Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΕΙ. ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΧΟΛΕΙΟ

0

Ένα αγόρι στην εφηβεία του -στην δύσκολη αυτή περίοδο της ανήλικης ζωής του, με τις έντονες ανησυχίες και τους προβληματισμούς- αποφασίζει να δώσει τέλος στη ζωή του με έναν πολύ σκληρό τρόπο, αφήνοντας ιδιόχειρο σημείωμα στο οποίο εκφράζει την αγάπη για την οικογένειά του και εξηγεί τους λόγους για τους οποίους προχωρά στην πράξη της αυτοχειρίας. Σύμφωνα με το αστυνομικό ρεπορτάζ, στην επιστολή του αναφέρεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα και σε περιστατικά εκφοβισμού που δεχόταν. Τη διερεύνηση της υπόθεσης έχει αναλάβει το Τμήμα Ανηλίκων της Ασφάλειας Αττικής, προκειμένου να ρίξει φως σε όλες τις σκοτεινές πτυχές της. Ολόκληρη η ελληνική κοινωνία παρακολουθεί συγκλονισμένη…

Θεωρώ ότι είναι πολύ νωρίς ακόμα για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για τη συγκεκριμένη πολύ σοβαρή υπόθεση και οφείλουμε να σεβαστούμε την τραγική απώλεια ενός ανηλίκου, αλλά είναι επιτακτική ανάγκη να εξαχθούν συμπεράσματα για το φαινόμενο του εκφοβισμού που αποτελεί μάστιγα όχι μόνο στα σχολεία αλλά και αργότερα στην ενήλικη ζωή, στον χώρο εργασίας, σε διαπροσωπικές σχέσεις και σε ποικίλες εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής και δράσης. Είναι, επομένως, σημαντικό να μιλήσουμε ανοιχτά για το θέμα και να θέσουμε όρια, προκειμένου το φαινόμενο του εκφοβισμού να περιοριστεί και να εξαλειφθεί.

Στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ μόνο στο θέμα του σχολικού εκφοβισμού, καθώς ο εκφοβισμός στην ενήλικη ζωή αποτελεί ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο. Στόχος μου με το σημερινό μου κείμενο είναι να καταθέσω συγκεκριμένες προτάσεις, γιατί από τη θεωρία πρέπει επιτέλους να περάσουμε στην πράξη, ώστε να προστατεύσουμε την ανηλικότητα!

Πεποίθησή μου είναι ότι το καίριο αυτό ζήτημα μπορεί να αντιμετωπισθεί πρωτίστως στο πλαίσιο του σχολείου, με την πολύτιμη συνδρομή της επιστημονικής κοινότητας. Δεν θα αμφισβητήσω ότι από την οικογένεια και τις αξίες ζωής που μας δίνει η οικογένεια ξεκινάνε όλα, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, όπου η κατάσταση γίνεται ανεξέλεγκτη -και εδώ καταθέτω την δική μου εκπαιδευτική και ερευνητική εμπειρία- συνήθως δεν υπάρχει συνεργασία γονέων. Οι γονείς των παιδιών που υιοθετούν εκφοβιστικές συμπεριφορές, ακόμα κι όταν ενημερώνονται για το πρόβλημα, το υποβαθμίζουν, αδιαφορούν ή μπαίνουν στον φαύλο και εξίσου επικίνδυνο κύκλο της αυτό-ενοχοποίησης με αποτέλεσμα να μη δίνουν ουσιαστική λύση στο πρόβλημα. Αντίθετα, σε περιπτώσεις όπου υπάρχει καλή επικοινωνία και συνεργασία οικογένειας-σχολείου, που είναι άλλωστε πρωταρχικό ζητούμενο, οι εντάσεις και τα προβλήματα αντιμετωπίζονται έγκαιρα και αποτελεσματικά.

Επομένως, λαμβάνοντας υπ’ όψιν μας και αυτήν τη σοβαρή παράμετρο, ότι από την οικογένεια μπορεί να υπάρξει ένα τείχος (αδιαφορίας, απάθειας, άγνοιας ή ενοχής), το σχολείο είναι αυτό που πρέπει να θέσει το πλαίσιο πρόληψης, έγκαιρης παρέμβασης και καθιέρωσης σαφών ορίων και σεβασμού στον συμμαθητή και γενικότερα στον συνάνθρωπο. Το μείζον όμως ζήτημα είναι να ακολουθηθεί μια ενιαία γραμμή από όλα τα σχολεία, γιατί σίγουρα μεμονωμένες δράσεις και παρεμβάσεις λαμβάνουν χώρα και είναι πολύτιμες, όπως τις έχουμε αναδείξει και θα εξακολουθήσουμε να τις προβάλλουμε μέσα από τη στήλη «Έγκλημα και Media», αλλά το φαινόμενο μπορεί και πρέπει να αντιμετωπισθεί συστηματικά, μεθοδικά και σε ενιαία βάση.

Συνεπώς, είναι κρίσιμης σημασίας να ενισχυθεί ο συμβουλευτικός ρόλος του σχολείου και η εκπαιδευτική κοινότητα να θεμελιώσει ουσιαστική επικοινωνία με τους μαθητές. Ακολούθως, καταθέτω ενδεικτικές προτάσεις.

• Να καθιερωθεί σε κάθε τάξη η «ομάδα επικοινωνίας και συνεργασίας» αποτελούμενη από 5 μαθητές (που μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα θα εναλλάσσονται, ώστε όλοι, ΑΝΕΞΑΙΡΕΤΩΣ, οι μαθητές να συμμετάσχουν και να λαμβάνουν θέσεις ευθύνης) που με την πολύτιμη καθοδήγηση του υπεύθυνου καθηγητή της τάξης θα θέσουν έναν διττό στόχο: την αντιμετώπιση των εντάσεων στο σχολείο και να έρθουν πιο κοντά όλοι οι μαθητές, πλέον ως «μαθητική ομάδα», πέρα από τις φιλίες και τις πιο στενές σχέσεις που είναι φυσικό και θεμιτό να αναπτύσσονται μεταξύ των παιδιών.
• Η εν λόγω ομάδα θα κάνει έναν απολογισμό στο τέλος κάθε εβδομάδας για την καθημερινή ζωή στο σχολείο, τα δύσκολα σημεία αλλά και τις δημιουργικές στιγμές, ενώ θα δίνεται η δυνατότητα ενός γόνιμου διαλόγου με όλους τους συμμαθητές. Θετικό θα ήταν, να απονέμεται και ένα βραβείο σε έναν μαθητή κάθε φορά για μια πράξη του/δράση του προς όφελος της σχολικής ομάδας, ώστε να δοθεί ένα επιπρόσθετο κίνητρο τροποποίησης της συμπεριφοράς.
• Επίσης, η ομάδα θα δέχεται μια συγκεκριμένη ώρα που θα έχει καθοριστεί εκ των προτέρων, τα αιτήματα των συμμαθητών τους για ό,τι τους απασχολεί και τους προβληματίζει, είτε αφορά τον στιγματισμό που κάποιο παιδί αισθάνεται ότι έχει υποστεί, είτε αφορά την πίεση που νιώθει από τα μαθήματα, ή οποιοδήποτε άλλο θέμα για το οποίο αισθάνεται την ανάγκη να μιλήσει το κάθε παιδί. Θα καλλιεργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης και θα νιώσει ο κάθε μαθητής ότι δεν χρειάζεται να ντρέπεται, να φοβάται, να αισθάνεται ενοχές ή μοναξιά. Εδώ είναι όμως και πολύ σημαντική ευθύνη των εκπαιδευτικών να τονίζουν, καθημερινά, πριν από την έναρξη των μαθημάτων, ότι στο σχολείο είμαστε μια ομάδα, συζητάμε για όλα τα θέματα που μας απασχολούν και δεν φοβόμαστε τίποτα και κανέναν! «Είμαστε εδώ όλοι, ως ομάδα, για να αντιμετωπίσουμε μαζί τα όποια προβλήματά μας, στα οποία πάντα υπάρχει μια λύση», αυτό πρέπει να γίνει βίωμα όλων των καθηγητών και μαθητών, γιατί και οι εκπαιδευτικοί με τη στάση απέναντι στο σχολείο και τους μαθητές, περνούν πολύ σημαντικά μηνύματα.
