Ιφιγένεια Παγωμένου: Η ουσία της εκπαίδευσης στον 21ου αιώνα μετατοπίζεται από τη στείρα αναπαραγωγή της γνώσης στην παραγωγή νέας γνώσης

0

Τι σχέση έχουν ένα παιχνίδι κυνηγητού, ένα ασανσέρ και ένα κομμάτι πλαστελίνης με το STEM;  Και πώς μπορούν από πολύ νωρίς τα παιδιά, ακόμη και από το Δημοτικό, να μάθουν σε βάθος τις νέες τεχνολογίες, να τις αγαπήσουν και να τις χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους για ένα καλύτερο μέλλον για όλους; Το Generation Next εμπλουτίζει την ψηφιακή του πλατφόρμα με νέο εκπαιδευτικό υλικό ειδικά σχεδιασμένο για το «Μεγάλο Δημοτικό» (Ε’ και ΣΤ’ Τάξη) και απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και σε όσους θέλουν να έρθουν σε επαφή με τις νέες τεχνολογίες. Στόχος; Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε να μπορέσουν με τη σειρά τους να εκπαιδεύσουν αλλά και να ενδυναμώσουν τους μαθητές τους, αλλά και η εξοικείωση των ίδιων των μαθητών και του κοινού με την STEM εκπαίδευση, καθώς επίσης και η καλλιέργεια δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, όπως η συνεργασία, η δημιουργικότητα και η κριτική σκέψη. Για το πρότζεκτ αυτό μάς μιλάε η καθ’ ύλην αρμόδια Ιφιγένεια Παγωμένου.

Ιφιγένεια, καλησπέρα! Καταρχάς, συστήσου στο κοινό του Τaλκ.
Καλησπέρα και από εμένα! Είμαι η Ιφιγένεια Παγωμένου και έχω σπουδάσει Γεωγραφία και Δημογραφία. Για πολλά χρόνια ήμουν σε corporate περιβάλλον, αναλαμβάνοντας τη διαχείριση δημόσιων αλλά και ιδιωτικών έργων. Το 2019 μεταπήδησα στο χώρο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και εντάχθηκα στην ομάδα της SciCo, αναλαμβάνοντας ως Senior Project Leader το εκπαιδευτικό STEM πρόγραμμα του Ιδρύματος Vodafone, Generation Next. Από τότε έχω τη χαρά να αποτελώ μέλος μιας ομάδας που προσπαθεί να δημιουργήσει ευκαιρίες για ένα πιο ισότιμο μέλλον, να συμβάλλει στην εξέλιξη της κοινωνίας μας και της εκπαίδευσης στη χώρα μας και παράλληλα την ευκαιρία να χαμογελάω βλέποντας τη νέα γενιά να συνεργάζεται, να μαθαίνει και να δημιουργεί.

Πριν μας μιλήσεις για την επέκταση του Generation Next στο Δημοτικό, θα θέλαμε να μας πεις με απλά λόγια τι ακριβώς είναι η εκπαίδευση STEM στην οποία βασίζεται το πρόγραμμα.
Η εκπαίδευση STEM αναφέρεται στη διεπιστημονική διδασκαλία και μάθηση των Φυσικών Επιστημών, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών και είναι σημαντική γιατί αγγίζει κάθε πτυχή της ζωής μας. Η Επιστήμη βοηθά να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας και να αναπτύξουμε τον τρόπο σκέψη μας, μας μαθαίνει να παρατηρούμε και να ερευνάμε. Η Τεχνολογία μάς προσφέρει τα εργαλεία για να υλοποιήσουμε τις ιδέες μας. Η Μηχανική μάς βοηθά να λύνουμε προβλήματα. Τα Μαθηματικά μάς βοηθούν να αναλύουμε δεδομένα και να λαμβάνουμε σωστές αποφάσεις. Όλα αυτά συνθέτουν τις απαραίτητες βάσεις ούτως ώστε να μπορούμε να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής αλλά και σε αυτές που μας επιφυλάσσει το μέλλον.
Η εκπαίδευση STEM δημιουργεί ένα μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο τα παιδιά έχουν την ελευθερία να κάνουν πράξη όσα μαθαίνουν και να πειραματίζονται με αυτά καθώς και να κατανοήσουν, πραγματικά, ότι το λάθος αποτελεί βασικό συστατικό της μάθησης και της επιτυχίας. Μαθαίνουν να συνεργάζονται, καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη, ανακαλύπτουν τα ταλέντα τους, εξερευνούν τις ικανότητές τους και δίνουν λύσεις σε πραγματικά προβλήματα.

