ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΡΙΣ: “Η ΦΑΝΤΑΣΙΑ” ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

0

Στο νέο της βιβλίο με τίτλο “Η Φαντασία”, η συγγραφέας και εικονογράφος Κατερίνα Κρις, γνωστή εδώ και χρόνια για την οργιώδη… φαντασία της, απευθύνεται σε παιδιά από 4 ετών (αλλά και σε αναγνώστες κάθε ηλικίας) και καταπιάνεται, όπως καλά καταλάβατε, δεν χρειάζεται και πολλή φαντασία, με τη… φαντασία! Λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου της από τις Εκδόσεις Πατάκη συζητάμε για μια έμφυτη ανθρώπινη δύναμη, που δυστυχώς, στην πορεία του παιδιού προς την εφηβεία και την ενήλικη ζωή, συχνά εξαφανίζεται. Ευτυχώς, με λίγη καλή προσπάθεια, η φαντασία μπορεί να επανεμφανιστεί. Ας δούμε μαζί με τη δημιουργό τι ακριβώς συμβαίνει και τι μπορούμε να κάνουμε! 

Καλησπέρα, Κατερίνα. Πριν καν ξεκινήσει το κείμενό σου,  υποδέχεται τον αναγνώστη μια ρήση τού Άλμπερτ Αϊνστάιν. Ίσως προς έκπληξη πολλών «θετικών» μυαλών, ο κορυφαίος επιστήμονας θεωρεί τη φαντασία σημαντικότερη από τη γνώση. Υποθέτω ότι σε βρίσκει σύμφωνη. Θες να μας πεις γιατί;

Προφανώς δεν είμαι ειδική στο θέμα φαντασία επειδή έγραψα το βιβλίο «Η Φαντασία» (αλλά ποιος είναι άλλωστε;), οπότε θα μιλήσω με πολλά «νομίζω», πολλά  «πιστεύω» και βέβαια, με μπόλικη φαντασία και ένστικτο! Μπορεί να ακούγονται παράξενα τα λόγια του Αϊνστάιν, όμως για τις επιστημονικές του ανακαλύψεις είχε την ανάγκη να κάνει εικόνα στο μυαλό του εξαιρετικά δύσκολες έννοιες, όπως ο χωροχρόνος ή να φανταστεί πειράματα που ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθούν. Χωρίς τη φαντασία ως βοηθό του -η οποία είναι εξαιρετικά ακριβής αν έχει εξασκηθεί καταλλήλως- όχι μόνο δεν θα έφτανε ποτέ στα συμπεράσματα που έφτασε αλλά και δεν θα είχε τις ιδέες για να ξεκινήσει καν να τα σκέφτεται! Κι ο Αϊνστάιν δεν είναι ο μόνος επιστήμονας που μίλησε για τη φαντασία. Ξέρουμε ότι ο Τέσλα είχε από μικρός τόσο ισχυρή φαντασία που μπορούσε να φτιάχνει και να τεστάρει τις εφευρέσεις του στο μυαλό του με απόλυτη ακρίβεια, να τις διορθώνει -επίσης στο μυαλό του- και μόνο όταν ένιωθε πως ήταν τελείως σωστές, να τις κατασκευάζει! Η λογική και η φαντασία λειτουργούν (και πρέπει να λειτουργούν) στο ίδιο μυαλό, εκτός κι αν μας έχουν κάνει λοβοτομή -με τον έναν ή τον άλλο τρόπο…

Διαβάζω πως όταν ήσουν μικρή, σου άρεσε να κάνεις παρέα με τη φαντασία σου και ότι αυτό ερμηνευόταν από τους μεγάλους ως πρόβλημα κοινωνικότητας και μπόλικη διάσπαση προσοχής. Θες να μας μιλήσεις λίγο για την εμπειρία σου ως παιδιού, αλλά και ως ενήλικης, με μεγάλη φαντασία; Τι σε δυσκόλεψε στην καθημερινότητά του, αλλά και τι διεξόδους σού πρόσφερε αυτό το χαρακτηριστικό σου;

Όταν ήμουν μικρή, μπορούσα να παίζω χωρίς να έχω ούτε ένα παιχνίδι. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, έμοιαζε λίγο παράξενο στα μάτια των μεγάλων. Πολλές φορές, στην τάξη του σχολείου, έχανα ολόκληρα μαθήματα κι αυτό γιατί μπορεί να χάζευα απ’ το παράθυρο κάποιο περίεργο σύννεφο που συνήθως καβάλαγα και ταξίδευα μαζί του κι εγώ δεν ξέρω πού… Και φυσικά χανόμουν μέσα στις ίδιες μου τις ζωγραφιές. 