• Μια ακόμα σημαντική παράμετρος που δεν πρέπει να αγνοηθεί: λόγω της καθημερινής χρήσης των παιδιών με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης/social media, όπου πλέον πολλοί μαθητές δύναται να πέσουν θύματα εκφοβισμού με απρεπή σχόλια εις βάρους τους, με χλευασμούς κάτω από φωτογραφίες, με ανάρτηση φωτογραφιών που στόχο έχουν να στιγματίσουν κλπ. η «ομάδα επικοινωνίας και συνεργασίας» μπορεί να αναδεικνύει συχνά το ζήτημα των social media και της χρήσης τους, θέτοντας καίρια ερωτήματα, του τύπου «πώς χρησιμοποιείς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;», «μπορούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να μας φέρουν πιο κοντά;» κ.ά. Ερωτήματα που μπορούν επίσης να αναλυθούν και στο πλαίσιο projects, εκθέσεων, θεατρικών παραστάσεων.
• Kαθιέρωση σε σταθερή και μόνιμη βάση ομαδικά projects όπου τα παιδιά θα συνεργάζονται όχι με τους φίλους τους, αλλά με όλους τους συμμαθητές τους και κυρίως να ενισχύεται η συνεργασία παιδιών τα οποία έρχονται σε αντιπαράθεση. Εξίσου και η διάταξη των θρανίων πρέπει να είναι τέτοια ώστε να ενισχύεται η έννοια της ομάδας και να εναλλάσσονται οι θέσεις των παιδιών μεταξύ τους. Κανένα παιδί να μην κάθεται μόνο του, όλα μαζί -μια μεγάλη αγκαλιά, μια Ομάδα!
• Ασφαλώς, η συνδρομή της επιστημονικής κοινότητας είναι πολύτιμη. Γι’ αυτό προτείνω στο τέλος κάθε μήνα ομάδες επιστημόνων -εγκληματολόγων, ψυχολόγων, ψυχιάτρων- να πραγματοποιούν διαλέξεις και δράσεις στα σχολεία μας, ώστε όχι με ξύλινο και στείρο λόγο, αλλά με ευφάνταστες παρουσιάσεις και δημιουργικές δράσεις, να συζητούν με τα παιδιά όλα αυτά τα σοβαρά ζητήματα, να ενημερώνουν έγκαιρα και με επιστημονικό τρόπο τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και να προσφέρουν την πολύτιμη στήριξή τους, όπου κρίνεται αναγκαία.

Συνοψίζοντας, το θέμα του σχολικού εκφοβισμού αφορά την ουσία των ανθρώπινων σχέσεων και εδώ ο ρόλος του σχολείου είναι καταλυτικός. Ένας παγερά αδιάφορος εκπαιδευτικός που δεν θα τολμήσει να δει πίσω από το σχολικό βιβλίο του, προκειμένου να ακούσει τον «παλμό της καρδιάς κάθε τάξης» και ένα σχολείο που δεν θα δώσει έμφαση στις συναισθηματικές και ψυχολογικές ανάγκες των μαθητών, φέρουν ευθύνη για την καλλιέργεια ενός αρνητικού, εχθρικού κλίματος, που μεταφέρεται και έξω από το σχολείο και δύναται να οδηγήσει σε ακραίες ενέργειες. Είμαστε όλοι εδώ για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να κατανοήσουν μια από τις πιο σημαντικές αξίες της ζωής-τον Σεβασμό που δυστυχώς έχει χαθεί από τις ανθρώπινες σχέσεις. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε τα πράγματα, αρκεί να θέλουμε να δώσουμε ουσιαστικές λύσεις, χωρίς άλλη χρονοτριβή. Ευθύνη φέρουμε όλοι, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας!