Ο ΝΟΛΑΝ ΜΕΤΡΑΕΙ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΚΑΙ ΒΟΗΘΑΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ

0

Μια από τις πιο συχνές και αγχωτικές ερωτήσεις των γονέων είναι το πώς μιλάμε στα μικρά παιδιά για τον θάνατο. Η απάντηση δεν είναι εύκολη και σίγουρα είναι πολυπαραγοντική. Καταρχάς, για να επικοινωνήσουμε το ότι κάποτε η ζωή τελειώνει σε ένα αθώο και ευαίσθητο πλασματάκι απαιτεί σίγουρα μια δική μας εξοικείωση με την ιδέα αυτή −πράγμα δύσκολο, ίσως και ακατόρθωτο. Πάντως, ένα καλογραμμένο βιβλίο είναι πάντοτε ο ιδανικότερος τρόπος είτε απλώς για να ακουμπήσεις ακροθιγώς κάποια “δύσκολα” −και για εμάς τους ενήλικους− θέματα και να προετοιμάσεις κάπως το παιδί σου για το ότι η ζωή δεν είναι πάντοτε στρωμένη με ροδοπέταλα είτε για να ανοίξεις μαζί του μια πρώτη, ουσιαστική συζήτηση, προσφέροντάς του ερεθίσματα και τροφή για σκέψη. Αυτό κάνει η Τζένη Κουτσοδημητροπούλου στο νέο της βιβλίο με τίτλο Ο Νόλαν μετράει τα αστέρια, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα σε εικονογράφηση του Γιάννη Σκουλούδη: Δίνει στους φροντιστές ένα απίστευτα καλοδουλεμένο, μέσα στη λιτότητά του, εργαλείο, ώστε να προσεγγίσουν την απώλεια και κατ’ επέκταση και κάθε στενάχωρο συναίσθημα, χωρίς καν να αναφέρουν τη λέξη θάνατος, εφόσον δεν το επιθυμούν ή δεν το κρίνουν απαραίτητο.

Η τρυφερή αυτή ιστορία είναι απλή και απευθύνεται σε παιδιά από 3 ετών. Είναι ένα παραμύθι με λίγο κείμενο που περιστοιχίζεται από πανέμορφες εικόνες, που μας κλείνουν κάθε τόσο το μάτι, και στο οποίο πρωταγωνιστούν ζώα. Ζωάκι είναι ο Νόλαν. Αρκουδάκι, από τα πιο αγαπημένα κουκλάκια αγκαλίτσας των μικρών μας, γεγονός που σαφώς τα βοηθάει στην ταύτιση μαζί του, αλλά και στην αποστασιοποίηση, αν το παιδί ζοριστεί. Το αρκουδάκι τούτο ζει στο δάσος και τα Σαββατοκύριακα φιλοξενείται από τον παππού και τη γιαγιά του, ένα αγαπημένο ηλικιωμένο αρκουδοζευγάρι. Ο Νόλαν κάνει ένα σωρό δραστηριότητες μαζί τους: Η πιο αγαπημένη τους, όμως, είναι η βραδινή ενατένιση και καταμέτρηση των αστεριών, σε ένα αξιοζήλευτο ξέφωτο.

Ξαφνικά κάτι αλλάζει. Σε μια από τις καθιερωμένες του επισκέψεις, κάτι λείπει από τη θέση του. Ή μάλλον κάποιος: ο παππούς έφυγε ξαφνικά για ένα μακρινό ταξίδι, χωρίς να προλάβει να αποχαιρετήσει τον εγγονό του. Νόλαν και γιαγιά είναι λυπημένοι. Και εκφράζουν το συναίσθημά τους, τη στενοχώρια τους για την αναπάντεχη απώλεια, που −όπως υπονοείται, χωρίς όμως να δηλώνεται ξεκάθαρα− είναι μόνιμη και όχι παροδική. Δεν φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα κάποια προοπτική επιστροφής του παππού. Υπάρχει παρηγοριά; Ναι, η γιαγιά έχει τον Νόλαν και ο Νόλαν τη γιαγιά. Αγαπιούνται. Αλληλοκατανοούνται. Αγκαλιάζονται. Όταν πονάει η ψυχή μας η αγκαλιά είναι το καλύτερο φάρμακο. Αγκαλιάζονται για τόση πολλή ώρα, ώσπου τελικά νυχτώνει. Και ο Νόλαν μετράει τα αστέρια για πρώτη φορά μόνο με τη γιαγιά του. Όμως, ο ουρανός ανήκει σε όλους, άρα και στον παππού, ο οποίος ΙΣΩΣ να μπορεί να τα δει, απ’ όπου κι αν βρίσκεται τώρα πια.Το σημείο αυτό η συγγραφέας το χειρίστηκε με ιδιαίτερη μαεστρία: Ο παππούς δεν πήγε στον ουρανό, δεν έγινε αστέρι, συνηθισμένες φράσεις που λέγονται στα παιδιά ύστερα από έναν θάνατο, αλλά πλέον δεν συστήνονται από τους θεραπευτές. Ο παππούς πήγε κάπου μακριά, αλλά και εκεί ΙΣΩΣ μετράει τα αστέρια. Είναι μια παρηγοριά για το αρκουδάκι/παιδάκι [και για τον ενήλικο, γιατί όχι;] να πιστεύει ότι ο αγαπημένος του, που “έφυγε”, ΙΣΩΣ μπορεί να δει και να κάνει ό,τι έβλεπε και έκανε πριν την αναχώρησή του. Το ίσως δεν είναι λέξη που χρησιμοποιεί η Κουτσοδημητροπούλου· είναι η δική μου ερμηνεία σε αυτό που δηλώνει, χωρίς περαιτέρω επεξήγηση ο ενήλικος, στην περίπτωσή μας η αρκουδογιαγιά: ο ουρανός, το ποτάμι, οι πεταλούδες, τα αγριολούλουδα και πάνω απ’ όλα η αγάπη είναι για όλους, είτε είναι παρόντες είτε είναι απόντες.

Το τέλος του παραμυθιού, που δεν θα σας αποκαλύψω, μας οδηγεί σε ένα αισιόδοξο μήνυμα και σε μια μεγάλη αλήθεια, την οποία πρέπει να καλλιεργήσουμε στα παιδιά από νωρίς, πριν προλάβουν να φοβηθούν πολύ τον θάνατο και ο φόβος αυτός τα εμποδίσει να ζήσουν ευτυχισμένα: Ότι παρά τις απώλειες που θα έχουμε μικροί και μεγάλοι να αντιμετωπίσουμε στην πορεία μας, παρά τη θλίψη, το πένθος, τη νοσταλγία, τον πόνο για όσους φεύγουν από κοντά μας, η ζωή συνεχίζεται, με τις αναμνήσεις τους να μας συντροφεύουν.

Το βιβλίο απευθύνεται σε κάθε παιδί, όχι μόνο σε αυτά που έχασαν ή αναμένεται να χάσουν κάποιον δικό τους. Όπως προανέφερα, η λέξη θάνατος, καθώς και κάθε σχετική συμπαραδήλωση απουσιάζουν. Υπάρχει ένα δάκρυ, υπάρχει, ευτυχώς, απενοχοποίηση στην έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων, υπάρχει κατανόηση, ενσυναίσθηση, ελπίδα. Ο φροντιστής θα διαβάσει και θα ερμηνεύσει παρέα με το παιδί το κείμενο, ανάλογα με τις καταστάσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν, ανάλογα με τα δικά του βιώματα, ανάλογα με την ηλικία και την περιέργεια του μικρού αναγνώστη. Το βιβλίο, με μια εικονογράφηση, ας μου επιτραπεί ο όρος φθινοπωρινή/γλυκά μελαγχολική και όχι χειμωνιάτικη/βαριά καταθλιπτική, είναι ένα απέριττο και απαραίτητο μάθημα ζωής, που εισάγει τα παιδιά στην έννοια της απώλειας, παρουσιάζει τους τρόπους αντιμετώπισής της και καταλήγει στο πιο αισιόδοξο μήνυμα. Όχι μόνο για τα παιδιά. Για όλους μας.

Υ.Γ.1 Στα περισσότερα βιβλία που μιλάνε στα πολύ μικρά παιδιά για τον θάνατο, είτε άμεσα είτε έμμεσα, μέσω κάποιας αλληγορίας ή άλλου αφηγηματικού τεχνάσματος, ο εκλιπών είναι ο παππούς. Σαν το γεγονός ότι ο παππούς θα “φύγει” πρώτος κάπως να έχει περάσει στο συλλογικό ασυνείδητο των δυτικών κοινωνιών. Αυτό έχει τη λογική του, καθώς συνήθως οι άντρες σε μια οικογένεια είναι πιο ηλικιωμένοι από τις γυναίκες, ενώ ταυτόχρονα το προσδόκιμο ζωής των γυναικών είναι υψηλότερο. Επομένως, στατιστικά, οι πιθανότητες να είναι ο παππούς η πρώτη ενδοοικογενειακή απώλεια για ένα παιδάκι είναι υψηλότερες από κάθε άλλο μέλος της. Η Τζένη Κουτσοδημητροπούλου έμεινε πιστή στο “μοντέλο” αυτό και ορθώς κατά τη γνώμη μου. Μια απώλεια γονέα θα ήταν τραυματική για το νήπιο στο οποίο απευθύνεται, ακόμα και με τον έμμεσο τρόπο με τον οποίον προβάλλεται ο χαμός του παππού στο βιβλίο, ενώ μια απώλεια της γιαγιάς, της δεύτερης ουσιαστικά μητρικής φιγούρας στα μάτια των πιτσιρικιών, μάλλον θα δυσκόλευε παρά θα ανακούφιζε −όπως τελικά συμβαίνει− τον αναγνώστη.

Υ.Γ.2 Ο Νόλαν μετράει τα αστέρια είναι το πρώτο βιβλίο μιας σειράς που ονομάζεται “Σε καταλαβαίνω” και βοηθά τα παιδιά να διαχειριστούν ευαίσθητα θέματα.Περιμένουμε τις επόμενες ιδέες τις Τζένης και του Γιάννη, που κατάφεραν να δέσουν τόσο καλά κείμενο και εικόνα!

Διαβάστε: Ο Νόλαν μετράει τα αστέρια, Τζένη Κουτσοδημητροπούλου, Εικονογράφηση: Γιάννης Σκουλούδης, εκδόσεις Διόπτρα