ΨΥΧΟ-ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ: ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ, ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΤΗ ΖΩΗ

0

Πρόσφατα ήρθε στα χέρια μου ένα καλογραμμένο, πρωτότυπο και άκρως βοηθητικό βιβλίο. Ο τίτλος του; Ψυχο-γαστρονομία. Ταιριάζει να πω ότι μέσα σε λίγες ημέρες το… καταβρόχθισα, καθώς υπάρχουν τα περισσότερα σημεία του με αφορούν άμεσα και ως άνθρωπο και ως μητέρα. Στις σελίδες του ο αναγνώστης ανακαλύπτει μια νέα φιλοσοφία διατροφής και ζωής, η οποία σέβεται το σώμα μας και την ψυχική μας υγεία και έχει ως κεντρικό άξονα την αγάπη προς τον εαυτό συνδυασμένη με την απόλαυση του φαγητού. Νομίζω πως λίγοι άνθρωποι στον σύγχρονο δυτικό κόσμο έχουν πετύχει να ζουν μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο. Για τους περισσότερους, η σχέση εαυτού και τροφής είναι πολύπλοκη και συχνά προβληματική. Με αφορμή, λοιπόν, τα όσα διάβασα, αλλά και τις πρόσφατες Παγκόσμιες Ημέρες Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου) και Διατροφής (16 Οκτωβρίου), συζήτησα με τη την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια Καλλιόπη Εμμανουηλίδου, έναν άνθρωπο που συνδύασε την αγάπη της για τις γεύσεις με την επαγγελματικής της εμπειρία και «μαγείρεψε» ένα υγιεινό και πεντανόστιμο εγχειρίδιο!

Η Ψυχο-γαστρονομία είναι ο πρώτος ελληνικός οδηγός για τη διαισθητική διατροφή και την ψυχολογία της μαγειρικής. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι ακριβώς είναι η διαισθητική διατροφή και πώς ασχοληθήκατε με αυτή; Κι έπειτα πώς θα ορίζατε την ψυχο-γαστρονομία;
Πώς νιώθει κάποιος όταν του λένε τι και πότε να φάει, ακόμα και αν δεν έχει καμία αληθινή όρεξη για αυτό ή δεν νιώθει καν πείνα; Σας διαβεβαιώνω ότι αυτή είναι μια «συνταγή» καταδικασμένη σε αποτυχία, που οδηγεί ακόμα και σε διατροφικές διαταραχές! Η διαισθητική διατροφή είναι ακριβώς το αντίθετο: Ακούω το σοφό μου σώμα και έτσι τρώω σωστά και απολαυστικά. Είναι, με άλλα λόγια, μία φιλοσοφία διατροφής κατά την οποία αποδεσμευόμαστε από το πρόγραμμα διατροφής και την κουλτούρα της δίαιτας και εμπιστευόμαστε, μέσα από πολλή και καθοδηγούμενη εξάσκηση, τις φυσικές λειτουργίες του σώματός μας. Πρωτοδιάβασα για αυτήν όταν έκανα έρευνα για το πρώτο μου βιβλίο, την Ψυχολογία της Διατροφής, και εμπειρικά, μέσα από την ψυχοθεραπευτική μου δουλειά, συνειδητοποίησα ότι οι άνθρωποι χρειάζονται ένα τέτοιο μέσο για να συνδέσουν την τροφή με τις αληθινές τους ανάγκες.
Η ψυχο-γαστρονομία, πάλι, είναι μια προσέγγιση που μας επανασυνδέει με την τροφή και το σώμα μας μέσα από την καλλιέργεια αυτογνωσίας, την ικανότητα γευσιγνωσίας, την ενσυνείδητη και διαισθητική διατροφή και τη σύνδεση με το κοινωνικό μας περιβάλλον, δίνοντας ταυτόχρονα για πρώτη φορά βαρύτητα και στη θεραπευτική αξία της μαγειρικής πράξης.