Βέβαια κάποια στιγμή συνειδητοποίησα πως ο μπαμπάς μου δεν πολυέδινε σημασία σ’ αυτά που έφτιαχνα κι αποφάσισα να απαρνηθώ το όποιο «ζωγραφικό ταλέντο» μου και να γίνω το όνειρό του, μπας και με προσέξει… Κάπως έτσι ξεκινάμε να κλείνουμε τη φαντασία μας στο ντουλάπι. Νομίζω πως την ξεκλείδωσα χρόνια αργότερα, όταν ανακάλυψα τους φανταστικούς κόσμους του Τόλκιν, που μ’ έκαναν να θέλω να φτιάξω κι εγώ τους (μικρότερους) δικούς μου. 

Στην ενήλικη ζωή μου η «μεγάλη» μου Φαντασία μοιάζει περισσότερο με μηχανή του χρόνου, πάω όποτε θέλω πίσω και πετάγομαι όποτε θέλω στο μέλλον, φαντάζομαι στιγμές με αγαπημένους που τώρα πια δεν είναι μαζί μας ή ονειρεύομαι τον εαυτό μου να ζει σε εποχές που δεν έχουν έρθει ακόμα. Η Φαντασία είναι για τον άνθρωπο κάτι σαν ελιξίριο αθανασίας… 

Οι φαντασίες των παιδιών που βιάζονται να σοβαρευτούν καταλήγουν «εκεί μέσα». Πού είναι αυτό το «μέσα»; Ποια είναι η «ντουλάπα»; 

Αχ, αυτό το «εκεί μέσα». Θα μπορούσα άνετα να μιλήσω γι’ αυτό το «εκεί μέσα» (μια και έχω περάσει -όπως όλοι μας- αυτή τη φάση) και να σας πω με σιγουριά πως το «εκεί μέσα» είναι… η βαρεμάρα. Και γιατί κάποιος βαριέται; Γιατί χάνει σταδιακά το νόημα του να κάνει κάτι, να χρωματίσει, να δημιουργήσει, να φανταστεί! Όταν κάποιοι χλευάζουν τις «τρελές» σου σκέψεις και τις δημιουργίες σου, όταν σε αποθαρρύνουν ξανά και ξανά, χάνεις αυτήν την ενέργεια που κινητοποιεί τη φαντασία σου και τότε αυτή μικραίνει… μέχρι που χωράει τελικά σε μια «ντουλάπα». Όταν δίνουμε στους άλλους την άδεια να «φυλακίζουν» το μόνο πράγμα που θα έπρεπε να είναι πραγματικά ελεύθερο σε έναν άνθρωπο, την ίδια μας τη φαντασία, τότε χάνουμε κάθε όρεξη για ζωή. Η πραγματικότητα θέλει δημιουργία και η δημιουργία θέλει φαντασία. Και θέλει άπλα και χώρο για «ιδέες κι ονείρατα, αστραπές και φαντάσματα» -που λέει κι ο Καζαντζάκης! 

Άραγε τα παιδιά βιάζονται να σοβαρευτούν γιατί το θέλουν, γιατί πράγματι νομίζουν ότι μεγαλώνοντας θα είναι πιο ευτυχισμένα, ή γιατί το πλαίσιο μέσα στο οποίο μεγαλώνουν σκοτώνει νωρίς την παιδικότητά τους;

Νομίζω  πως τα παιδιά φοράνε τη στολή του μεγάλου από πολύ νωρίς, κυρίως για να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες των μεγάλων και να κερδίσουν την αποδοχή τους. Όταν είμαστε πολύ μικροί, ό,τι και να κάνουμε, όσο μικρό κι αν είναι, όσο λίγο, εύκολο ή ακόμα και μέτριο κι αν είναι, οι μεγάλοι πάντα μας λένε ένα γενναιόδωρο «μπράβο!». Βέβαια, ταυτόχρονα μέσα τους  βράζουν, βιάζονται να δουν το παιδί τους να μεγαλώνει κι έτσι πολύ πολύ σύντομα αρχίζουν να έχουν απαιτήσεις, τα «μπράβο» τους γίνονται σπανιότερα και το παιδί απογοητεύεται. Για σκεφτείτε το. Εκεί που έχεις συνηθίσει να παίρνεις την καλύτερη υποστήριξη (και να δυναμώνεις χάρη σ’ αυτήν), ξαφνικά πρέπει να δίνεις διαρκώς τον «καλύτερο εαυτό σου» όπως αρέσει όμως στους μεγάλους, να είσαι δηλαδή ο υπεύθυνος, ο συνεπής και ο σοβαρός σου εαυτός. «Η συνέπεια είναι το τελευταίο καταφύγιο όσων δεν έχουν φαντασία», έλεγε ο Όσκαρ Γουάιλντ…

Ας έρθουμε τώρα στη σοβαρότητα. Πολύ πιο αποδεκτή κοινωνικά. Ποια είναι τα συναισθήματά σου προς αυτή; Χρειάζεται κάπου; Ή μήπως αν την καταργούσαμε εντελώς θα ήμασταν πολύ πιο ευτυχισμένοι; 

Ο Καβάφης έγραφε πως έπρεπε να παριστάνει τον σοβαρό για να τον παίρνουν στα σοβαρά. Ο Καβάφης! Μπορείτε να το φανταστείτε; «Δυσκολεύει τες δουλειές», έλεγε κι έτσι απέφευγε τα καλαμπούρια… Βέβαια μέσα του είμαι σίγουρη πως κράταγε τη κοιλιά του απ’ τα γέλια! Η σοβαρότητα φαίνεται να νικάει εδώ και χρόνια αφού «για να βγαίνει η δουλειά» όλοι κάνουμε τους σοβαρούς -κι από θέση ισχύος- ειρωνευόμαστε τα σοβαρά προβλήματα των άλλων. Αυτά είναι πια τα ενήλικα αστεία μας, μ’ αυτά γελάμε κάτω απ’ τα μουστάκια μας…  Όπως καταλαβαίνετε, τα συναισθήματά μου για τη σοβαρότητα είναι εντελώς εχθρικά, χαχα! Δεν είναι τυχαίο που στο βιβλίο, οι «σοβαροί» είναι οι κακοί «κυνηγοί» της Φαντασίας και οι γραβάτες τους πέφτουν από πάνω της σαν βόμβες… Βέβαια εγώ πάλι θέλω να φαντάζομαι πως το βιβλίο θα ξεσηκώσει τόσο τα παιδιά που θα καταλήξει να γίνει μια «καθώς πρέπει» ατομική βόμβα ενάντια στη σοβαρότητα! 

Γράφεις πως η φαντασία είναι πέρα για πέρα αληθινή. Κι αυτό εμπεριέχει, τουλάχιστον στη σύγχρονη κοινωνία, μια μεγάλη αντίφαση. Η μαγεία της, αλλά και η ίδια της η υπόσταση, τουλάχιστον από κάποια ηλικία και μετά, μοιάζουν να μην είναι επιθυμητές. Γιατί, κατά τη γνώμη σου, συμβαίνει αυτό; 

Ναι, φυσικά πιστεύω πως η φαντασία είναι αληθινή. Η φαντασία γεννήθηκε με τη γέννηση του ανθρώπου σαν ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία που είχε για την προστασία του. Μέσα στις σπηλιές τους ή πάνω στα δέντρα, οι πρωτόγονοι δημιουργούσαν -έστω από φόβο- μυστήρια πλάσματα και ιστορίες γεννημένες πολλές φορές από έναν μικρό ήχο μέσα στη νύχτα… Αυτός, όμως, ο φόβος τούς κράταγε ενωμένους, αγκαλιασμένους και προστατευμένους. Ακούγεται περίεργο, αλλά η φαντασία έχει πολλά πρόσωπα, ανάλογα με το πώς θέλεις να τη χρησιμοποιήσεις. Άλλοτε σε τρομάζει κι άλλοτε σε δυναμώνει.

Μια καλά εξασκημένη φαντασία μπορεί να σε βγάλει από τον κύκλο του φόβου και να σε κάνει να τολμήσεις οτιδήποτε φανταστείς! Αν εξαιρέσεις τις… κακόγουστες φαντασίες, οποιαδήποτε μεγαλειώδης δημιουργία του ανθρώπου έχει γεννηθεί μέσα από μια καλά εξασκημένη φαντασία. Και κάπου εδώ έρχεται η ζήλια και ο φθόνος. Ο φθόνος είναι ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της φαντασίας, ο οποίος βέβαια δεν εκφράζεται ποτέ με αυτόν τον τρόπο αλλά μεταμφιέζεται σε… σοβαρότητα.

Τι συμβολίζει ο «κύριος» που επιδιώκει να εξαφανίσει τη φαντασία μέσα στη ντουλάπα; Θεωρείς πως το βιβλίο σου θα ανοίξει τα μάτια τέτοιων κυρίων που κυκλοφορούν ανάμεσά μας και αστυνομεύουν τη φαντασία μας; 

Ο «κύριος» συμβολίζει όλους εμάς που μπορεί να έχουμε παρασυρθεί από τους «σοβαρούς» με αποτέλεσμα να ξεχάσουμε -πολλές φορές εντελώς- πως κάποτε ήμασταν παιδιά, γελάγαμε και νιώθαμε ευτυχία με το τίποτα. Ο Έσσε το έχει πει τέλεια στα Τρυφερά χρόνια ενός μάγου: «…δεν είναι όμως περίεργο και ύποπτο μεταξύ όλων αυτών των μεγάλων που λίγο καιρό πριν ήταν οι ίδιοι παιδιά να βρίσκονται ελάχιστοι, οι οποίοι να μην έχουν ξεχάσει εντελώς και ξεμάθει τι είναι ένα παιδί, πώς ζει, πώς εργάζεται, πώς παίζει, πώς σκέφτεται, τι το ευχαριστεί και τι το δυσαρεστεί; Ελάχιστοι, απειροελάχιστοι όσοι εξακολουθούσαν να θυμούνται.» 

Στο βιβλίο,  ο «κύριος» πρέπει να θυμηθεί τις δυνάμεις που είχε όταν ήταν μικρός, να συνειδητοποιήσει πως μπορεί και τώρα να χαρεί, να γελάσει και να δημιουργήσει… Αλλιώς μπορεί να περάσει μια ολόκληρη ζωή χωρίς πραγματικά να ζει.  Και ποιοι είναι αυτοί που μπορούν να του το θυμίσουν αν όχι τα ίδια τα παιδιά; Γι’ αυτό και στο βιβλίο φαντάζομαι τους ίδιους τους μικρούς αναγνώστες να του ανοίγουν τα μάτια με τη δική τους φαντασία!

Ο γονιός που θα διαβάσει τη Φαντασία θα μπορέσει να αλλάξει την κοσμοθεωρία του και τη στάση του προς στο παιδί του;

Θέλω να πιστεύω πως ναι. Ή μάλλον, θέλω να φαντάζομαι πως μπορούν κι αυτοί, αφυπνισμένοι από τα παιδιά τους, να παρασύρουν κι άλλους μαζί τους και να ξεκλειδώνουν από το ντουλάπι τη μία φαντασία μετά την άλλη!

Το πλουσιότερο παιδί στον κόσμο είναι αυτό που χρησιμοποιεί τη φαντασία του. Μεγάλη κουβέντα, που θα έπρεπε να είναι αναρτημένη σε όλα τα σπίτια και σε όλα τα σχολεία…

Με το που γεννιόμαστε, είμαστε ήδη πλούσιοι, αφού μπορούμε να έχουμε ό,τι φανταστούμε. Απλά δεν το συνειδητοποιούμε κι έτσι δεν το εκμεταλλευόμαστε… (ή τέλος πάντων δεν έχουμε βρει τον κατάλληλο ατζέντη να καθοδηγήσει τη φαντασία μας και να μας κάνει πλούσιους, χαχα!) Aλλά, ναι, θα ήθελα να τη βλέπουν τα παιδιά κάπου γραμμένη αυτή τη φράση για να μην μπορεί ο καθένας να τους πει το αντίθετο. Η φαντασία είναι δύναμη. Και δεν θα μπορούσε να υπάρχει η παραμικρή ανθρώπινη δημιουργία αν πρώτα δεν υπήρχε η ιδέα πρώτα γι’ αυτήν, που φυσικά γεννιέται μέσα από την φαντασία! Για να φτιάξεις μια καρέκλα, πρέπει πρώτα να την φανταστείς. Για να «υλοποιήσεις» το οτιδήποτε, πρέπει πρώτα να το φανταστείς! 