Και πώς χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του STEM μπορούμε να κάνουμε τα παιδιά να αγαπήσουν τη μάθηση;
Ενθαρρύνοντας τα παιδιά να παίρνουν μέρος σε hands-on δραστηριότητες και να μαθαίνουν μέσω της δημιουργίας, τα βοηθάμε να κατανοήσουν ουσιαστικά τις επιστημονικές έννοιες που διδάσκονται στο πλαίσιο της STEM εκπαίδευσης και να χαίρονται με τις νέες γνώσεις και αυτό, με τη σειρά του, βοηθά στο να καλλιεργήσουν αγάπη για τη διαδικασία της μάθησης. Η εκπαιδευτική εμπειρία που προσφέρεται μέσω της STEM εκπαίδευσης, τα βοηθά να μειώσουν το άγχος που τους προκαλεί το καθημερινό διάβασμα, τα τεστ και οι εξετάσεις, απομυθοποιεί το λάθος, δίνει νόημα στη μάθηση και μετατρέπει την εκπαιδευτική διαδικασία σε παιχνίδι. Έτσι, βοηθά τα παιδιά να διατηρήσουν ζωντανή την περιέργεια τους, σε αντίθεση με τα διδακτικά μοντέλα τυπικής εκπαίδευσης, ενθαρρύνοντάς τα να εξερευνήσουν και να μάθουν νέα πράγματα. Κινεί την περιέργειά τους και αναπτύσσει την αυτοπεποίθησή τους. Αυτές οι δεξιότητες, τα βοηθούν όσο μεγαλώνουν και εξελίσσονται και τα εξοπλίζουν με τα κατάλληλα εφόδια για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του πραγματικού κόσμου.
Στο πλαίσιο του Generation Next, επιστέγασμα των παραπάνω αποτελούν οι δηλώσεις μαθητών και μαθητριών από κάθε γωνιά της Ελλάδας που έχουν λάβει μέρος στο πρόγραμμα, τα οποία με ενθουσιασμό δηλώνουν τη χαρά που λαμβάνουν μέσα από αυτή την εμπειρία, ζητώντας «κάθε μάθημα να είναι σαν τα μαθήματα STEM».

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση κατά τη διαδικασία σχεδιασμού του προγράμματος, με δεδομένο ότι απευθύνεται σε πιο μικρά παιδιά από ό,τι συνήθως, σε μαθητές Ε’ και ΣΤ’ τάξης;
Τα παιδιά από τη φύση τους είναι περίεργα και έχουν την τάση να εξερευνούν και να ανακαλύπτουν τον κόσμο γύρω τους. Λόγω του ότι αυτή η διαδικασία αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της STEM εκπαίδευσης, τα μικρότερα παιδιά είναι πολύ εύκολο να εξοικειωθούν με τη STEM μεθοδολογία και να ανταποκριθούν θετικά σε αυτό το περιβάλλον. Ωστόσο, η διδασκαλία στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης, δεν αφήνει, πάντα, χώρο για βιωματικές εμπειρίες και hands-on δραστηριότητες, τόσο λόγω δομής των μαθημάτων όσο και λόγω έλλειψης σχετικών πόρων. Επομένως, η πρόκληση στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν να σχεδιάσουμε το εκπαιδευτικό περιεχόμενο με τέτοιον τρόπο  που θα λαμβάνει υπόψη τους περιορισμούς που υπάρχουν στο σχολικό περιβάλλον, θα μπορεί να εφαρμοστεί στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης ενώ παράλληλα δε θα χάνει τη μαγεία της STEM εμπειρίας. Και το πετύχαμε καθώς το νέο εκπαιδευτικό περιεχόμενο που προσφέρεται μέσω της πλατφόρμας του προγράμματος, www.generationnext.vodafone.gr, έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, ούτως ώστε οι δραστηριότητες να μπορούν να εφαρμοστούν στο πλαίσιο μιας σχολικής τάξης, γεγονός που επισφραγίζεται και από την επίσημη έγκριση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων που έλαβε το πρόγραμμα, τόσο για το εκπαιδευτικό υλικό του δημοτικού, όσο και για τις λοιπές δράσεις του. Παράλληλα, ο σχεδιασμός των δραστηριοτήτων βασίστηκε σε προσβάσιμα εργαλεία, δωρεάν, ανοιχτά λογισμικά και απλά, καθημερινά υλικά ώστε να είναι κατά το δυνατόν εφαρμόσιμα από την πλειοψηφία των ελληνικών σχολείων.

