κείμενα, να διακρίνουν τη διακειμενικότητα των ηρώων, να ταξιδέψουν στον χρόνο, να μάθουν την ιστορία που κρύβεται πίσω από τη μυθοπλασία και να αναπτύξουν την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητά τους. Επιδίωξη και ευχή μας είναι τα παιδιά να ανακαλύψουν τη Ζωρζ Σαρή όχι μόνο ως συγγραφέα, αλλά και ως άνθρωπο, να εμπνευστούν από τη ζωή της και να αγαπήσουν μέσα από το έργο της τα βιβλία.

Η Χρύσα Κουράκη είναι εκπαιδευτικός, υπεύθυνη πολιτιστικών θεμάτων  Δ/νσης Π.Ε. Ανατολικής Αττικής

Αν κάποτε είχατε αλληλογραφήσει με τη Ζωρζ Σαρή και έχετε κρατήσει το γράμμα που σας έστειλε, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τις Εκδόσεις Πατάκη (Τηλ: 2103650024 | E-mail: ekdiloseis@patakis.gr ) και ίσως ανακαλύψετε ότι το γράμμα που είχε εκείνη λάβει από εσάς σώζεται στο αρχείο που με τόση αγάπη και προσήλωση στους αναγνώστες της διατήρησε για δεκαετίες.