Πώς κρίνεις τη σχεδόν πλήρη υποβάθμιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στην εκπαίδευση; Φοβάται πράγματι η κάθε εξουσία τη φαντασία; 

Έχουμε ταυτίσει το κομμάτι φαντασία με τα καλλιτεχνικά μαθήματα όμως, σε έναν ιδανικό κόσμο, οποιοδήποτε μάθημα θα μπορούσε να εξασκεί τη φαντασία των παιδιών. Έχει τύχει πολλές φορές να ανακαλύψω μια περίεργη ή τρελή ιστορία γύρω από ένα γεγονός που μας είχαν διδάξει τυπικά στο σχολείο και να σκεφτώ «πω, πω, αν μας το είχαν πει αυτό έτσι ή έτσι όταν ήμασταν στο σχολείο, δεν θα το ξεχνάγαμε ποτέ!».  Υπάρχουν τόσοι τρόποι να πεις κάτι σε ένα παιδί και να το κάνεις να ανασηκώσει το φρύδι ή να ξυπνήσεις τη φαντασία του σε τέτοιο βαθμό που να θέλει να μάθει κι άλλα γι’ αυτό! Και θέλω να πιστεύω πως υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί δάσκαλοι με μεράκι, ενθουσιασμό και φαντασία που ήδη κάνουν την κρυφή τους επανάσταση ακόμα κι αν απουσιάζουν τα καλλιτεχνικά μαθήματα. Αλλά βέβαια, δεν ξέρω, μπορεί να κάνω και λάθος και αυτού του είδους οι δάσκαλοι να είναι πιο φανταστικοί κι από τους μονόκερους…

Οι ενήλικοι συχνά χαρακτηρίζουμε ό,τι μας αρέσει «φανταστικό». Να, ας πούμε, το νέο σου βιβλίο είναι φανταστικό. Τι σημαίνει για σένα αυτή η λέξη. Μήπως τη χρησιμοποιούμε με λάθος τρόπο; 

Χαχα, το βιβλίο μου είναι σίγουρα φανταστικό αφού σ’ αυτό πρωταγωνιστεί η Φαντασία. Αλλά δεν μπορείτε να φανταστείτε πόση αγωνία είχα όταν το έγραφα… Μου φάνηκε πραγματικά ασήκωτη η Φαντασία. Γιατί δεν θα ήθελα με τίπότα να απογοητεύσω τα παιδιά φτιάχνοντας μια φαντασία «λιγότερη» των προσδοκιών τους. «Φανταστικό» για μένα είναι το πρωτότυπο, αυτό που ακόμα δεν έχει ανακαλυφθεί και περιμένει τη φαντασία κάποιου για να το βρει και να το βαφτίσει. Βέβαια το πραγματικά πρωτότυπο δεν είναι εύκολα αποδεκτό μια και δεν είναι οικείο στο μάτι. Οπότε ναι, πιστεύω πως χρησιμοποιούμε τη λέξη «φανταστικό» με λάθος τρόπο, για πράγματα που έχουμε ξαναδεί ξανά και ξανά κι απλά ξέρουμε ότι μας αρέσουν…

Στο βιβλίο σου, κάνεις πολλές αναφορές στο γέλιο, το οποίο φυσικά συνδέεις με τη φαντασία. Γιατί, άραγε, στις μέρες μας έχουμε ξεχάσει ως και να γελάμε; 

Δεν είμαστε όλοι «ήρωες» σε αυτή τη ζωή, ούτε μπορούμε να κοιτάμε κατάματα την «άβυσσο» χωρίς φόβο. Η φαντασία φτιάχνει (όποτε χρειάζεται) μια πιο «ελαφριά» πραγματικότητα, ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να γελάει με τις δυσκολίες ή γενικά… να γελάει. Γιατί αν με το που γεννιόμασταν έπρεπε να ζήσουμε με το γεγονός ότι θα πεθάνουμε, ε, καλύτερα να μην γεννιόμασταν ποτέ. Η φαντασία είναι η παρέα μας, η χαρά μας και το γέλιο της ζωής. Και την ευγνωμονώ που υπάρχει και είναι δίπλα μου. Αλλιώς θα είχα πάθει κατάθλιψη.

Το βιβλίο σου είναι γεμάτο χρώματα! Πώς τα χρησιμοποιείς και τι συμβολίζουν για σένα; Ποιος ο ρόλος τους στην εξάσκηση της φαντασίας; 

Νομίζω πως το παιδικό βιβλίο έχει πάνω απ’ όλα ανάγκη το χρώμα! Αν σκοτώσουμε από αυτή την ηλικία το χρώμα, τότε είμαστε χαμένοι. Το χρώμα πρέπει να υπάρχει πάντα μέσα μας. Είναι η μαγική ενέργεια που κινητοποιεί τη φαντασία μας. Πολλές φορές, οι δημιουργοί παιδικών βιβλίων ξεχνάνε τους πραγματικούς αποδέκτες που είναι τα παιδιά (και τα παιδιά μέσα μας εννοείται) και φτιάχνουν βιβλία που οπτικά δημιουργούν χαμηλές δονήσεις, ηρεμούν και σχεδόν ο υπνωτίζουν τους αναγνώστες. Εγώ θέλω να τους πετάξω έναν κουβά χρώμα και να ξυπνήσω με το ζόρι τη δημιουργικότητά τους. Ξέρω, είμαι λίγο επιθετική σ’ αυτό… Αλλά αυτό πιστεύω… 😛

Μέσα από το βιβλίο σου παρακινείς τα παιδιά να βιαστούν μήπως προλάβουν να σώσουν τη φαντασία τους.  Τι λες; Προλαβαίνουν;

Αχ, τα παιδιά πρέπει να σώσουν εμάς πρώτα γιατί αλλιώς, αλίμονό τους! Θα κυνηγάμε τη φαντασία τους σαν τα ζόμπι, χαχα! Ακούτε παιδιά; Πρέπει να μας σώσετε! 

Τέλος, θα μας προτείνεις μερικές ασκήσεις φαντασίας μπας και πάρει πάλι μπρος;

Μια δική μου αγαπημένη άσκηση φαντασίας τώρα τελευταία είναι να φαντάζομαι τους ηλικιωμένους σαν παιδιά. Όταν το κάνω αυτό μου έρχεται να τους αγκαλιάσω. Η άλλη καλύτερη άσκηση φαντασίας είναι το διάβασμα. Να φαντάζεσαι τις εικόνες εκεί που υπάρχουν οι λέξεις. Υπάρχει καλύτερο απ’ αυτό; Ε, φτάνει, μην τα πούμε όλα εδώ, εξάλλου δεν υπάρχει χώρος! Σας καλώ όμως στο κανάλι μου στο YouTube να συνεχίσουμε εκεί τις ασκήσεις φαντασίας, πιο αναλυτικά! 

Επισκεφτείτε το κανάλι της Κατερίνας Κρις στο YouTube και απολαύστε  τη διαδικτυακή εκπομπή της «Μαμά, ζωγραφίζω με την Κρις». Ξεκίνησε μέσα στην καραντίνα και συνεχίζεται κάθε εβδομάδα μέσα στην τρέλα του κορονοϊού. Μέσα από αυτήν, η Κατερίνα δεν αφήνει σε ησυχία τη φαντασία μας, ξυπνά τον καλλιτέχνη μέσα μας και βέβαια λειτουργεί θεραπευτικά τόσο για τα παιδιά όσο και για τους μεγάλους. Διαβάστε το βιβλίο «Η Φαντασία». Ένα πράγμα είναι σίγουρο. Κανείς δεν μπορεί να πει γι’ αυτή την ιστορία πως της λείπει η φαντασία. Αν κάτι έχει αυτό το βιβλίο, είναι φαντασία. Για την ακρίβεια, την ίδια τη Φαντασία! Κι αν κάποιοι πιστεύουν πως δεν υπάρχει, τότε μάλλον βιάστηκαν να σοβαρευτούν!