Τα παιδιά είναι όλη μέρα μπροστά από ένα τάμπλετ. Πολλοί μεγάλοι, πάλι, έχουν δαιμονοποιήσει τις νέες τεχνολογίες. Πώς μπορεί να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα;
Αν και αναμφισβήτητα υπάρχει διαφορά στις ψηφιακές δεξιότητες μεταξύ των μεγαλύτερων και των νεότερων γενεών, πιστεύω ότι αυτή η έλλειψη δεξιοτήτων σχετίζεται άμεσα με την έλλειψη κινήτρων για χρήση της τεχνολογίας. Η τυπική διαδικασία σκέψης είναι ότι οι «μεγάλοι» δεν έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες για να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία. Και είναι δεδομένο ότι, συνήθως, στερούνται ψηφιακoύ αλφαβητισμού, ωστόσο, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι οι δεξιότητες μπορούν να διδαχθούν και εάν οι «μεγάλοι» έχουν ουσιαστικά κίνητρα και λόγους να χρησιμοποιούν την τεχνολογία, θα μάθουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να τη χρησιμοποιούν.
Επομένως, αν θέλουμε να μειώσουμε αυτό το «ψηφιακό χάσμα γενεών» θα πρέπει, πρωτίστως, να εστιάσουμε στην ανάπτυξη κινήτρων και κατόπιν στην εκπαίδευση. Το βασικότερο «εργαλείο» για τη γεφύρωση οποιουδήποτε χάσματος είναι η επικοινωνία. Μέσω του Generation Next προσπαθούμε να συμβάλλουμε σε αυτή τη διαδικασία, μια και καλούμε τα παιδιά να συνδεθούν με τις κοινότητές τους, να επικοινωνήσουν με εκπροσώπους της τοπικής τους κοινότητας και συμπολίτες τους, να αφουγκραστούν τις ανάγκες τους, να εντοπίσουν προβλήματα που τους απασχολούν και να προτείνουν λύσεις. Μέσα από αυτή τη διαδικασία αναπτύσσουν έναν κοινό στόχο και συνεργάζονται για να τον φέρουν εις πέρας. Επομένως, ενθαρρύνεται μια διαγενεακή αλληλεπίδραση η οποία στοχεύει στο να βοηθήσει τις εμπλεκόμενες γενεές να συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία επίλυσης καθημερινών προβλημάτων, έχοντας παράλληλα την ευκαιρία να μάθουν οι μεν από τους δε και να αναπτύξουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους.

Ποιες είναι οι δεξιότητες του 21ου αιώνα και με ποιον τρόπο η καλλιέργειά τους μπορεί να δημιουργήσει πιο ενεργούς πολίτες;
Οι δεξιότητες του 21ου αιώνα αφορούν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις στάσεις που χρειάζονται τα παιδιά και οι νέοι για να συμμετάσχουν και να συμβάλουν ενεργά στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Περιλαμβάνουν δεξιότητες αλφαβητισμού (π.χ. ψηφιακός, τεχνολογικός, μέσα ενημέρωσης) αλλά και δεξιότητες που έχουν να κάνουν με τον τρόπο σκέψης και μάθησης (π.χ. δημιουργικότητα, καινοτομία, κριτική σκέψη, επίλυση προβλημάτων) και τον τρόπο ζωής (π.χ. κοινωνικές δεξιότητες, ηγεσία, πρωτοβουλία). Έτσι, η ουσία της εκπαίδευσης στον 21ου αιώνα μετατοπίζεται από τη στείρα αναπαραγωγή της γνώσης στην παραγωγή νέας γνώσης μέσω της δημιουργικότητας και της καινοτομίας. Η εκπαίδευση STEM είναι μια από τις πιο σημαντικές εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες, καθώς αντί να χρησιμοποιεί συμβατικές διδακτικές προσεγγίσεις, υιοθετεί προσεγγίσεις με επίκεντρο τα ίδια τα παιδιά και δίνει έμφαση στην ενεργό συμμετοχή, αναπτύσσοντας παράλληλα τις δεξιότητες του 21ου αιώνα. Τα παιδιά εφαρμόζουν όσα μαθαίνουν, πειραματίζονται, αξιολογούν, λαμβάνουν αποφάσεις και παρέχουν λύσεις σε πραγματικά προβλήματα. Εκθέτοντας τα, λοιπόν, σε εμπειρίες του πραγματικού κόσμου, αυτά έχουν την ευκαιρία να κατανοήσουν τον κόσμο καλύτερα και να προετοιμαστούν για το μέλλον, ούτως ώστε να είναι ικανά να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αυτό τους επιφυλάσσει, σε έναν κόσμο όπου οι απαιτήσεις της επαγγελματικής, προσωπικής και δημόσιας ζωής θα συνεχίζουν να αυξάνονται και να γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκες. Τα παιδιά που θα αναπτύξουν τις δεξιότητες του 21ου αιώνα θα γίνουν ενεργοί πολίτες, θα συμμετέχουν στην κοινωνία, θα βοηθούν στην εξέλιξή της, θα παράγουν καινοτομία και θα επιλύουν σημαντικά προβλήματα.

Πώς είναι για μια γυναίκα επιστήμονα να δραστηριοποιείται σ’ έναν κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο; Έχουν αλλάξει καθόλου τα πράγματα από όταν ξεκίνησες έως σήμερα;
Η έμφυλη ισότητα τόσο στην επιστήμη και την αγορά εργασίας εν γένει, όσο και στην ίδια την κοινωνία, είναι ένα μείζον θέμα που παραμένει ανοιχτό μέχρι και σήμερα. Και ενώ βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου, σαφώς, υπάρχει πρόοδος και η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και η συζήτηση σχετικά με τα έμφυλα στερεότυπα είναι στην καθημερινότητά μας πιο έντονες από ποτέ, ο δρόμος για να φτάσουμε στην πραγματική ισότητα και ισοτιμία των φύλων είναι μακρύς και θα απαιτηθούν πάνω από 100 χρόνια ακόμα για να τον διανύσουμε.  Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί κόπο και συνεχή προσπάθεια, απαιτεί θεσμικές, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές, καθώς υπάρχουν διαχρονικά βαθιά ριζωμένες έμφυλες στάσεις, αντιλήψεις και προκαταλήψεις, οι οποίες δεν μπορούν να σβήσουν χωρίς ουσιαστική αλλαγή. Παρόλα αυτά, όσο πιο πολύ κατανοούμε και αφομοιώνουμε την επιστήμη και όσο περισσότερο μαθαίνουμε να σεβόμαστε τους συνανθρώπους μας, να υπερασπιζόμαστε και να διεκδικούμε τα δικαιώματά μας, τόσο περισσότερο συμβάλλουμε σε αυτή την αλλαγή και στη δημιουργία ενός πιο όμορφου και δίκαιου κόσμου για όλες και όλους.

---

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων Generation Next υλοποιείται από το Ίδρυμα Vodafone από το 2017, σε συνεργασία με τον Εκπαιδευτικό Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό SciCo – Επιστήμη Επικοινωνία και την ακαδημαϊκή συμβολή της Ελληνογερμανικής Αγωγής. Μέχρι σήμερα το Πρόγραμμα, με επίκεντρο την ψηφιακή πλατφόρμα, μετρά πάνω από 120.000 ωφελούμενους και 700 καινοτόμα projects μαθητών/τριών, από όλη τη χώρα. Πλέον, μικροί και μεγάλοι μπορούν ν’ ανακαλύψουν τις δυνατότητες που προσφέρει η εκπαίδευση STEM, να πειραματιστούν με τον προγραμματισμό, να μάθουν τι είναι το Digital Storytelling και να δημιουργήσουν τις δικές τους ψηφιακές ιστορίες και να αποκτήσουν νέες δεξιότητες. Αλλά το κυριότερο: οι εκπαιδευτικοί να πάρουν τα εργαλεία με τη βοήθεια των οποίων η γνώση θα γίνει πιο ελκυστική και οι μαθητές να καταλάβουν ότι τα μαθήματα μπορούν, πράγματι, να γίνουν συναρπαστικά!

