Με πινέλο και ψυχή: Η ψυχοσυναισθηματική διάσταση της τέχνης στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία

0

«Η λογική θα σε πάει από το Α στο Β. Η φαντασία θα σε πάει παντού», είχε πει ο Άλμπερτ Αϊνστάιν. Πόσο αληθινό! Η φαντασία, η τέχνη και η δημιουργική απασχόληση είναι πολύτιμες για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται να γνωρίσουν διάφορα είδη τέχνης αλλά και να τα ενθαρρύνουμε στην αυθόρμητη δική τους καλλιτεχνική δημιουργία, για να αναπτυχθούν ολόπλευρα.

Σε τι βοηθάει η επαφή με την τέχνη; Σε πολλές παραμέτρους! Τόσο αναπτυξιακές, όσο και συναισθηματικές, γνωστικές και συναισθηματικές. Τα παιδιά μέσα από την τέχνη εξερευνούν τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους, εξασκούνται στο να σκέφτονται εναλλακτικά, “out of the box” όπως λέμε, καθώς ενεργοποιούν και το δημιουργικό, «συναισθηματικό» δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου τους. Καλλιεργούν την αυθόρμητη έκφραση, αναπτύσσουν μια αίσθηση καινοτομίας, ενώ παράλληλα δουλεύουν και τη συγκέντρωση της προσοχής τους, την κριτική σκέψη και τη γνωστική ευελιξία. Σε μια τόσο «μηχανιστική ζωή» η καλλιτεχνική έκφραση αποτελεί διέξοδο για τον αυθορμητισμό και τη φαντασία μας. Χρειαζόμαστε την τέχνη για να συνδεθούμε ποιοτικά τόσο με το παιδί μας, όσο και με τα δικά μας δημιουργικά, αυθόρμητα και περιπετειώδη «παιδικά» κομμάτια μας, που αναγκαζόμαστε να κρύβουμε κάτω από τα καλούπια του σκληρού ρεαλισμού που απαιτεί η ζωή.

Ως παιδοψυχολόγος, εστιάζω πολύ στο πώς η τέχνη μπορεί εν τέλει να «χτίσει» συναισθηματικά δυνατά παιδιά, που αντιμετωπίζουν τις καθημερινές δυσκολίες με αυτοπεποίθηση και ηρεμία, παιδιά με ψυχική ανθεκτικότητα όπως λέμε. Έτσι, «πάντρεψα» τις δύο μου αγάπες, την Ψυχολογία και την Art Therapy και…ιδού!

Το εγχειρίδιο συναισθηματικής ενδυνάμωσης«Με πινέλο και ψυχή» (εκδόσεις Πεδίο), το οποίο μέσα από πολλές βιωματικές δραστηριότητες και ιστορίες ενδυναμώνει συναισθηματικά τα παιδιά, χτίζει δεξιότητες αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, τα βοηθά να πιστέψουν στον εαυτό τους και να αντιμετωπίζουν με χιούμορ και ευελιξία τις αναποδιές!

Αυτό το βιβλίο το χρειαζόμουν τόσο ως μητέρα όσο και ως παιδοψυχολόγος. Καθημερινά συναντώ παιδιά που ματαιώνονται από τις καθημερινές δυσκολίες στη ζωή τους, νιώθουν αδύναμα να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες (όπως πχ. τον ερχομό ενός αδερφιού, ένα διαζύγιο, μια αλλαγή σχολείου κ.τ.λ.) και αποδιοργανώνονται από το άγχος τους. Και καθώς οι οικογένειες αποτελούν σχήματα, όταν κάποιο μέλος δυσκολεύεται, όλο το οικογενειακό σύστημα χρειάζεται στήριξη και φροντίδα. Η γονεϊκότητα δυστυχώς δεν έχει manual… Ως γονιός μάλιστα ίσως να το ήθελα πολύ! Όμως οι ανθρώπινες σχέσεις δεν μπαίνουν σε καλούπια και αυτό ίσως είναι ένα όμορφο και προκλητικό κομμάτι της γονεϊκότητας! Χρειάζεται φαντασία, γνώση, ενσυναίσθηση και εξερεύνηση, μέσα σε ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον. Ως γονείς κάνουμε λάθη, πέφτουμε και σηκωνόμαστε καθημερινά και αυτό ίσως είναι το νόημα: να ζητάμε συγγνώμη, να αναστοχαζόμαστε επάνω στις πράξεις μας και τις συνέπειές τους, να συνδεόμαστε πραγματικά με αγάπη και αποδοχή, να επιτρέπουμε το «λάθος» και στα παιδιά μας και να δουλεύουμε μεθοδικά για το πώς μπορούμε να βγούμε πιο δυνατοί από κάθε μας εμπειρία. Αυτή είναι η βάση της ψυχικής ανθεκτικότητας.

Το καλό νέο είναι πως η ψυχική ανθεκτικότητα, η ικανότητα δηλαδή να αντεπεξέρχεται κανείς στις καθημερινές δυσκολίες, είναι κάτι που καλλιεργείται! Είναι καθαρά θέμα mindset και μάθησης. Και ευτυχώς υπάρχουν πια πολλά ενδιαφέροντα βιβλία ώστε να βοηθούν τους γονείς σε αυτή την κατεύθυνση.

Μέσα από το βιβλίο «Με πινέλο και ψυχή» προσπάθησα να κάνω ακριβώς αυτό: να εξοικειώσω παιδιά και γονείς με τη θεραπευτική, εκπαιδευτική και ψυχοσυναισθηματική διάσταση της τέχνης, μέσα από δέκα όμορφες και διδακτικές ιστορίες που μας συστήνουν τα εμβληματικότερα έργα τέχνης στην ιστορία! Μέσα από την ιδιαίτερη τεχνοτροπία και τις αγαπημένες θεματικές κάθε ζωγράφου, το παιδί μπορεί να λάβει πολύτιμα διδάγματα για τη ζωή του.

Για παράδειγμα, ο Βαν Γκογκ εστίασε στα μικρά, καθημερινά πράγματα, άρα μπορεί να μας μάθει πολλά για την καθημερινή ευγνωμοσύνη σε ό,τι έχουμε! Ο Ντεγκά απέδωσε με δεξιοτεχνία την προσπάθεια των μικρών μπαλαρίνων, έτσι μας υπενθυμίζει την αξία της προσπάθειας, της συνεργασίας και της επιμονής. Ο Γαΐτης τόλμησε να αποτυπώσει ανθρώπους που ξεχωρίζουν από τη μάζα, τονίζοντας την ομορφιά της διαφορετικότητας. Ο Πικάσο ίσως να μην έφτιαχνε ποτέ όλα αυτά τα μοναδικά κυβιστικά του έργα, αν δεν είχε δυσλεξία. Έτσι, μεταμόρφωσε την αδυναμία του σε δύναμη, πίστεψε στον εαυτό του και έκανε τη διαφορά! Έτσι και άλλοι εμβληματικοί ζωγράφοι: Μονέ, Ρενουάρ, Κλιμτ, Σαγκάλ, κάθε ζωγράφος και μια διαφορετική διάσταση της συναισθηματικής ενδυνάμωσης!  Κάθε έργο τέχνης και μια διαφορετική ιστορία ψυχικής ανθεκτικότητας!

Στόχος ήταν να φτιάξω ένα βιβλίο-εργαλείο, που θα ανατρέχουν συχνά γονείς και παιδιά και δεν θα ξεχαστεί σε ένα ράφι. Έτσι, διάλεξα να διανθίσω το βιβλίο με πολλές δραστηριότητες Art Therapy, καθώς και φύλλα εργασίας, ώστε το βιβλίο να γίνει μια γέφυρα όμορφης και δημιουργικής αλληλεπίδρασης γονιού-παιδιού! Μια ευκαιρία για μια ποιοτική, ειλικρινή σύνδεση, με ουσιαστική επικοινωνία και μοίρασμα συναισθημάτων!

Οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο σχετίζονται άμεσα με την κάθε ιστορία της μικρής ηρωίδας, της Αφροδίτης και αγγίζουν θεματικές όπως: Ευγνωμοσύνη, Διαχειρίζομαι τις δυσκολίες, Αυτογνωσία, Αποδοχή διαφορετικότητας, Δεν αφήνω το φόβο να με νικήσει, Διαχείριση στρες, Ανακαλύπτω τις δυνάμεις μου κ.ά.

Έτσι, τα παιδιά γνωρίζουν την τέχνη, φτιάχνουν τέχνη, εξερευνούν τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους, με αυθορμητισμό και χαρά! Μέσα από τις σελίδες του ηρεμούν, χαλαρώνουν, ενισχύουν την αυτοέκφραση, την αυτογνωσία και την αυτοπεποίθησή τους. Κι εμείς μαζί τους, ως γονείς, απελευθερώνουμε τις βαθύτερες ενορμήσεις μας και τα «θέλω» μας, ερχόμαστε πιο κοντά στον πιο όμορφο εαυτό μας, απαλλαγμένοι από τα «πρέπει» της καθημερινότητας.

Όπως αναφέρω και στο βιβλίο «Η ίδια η ζωή είναι τέχνη! Και βέβαια, θέλει και τέχνη για να ζεις όμορφα! Το να ξεκινάς τη μέρα σου με χαμόγελο και αισιοδοξία, είναι κι αυτό τέχνη! Το να βρίσκεις την ομορφιά και τη σοφία ακόμα και μέσα στις δυσκολίες είναι σίγουρα τέχνη! Το να ελέγχεις πώς σκέφτεσαι και να δαμάζεις τα συναισθήματά σου θέλει τέχνη! Το καλό νέο είναι πως αυτή η τέχνη, η τέχνη της ζωής, διδάσκεται! Το μυστικό είναι να έχεις πάντα ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου, να έχεις πάθος και φαντασία, να μη φοβάσαι να βάζεις στόχους, να κοιτάζεις πάντα ψηλά!»

(Τα χαρακτηριστικά του ψυχικά ανθεκτικού παιδιού- Eικόνα από το βιβλίο Με πινέλο και ψυχή)

---

Η Αρετή Δόνου, ψυχολόγος M.Ed. – παιδοψυχολόγος και γνωστική αναλυτική ψυχοθεραπεύτρια εφήβων και ενηλίκων, έχει εκπαιδευτεί σε μεθόδους παρέμβασης και θεραπείας καθώς και στη χορήγηση ψυχομετρικών και προβολικών εργαλείων. Έχει εξειδικευτεί επίσης στην ειδική αγωγή, στη διάγνωση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών και στον συντονισμό σχολών γονέων. Τα τελευταία 16 χρόνια παρέχει τις υπηρεσίες της στον χώρο της ψυχικής υγείας, της ειδικής εκπαίδευσης και της συμβουλευτικής. Σήμερα εργάζεται ως ψυχολόγος στα ΚΕΔΑΣΥ του Υπουργείου Παιδείας.