Χρησιμοποιείτε τον όρο «Ψυχολογία της μαγειρικής». Κάποιοι ίσως γελάσουν, αλλά φυσικά δεν είναι καθόλου αστείος. Θέλετε να μας τον αναλύσετε και να μας εξηγήσετε πώς επηρεάζει τις διατροφικές μας συνήθειες;
Στην καθημερινότητά μας, η μαγειρική πράξη καταλήγει να είναι διεκπεραιωτική και άρα αγχωτική και βαρετή. Ωστόσο, έχει χαρακτηριστικά τα οποία μπορεί να την καταστήσουν θεραπευτική: δημιουργικότητα, πλούσια αισθητηριακά ερεθίσματα, τέχνη, σύνδεση με τους άλλους, αυτοφροντίδα… Επίσης, αν καταφέρουμε και μαγειρεύουμε πιο ενσυνείδητα, θα συνδεθούμε και με την τροφή μας με έναν πιο υγιή τρόπο, καθώς ευχαριστιόμαστε με διαφορετικό τρόπο το δημιούργημά μας! Το βιβλίο μου περιγράφει πώς μπορούμε να μετατρέψουμε τη μαγειρική μας σε απόλαυση και μάλιστα περιέχει και συνταγές που δείχνουν πώς η μαγειρική μπορεί να γίνει θεραπευτική και απολαυστική ταυτόχρονα!

Επιπλέον, το βιβλίο σας διέπεται από τις αρχές της θετικής ψυχολογίας. Μιλήστε μας για αυτές. Επίσης, μιλήστε μας και για τον ρόλο της ενσυνειδητότητας στη σχέση μας με τη διατροφή μας.
Θετική ψυχολογία είναι το επιστημονικό ρεύμα της ψυχολογίας που δεν παθολογικοποιεί τον άνθρωπο, αλλά έχει ως επίκεντρο την προαγωγή της ποιότητας της ζωής του και την ανάπτυξή του. Σχετικά με την ενσυνειδητότητα τώρα, ας την ορίσουμε κι αυτή μέσα από το αντίθετό της! Έχετε ποτέ φάει μηχανικά, χωρίς να αντιλαμβάνεστε καν πότε τελειώσατε το γεύμα σας; Κάνατε ποτέ μια διαδρομή χωρίς να αντιληφθείτε πότε φτάσατε στον προορισμό σας; Κάνετε πράγματα αυτοματοποιημένα, ενώ το μυαλό σας ταξιδεύει αλλού; Ε, η ενσυνειδητότητα είναι το αντίθετο όλων αυτών. Σημαίνει να έχουμε στραμμένη την προσοχή μας στο εδώ και στο τώρα, με τρόπο θετικό και μη επικριτικό. Ενσυνείδητη διατροφή, λοιπόν, σημαίνει ότι προσέχουμε τι τρώμε, ότι απολαμβάνουμε με όλες τις αισθήσεις μας αυτό που τρώμε και ότι έχουμε την προσοχή μας στραμμένη και στο σώμα μας, στην ικανοποίηση της γεύσης και της πείνας και πάντοτε με σεβασμό στις λειτουργίες του.

«Αν μάθουμε να έχουμε μια καλύτερη και δημιουργικότερη σχέση με την τροφή μας, τότε μπορούμε να ζήσουμε και καλύτερα», γράφετε. Μπορούμε να επανεκπαιδευτούμε στην καλλιέργεια της σχέσης αυτής;
Φυσικά και μπορούμε. Οι συνήθειες αλλάζουν, αν υπάρχει θέληση και ετοιμότητα. Ο άνθρωπος χρειάζεται να θέλει πραγματικά να αλλάξει και να βρίσκεται στο κατάλληλο σημείο της ζωής του, ώστε να είναι έτοιμος για μια στροφή, ανατροπή ή υπέρβαση. Η επανεκπαίδευση χρειάζεται ερεθίσματα, όπως ένα βιβλίο που δίνει γνώσεις και ιδέες. Συχνά, για να επανασυνδεθεί κανείς με την τροφή και το σώμα του, απαιτείται και υποστήριξη από έναν εξειδικευμένο επιστήμονα. Φυσικά, επιδιώκοντας και κατακτώντας αυτή τη νέα σχέση, ο άνθρωπος θα αποκτήσει δεξιότητες χρήσιμες –έως και θεραπευτικές– γενικότερα στη ζωή του∙ θα ζει πλέον πιο ενσυνείδητα και πιο συνδεδεμένος με το σώμα του και κατ’ επέκταση με τη χαρά του.

Είναι αλήθεια πως τα διατροφικά προβλήματα ξεκινούν ήδη από την εμβρυακή και τη βρεφική ηλικία; Κι αν ναι, ποιες παγίδες πρέπει να αποφύγουν τόσο οι εγκυμονούσες όσο και οι νέοι γονείς, οι φρέσκοι στην ανα-τροφή;
Τα πρώτα ερεθίσματα δίνονται σε μικρές ηλικίες μεν, αλλά οι συνήθειες τότε είναι πιο εύκολα αναστρέψιμες. Οι μη υγιείς διατροφικές συμπεριφορές καλλιεργούνται λίγο αργότερα, με την πιο ενεργή μάθηση του παιδιού. Οι νέοι γονείς μπορούν να εμπιστευτούν τη φύση και να μην παραταΐζουν με το ζόρι το βρεφάκι τους, να παρακολουθούν την πείνα και τον κορεσμό του με ηρεμία, να φροντίσουν να αποκτήσουν οι ίδιοι μια υγιή σχέση με την τροφή και με το σώμα τους (ώστε να του δώσουν ένα υγιές πρότυπο αργότερα) και να αντιμετωπίζουν τη βρεφική διατροφή χωρίς υπερβολές και άγχος! Ναι, το άγχος! Αυτή είναι η μόνη παγίδα, θα έλεγα…

Έχετε εικόνα για τις μαγειρικές συνήθειες της μέσης ελληνικής οικογένειας; Υπάρχει ο χρόνος, η διάθεση, το μεράκι για σπιτικό φαγητό μαγειρεμένο με αγάπη; Ή ολοένα και περισσότεροι γονείς και παιδιά καταφεύγουν στην ευκολία του delivery ή των ημιέτοιμων κατεψυγμένων φαγητών των σούπερ μάρκετ;
Δεν θα έλεγα ότι το delivery ή τα κατεψυγμένα φαγητά είναι εξ ορισμού κακά. Υπάρχουν υγιεινές επιλογές και σε αυτές τις κατηγορίες και μάλιστα μας λύνουν τα χέρια πού και πού! Απλώς χρειάζονται γνώσεις και μέτρο. Οι μαγειρικές συνήθειες επηρεάζονται αρνητικά από άλλους παράγοντες:

• το υπερτάισμα,
• τις ενοχές («για ποιον το μαγείρεψα;», «τα παιδάκια στην Αφρική πεινάνε» κ.τ.λ.)
• το ότι το μαγείρεμα γίνεται από έναν (και θεωρείται δεδομένο!) και
• κυρίως το ότι δεν τρώνε όλα τα μέλη της οικογένειας μαζί, απολαμβάνοντας με ηρεμία και συγκέντρωση το περιεχόμενο του πιάτου τους.

Αυτοί είναι οι πραγματικοί εχθροί του σπιτικού μαγειρεμένου φαγητού, όπως τους έχω αντιληφθεί έπειτα από χρόνια ψυχοθεραπευτικής εμπειρίας με άτομα με διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες, αλλά και από την βιβλιογραφική μου έρευνα για τη συγγραφή της Ψυχο-γαστρονομίας.

Τι μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε ως γονείς για να παράσχουμε στα παιδιά μας όχι μόνο υγιεινό φαγητό, αλλά και ολόκληρη την κουλτούρα ευεξίας και συναισθηματικής ισορροπίας που κρύβεται πίσω από αυτό;
Το μεγαλύτερο εργαλείο του γονιού είναι το παράδειγμα που ο ίδιος θα δώσει. Αν εμείς οι ίδιοι τρώμε σωστά, χωρίς ακρότητες και ενοχές, δείχνοντας την απόλαυση που νιώθουμε τρώγοντας ακόμα και το μπρόκολό μας, και αγαπάμε τον εαυτό μας και το σώμα μας και φροντίζουμε την υγεία μας με καλή διατροφή, άσκηση και σωστή πρόληψη, τότε το παιδί θα μεγαλώσει με αυτές τις αρχές, που θα βλέπει από μικρό εφαρμοσμένες στην πράξη.

Πάμε τώρα σε κάτι διαφορετικό! Γιατί μας προτείνετε να δοκιμάσουμε, και μάλιστα με τα παιδιά μας, τη γευσιγνωσία;
Γιατί έτσι θα εξασκηθούμε στην εκτίμηση όλων των ιδιοτήτων της τροφής και θα μάθουμε να απολαμβάνουμε περισσότερο το φαγητό μας στην απλότητά του, ώστε να μη χρειαζόμαστε ούτε μεγάλες ποσότητες ούτε τροφές υπεργευστικές (με υπερβολική ζάχαρη, αλάτι και λιπαρά) για να λάβουμε ευχαρίστηση. Επιπρόσθετα, η γευσιγνωσία μάς κάνει πιο περιπετειώδεις, καθώς διευρύνουμε τους ορίζοντές μας, δοκιμάζοντας πάντα κάτι διαφορετικό! Τέλος, η γευσιγνωστική περιγραφή είναι ένα διασκεδαστικό παιχνίδι για μικρούς και μεγάλους!

Η Ελλάδα έχει ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Πού οφείλεται αυτό;
Είναι ζήτημα πολυπαραγοντικό. Οι βασικότεροι λόγοι είναι οι ακόλουθοι:

1. Οικογενειακή έλλειψη άσκησης και καθιστική ζωή (με πολλή οθόνη για όλους)
2. Ελλιπείς διατροφικές γνώσεις των φροντιστών
3. Λανθασμένα γονεϊκά πρότυπα
4. Συναισθηματικό υπερτάισμα για εκδήλωση αγάπης
5. Σύνδρομο του άδειου πιάτου
6. Κατοχικά σύνδρομα από τις γιαγιάδες
7. Απουσία πρωινού
8. Χρήση φαγητού ως τιμωρία ή ανταμοιβή
9. Ευκολία κάποιων λύσεων (π.χ. έτοιμο κρουασάν αντί να καθαρίσουμε φρούτα)…

… και σε όλα αυτά, προστέθηκε και ο κορονοϊός. Πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν ότι η κατανάλωση junk food αυξήθηκε ραγδαία μέσα στην πανδημία –ως συνέπεια συναισθηματικής πείνας και φόβου;– ενώ αυξήθηκαν και οι ψυχικές και οι διατροφικές διαταραχές σε κάθε ηλικία. Προλαβαίνουμε να σώσουμε την κατάσταση; Πριν κλείσουμε τη συζήτησή μας, δώστε μας λίγες απλές συμβουλές βελτίωσης των κακών μας συνηθειών.
Μπροστά σε έναν κίνδυνο κινητοποιούνται αρχέγονα ένστικτα, που μας οδηγούν στον ανεφοδιασμό της φωλιάς μας και στην κατανάλωση τροφών με παρηγορητική αξία. Φυλακισμένοι στο σπίτι, είχαμε λίγα πράγματα να απολαύσουμε, στερημένοι από τη ζωή μας και κυρίως από την κοινωνική μας φύση και ήταν επόμενο να στραφούμε στο πιο εύκολο αγχολυτικό: στο φαγητό (ή στον περιορισμό του για ψευδαίσθηση ελέγχου, στην περίπτωση της ανορεξίας). Ήταν μια παγκόσμια κρίση με αναστρέψιμες επιπτώσεις, αν επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να διδαχθούν από όλο το τραύμα που ζήσαμε και ζούμε. Είναι ώρα για επούλωση, στοχασμό και πολλή πολλή αυτοφροντίδα!
Σχετικά τώρα με τις «κακές συνήθειες»… Οι άνθρωποι είμαστε από τη φύση μας ατελείς και τις μη λειτουργικές μας συνήθειες χρειάζεται πρώτα να τις καταλάβουμε, με αυτοσυγχώρεση, συμπονετικότητα και αγάπη προς τον εαυτό μας. Γιατί τις αποκτήσαμε; Ποιος ευθύνεται τελικά για αυτές; Μας αξίζει κάτι τέτοιο; Μας αγαπάμε αρκετά για να μας φροντίσουμε; Είμαστε έτοιμοι; Μόνο απαντώντας αυτά τα ερωτήματα θα μπορέσουμε να πετύχουμε θετικές αλλαγές!Διαβάστε: Καλλιόπη Εμμανουηλίδου, Ψυχο-γαστρονομία. Απολαμβάνοντας τη μαγειρική, τη διατροφή, τη ζωή, Εκδόσεις Μεταίχμιο