Ξεκίνα τα μαθήματα! 
Η νέα εκπαιδευτική ενότητα της πλατφόρμας Generation Next, με ελεύθερη πρόσβαση σε όλους, χωρίζεται σε 4 ενότητες. Το μόνο που έχει να κάνει όποιος ενδιαφέρεται είναι ένα κλικ στο: www.vodafonegenerationnext.gr και να μπει στην ενότητα “Learn”. Τι μπορεί να μάθει;

• Εισαγωγή στην εκπαίδευση STEM: Σε αυτή την ενότητα γίνεται μια πρώτη γνωριμία με την παιδαγωγική μέθοδο STEM. Μέσω των προτεινόμενων δραστηριοτήτων μαθητές και μαθήτριες εκπαιδεύονται στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών. Μαθαίνουν να αξιοποιούν την τεχνολογία και τα ψηφιακά εργαλεία και μπαίνουν στη λογική της διαδικασίας που απαιτείται για την επίλυση διάφορων προβλημάτων, όπως για παράδειγμα με ποιον τρόπο θα προστατεύσουν έναν αστροναύτη που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη διαστημοσυσκευή του λίγο πριν τη συντριβή της.
• Visual Coding με Scratch: Εξοικείωση με την εκπαιδευτική πλατφόρμα Scratch, τη μεγαλύτερη και δωρεάν κοινότητα προγραμματισμού στον κόσμο για παιδιά. Μαθητές και εκπαιδευτικοί μαθαίνουν βασικές εντολές προγραμματισμού και πειραματίζονται με τις δυνατότητες της πλατφόρμας, δημιουργώντας τα δικά τους έργα, όπως για παράδειγμα ένα ψηφιακό παιχνίδι κυνηγητού, όπου ο ήρωας τρέχει για να γλυτώσει από κάποιον που τον κυνηγά.
• Micro:bit: Σε αυτή την ενότητα ανακαλύπτουν τις δυνατότητες του μικρού υπολογιστή Micro:bit, εξοικειώνονται με τα κουμπιά και γράφουν τον δικό τους κώδικα με στόχο να κάνουν μια καρδιά ν’ αναβοσβήνει.
• Digital Storytelling: Ποια είναι τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν μια ολοκληρωμένη αφήγηση και πώς εντάσσοντας διάφορα ψηφιακά εργαλεία μπορούμε να κάνουμε τις ιστορίες μας πιο συναρπαστικές και διαδραστικές; Σε αυτή την ενότητα, πειραματίζονται με την πλατφόρμα του Scratch και την τεχνική του Stop Motion, μαθαίνουν πώς να συνοψίσουν την ιστορία τους σε μόλις 3 γραμμές, ακολουθώντας τη λογική του… ασανσέρ και φτιάχνουν το πρώτο τους animation. χρησιμοποιώντας πλαστελίνη!

Online Classrooms για εκπαιδευτικούς και Πιστοποίηση

Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τα Online Classrooms για περαιτέρω εξοικείωση με το παρεχόμενο εκπαιδευτικό υλικό, με επιπλέον δυνατότητα λήψης πιστοποίησης από την ομάδα του Generation Next. Ο κύκλος αποτελείται από 7 μαθήματα, τα οποία προσφέρονται σε μορφή video και μπορούν να τα παρακολουθήσουν στον δικό τους χρόνο, μέχρι και την 31η Μαΐου. Τέλος, οι 50 πρώτοι που θα πάρουν την πιστοποίηση, θα λάβουν και δωρεάν εξοπλισμό micro:bit, ώστε να πειραματιστούν περαιτέρω με τις νεοαποκτηθείσες γνώσεις και δεξιότητες.