ΞΑΝΑΓΡΑΦΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ

0

Όλα ξεκίνησαν με τη συγγραφή των βιβλίων της σειράς Η πρώτη μου μυθολογία, η οποία, πέρα από τους κεντρικούς χαρακτήρες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, με οδήγησε σταδιακά προς περιφερειακές μορφές, οι οποίες συνδέονταν στενά με συγκεκριμένους τόπους και συγκεκριμένο χρόνο. Με την ιστορία, δηλαδή. Ανάμεσα σ’ αυτές τις μορφές είναι ο βασιλιάς Μίδας, ο Ασκληπιός και, βέβαια, ο Ηρακλής, ο Θησέας η ο Ιάσονας. Όμως, ο μύθος θεωρείται μια αφήγηση που δεν είναι αληθινή, ανήκει στη φαντασία. Θα μπορούσαμε, όμως, να πούμε ότι αποτελεί κατά κάποιον τρόπο ιστορία, καθώς προσπαθεί να ερμηνεύσει κάποιες όψεις του κόσμου που μας περιβάλλει ενώ, ταυτόχρονα, τον εξιστορεί με ένα τρόπο ιερό. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, αποτελεί την καταγραφή (με τη μορφή του θρύλου, όπως στην περίπτωση του Μεγάλου Αλέξανδρου) ιστορικών γεγονότων του μακρινού παρελθόντος, με συγκεκριμένες αναφορές στον χρόνο και στον χώρο. Με αυτό τον τρόπο, ο μύθος εισβάλλει στην ιστορία. Ξεκινώντας, λοιπόν, να γραφώ για τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Σόλωνα (που αποτέλεσαν τους πρώτους τίτλους της σειράς Η πρώτη μου Ιστορία), αναρωτήθηκα ποια θα μπορούσαν να είναι τα νεότερα «μυθικά» πρόσωπα και γεγονότα για ένα παιδί προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα για τα οποία ακούει συχνά αλλά δεν γνωρίζει και τα οποία συγκροτούν τη μυθολογία των Νέων Ελλήνων.

Τα πρώτα πρόσωπα που μου ήρθαν στον νου ‒οι πρώτοι ήρωες‒ ήταν αυτοί της ελληνικής Επανάστασης του 1821. Τα πρώτα γεγονότα (που αποδεικνύουν και την επικράτηση της συλλογικότητας έναντι της ατομικότητας με τον χρόνο) είναι αυτά του έπους, όπως συνηθίζουμε να το λέμε, του 1940 και αυτά της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Πρόσωπα και γεγονότα, δηλαδή, που γιορτάζονται σε κάθε παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο της Ελλάδας, δίχως το παιδί να γνωρίζει τι συνέβη, ποιοι είναι αυτοί οι ήρωες και τι κάναν, πριν αρχίσει να διδάσκεται Ιστορία στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού.

Έτσι ξεκίνησα εγώ να γραφώ κι η Ναταλία Καπατσούλια να εικονογραφεί τα πρόσωπα και τα γεγονότα της νέας ελληνικής μυθολογίας που ανήκουν στην Ιστορία, με τη διάθεση να τα φέρουμε πιο κοντά στα μικρά παιδιά που δεν έχουν ακόμη διδαχθεί Ιστορία. Εκ του αποτελέσματος, φαίνεται πως έχουμε πετύχει τον στόχο μας, καθώς η σειρά Η πρώτη μου Ιστορία έχει λύσει τα χεριά γονιών και εκπαιδευτικών που θέλουν να μιλήσουν στα μικρά παιδιά για όλα αυτά, αλλά δεν ξέρουν πώς, ενώ έχει αγαπηθεί από τα παιδιά που γνωρίζουν μέσα από μια ρέουσα και ρυθμική αφήγηση, απαλλαγμένη από το βάρος της ιστορίας, ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα σαν μέρος μιας μυθολογίας.

Βέβαια, η οπτική αυτή, για να είναι σύγχρονη, απαιτεί ενημερωμένη ιστοριογραφία και αναθεώρηση όλων των παρωχημένων εθνικών μύθων που στηρίζονται στο δίπολο κάλος Έλληνας -κακός Τούρκος (και οποιοσδήποτε άλλος εποφθαλμιά τον ζωτικό του χώρο). Απαιτεί ήρωες που έχουν σκιές, αδικούν και αδικούνται, πεθαίνουν σαν κανονικοί άνθρωποι, απογυμνώνονται, τελικά, από τον ηρωισμό τους κι εντάσσονται στην εποχή τους. Ήρωες δηλαδή, όπως μας τους παρουσιάζει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, με τα πάθη και τις αντιφάσεις τους, που στέκονται απέναντι σε αντίπαλους που δεν είναι μονοδιάστατοι και ενίοτε, φτάνουν να γίνονται συμπαθείς.

Εκεί βρισκόταν κι η μεγάλη δυσκολία ως προς τη διαχείριση των ηρώων του ’21 οι οποίοι είναι ενδεδυμένοι στον παιδικό νου με την αίγλη του απόλυτου μυθικού-εθνικού ηρώα, δίχως τις σκιές της εποχής που έζησαν και των συγκυριών. Έτσι, φρόντισα να προτάξω τις συγκυρίες, να εντοπίσω τις σκιές που χαρίζουν ρυτίδες στους ήρωες, να εντάξω την επανάσταση στο παγκόσμιο ιστορικό της πλαίσιο, να φωτίσω τη μοίρα των γυναικών τα χρονιά εκείνα, ενώ ταυτόχρονα, δεν παρέλειψα να τονίσω τον απαράμιλλο ηρωισμό του Κανάρη, την απεγνωσμένη αυτοθυσία των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι ή τη στρατηγική ιδιοφυΐα του Κολοκοτρώνη και την αυτοκαταστροφική ορμή του Καραϊσκάκη.

Η Ιστορία για τα μικρά παιδιά μπορεί να είναι η συνέχεια της μυθολογίας. Κι έτσι όπως ασυνείδητα αντιλαμβάνονται αυτά τη διαφορά μεταξύ παραμυθιού και μυθολογίας, όπου κανείς δεν ζει καλά κι εμείς καλύτερα, έτσι αντιλαμβάνονται από πολύ μικρά και τη διαφορά μεταξύ μυθολογίας και ιστορίας. Αρκεί να βρει κανείς τον τρόπο να την αφηγηθεί με τον δικό τους τρόπο.

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς είναι συγγραφέας. Η σειρά βιβλίων «Η πρώτη μου ιστορία» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος. Μεταξύ άλλων, θα βρείτε τους τίτλους «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821», «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης», «Γεώργιος Καραϊσκάκης», «Κωνσταντίνος Κανάρης», «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Μεσολογγίου», «Δύο Γυναίκες στην Επανάσταση: Μαντώ Μαυρογένους – Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα».