ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ: ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΓΟΝΕΙΣ

0

Και τώρα πλέον δε «μένουμε σπίτι», και τώρα πλέον μπορούμε να επιστρέψουμε στην  κανονικότητα, πάλι όμως υπό  περιορισμούς… Πόσο  εύκολη  όμως  είναι  άραγε  για  τα  παιδιά  και τους  εφήβους αυτή η “επιστροφή στην κανονικότητα”; Σας παρουσιάζουμε έναν οδηγό επιβίωσης για παιδιά, εφήβους και γονείς για μετά την καραντίνα.

Είναι γεγονός πως όλοι μας, μικροί  και μεγάλοι, βιώσαμε μια πρωτόγνωρη και αρκετά  δύσκολη κατάσταση. Η ζωή μας μετατοπίστηκε από  τη μια στιγμή στην άλλη. Ξαφνικά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με έναν «αόρατο  εχθρό», με κίνδυνο για την υγεία μας, σταματήσαμε τις δουλειές  μας, περιοριστήκαμε  στο  σπίτι,  μακριά  από  αγαπημένους,  όνειρα,  σχέδια,  προγραμματισμούς,  σε   αναμονή  για  ένα  αβέβαιο αύριο.  Οι αλλαγές αυτές σίγουρα μας επηρέασαν, σίγουρα μας αποδιοργάνωσαν, σίγουρα μας προκάλεσαν έντονο φόβο, άγχος, στρες, δυσφορία.  Το  ίδιο  όμως  αναστατώθηκαν  και  τα παιδιά, τα  οποία αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη σταθερή τους ρουτίνα,  δίχως να μπορούν να καταλάβουν και πολλά για το γιατί. Αναγκάστηκαν να περιορίσουν την ενεργητικότητα τους για δράση, για παιχνίδι, για κοινωνικοποίηση, και να περιοριστούν στο σπίτι με μόνους φίλους τους γονείς τους και τα αδέλφια τους, αν είχαν. Ο  βέβαιος  και  σίγουρος  κόσμος  τους  γκρεμίστηκε  και  ως  φυσικό επακόλουθο βίωσαν και εκείνα έντονο φόβο, θυμό, δυσαρέσκεια, απογοήτευση, ανησυχία.

Και τώρα, μετά την καραντίνα, εκεί που είχαν  εξοικειωθεί  με αυτόν τον νέο τρόπο ζωής, καλούνται να επιστρέψουν πάλι πίσω στον προηγούμενο, ξανά όμως με περιορισμούς. Πολλές και απότομες οι αλλαγές… Πριν προλάβουν καλά καλά να επεξεργαστούν και να  κατανοήσουν  τη  μια,  έρχεται  η  άλλη.  Πολλές  οι προκλήσεις. Από  τη  μια το βίωμα ενός  τραυματικού γεγονότος, της κρίσης  που ζήσαμε για δυο μήνες τώρα, και  μάλιστα  μιας  πολυεπίπεδης  κρίσης, από την άλλη οι συνεχείς αλλαγές. Όλα αυτά, λοιπόν,  είναι δυνατόν να  προκαλέσουν μια  τεράστια γκάμα  συμπτωμάτων  στρες  και  αγχωδών  διαταραχών,  επηρεάζοντας  σημαντικά  τη  λειτουργικότητα  των  παιδιών σε  γνωστικό, συναισθηματικό  και  συμπεριφορικό  επίπεδο. 

Συναισθηματικές-γνωστικές-συμπεριφορικές επιπτώσεις σε  παιδιά & εφήβους μετά την καραντίνα

• Τα παιδιά- έφηβοι  την  περίοδο  αυτή  μπορεί να εμφανίσουν έντονα  συμπτώματα φόβου, άγχους, ανησυχίας, θλίψης, ανασφάλειας, τα  οποία  δεν  υπήρχαν  πριν  την  περίοδο  των  αλλαγών . (Άγχος για  το  μέλλον,  για τους γονείς, για τον εαυτό τους, αν  θα  είναι  ασφαλείς, Φόβος πως θα πάθουν κάτι κακό, συνεχής έλεγχος- ενασχόληση  για  πιθανούς κινδύνους)
• Μπορεί επίσης  να  παρουσιάσουν  προσκόλληση  με  το  παρελθόν,  που  τους  προκαλεί  έντονη  ενόχληση, αναστάτωση  και  δυσφορία.  Τα  παιδιά αναβιώνουν το παρελθόν  (φόβο– γχος  για  κρίση COVID-19, περιορισμός στο σπίτι)  μέσα  από  αυτόματες  επαναλαμβανόμενες  σκέψεις,  τρομακτικά  όνειρα  και  παιχνίδι.
• Μπορεί επίσης  να  κάνουν  αρνητικές  σκέψεις  για  το  μέλλον,  να  πιστεύουν πως μπορούν να προβλέπουν δυσοίωνα γεγονότα,  και  να το αντιλαμβάνονται  ως  συμπυκνωμένο, βραχυπρόθεσμο και  επικίνδυνο.
• Πιθανό να παρουσιάσουν  έντονη προσκόλληση  με  τους  γονείς και  άγχος αποχωρισμού. Να  θέλουν  να  είναι  συνέχεια  μαζί  τους, να δυσανασχετούν ή να  μην τους αφήνουν όταν χρειάζεται να τους αποχωριστούν (είτε όταν τα παιδιά πάνε σχολείο/δραστηριότητες, είτε  όταν  πάνε  οι  γονείς  στη  δουλειά/υποχρεώσεις).
• Πιθανό επίσης είναι να εμφανίσουν ψυχολογική  καταπόνηση, σωματικές αντιδράσεις άγχους (κόπωση, πονοκέφαλος, ζαλάδες, ταχυκαρδία, τρέμουλο), κυρίως όταν έρχονται σε επαφή με ερεθίσματα που θυμίζουν την προηγούμενη  δύσκολη  κατάσταση  που  βίωσαν.
• Διαταραχές ύπνου. Δυσκολία να  κοιμηθούν, εφιάλτες  ή υπερυπνία.
• Μπορεί επίσης να εμφανίσουν έλλειψη  ενδιαφέροντος  για  δραστηριότητες   κοινωνικές συναναστροφές, επαφή  και  επικοινωνία.  Δηλαδή, κοινωνική – συναισθηματική αποκοπή, απομόνωση, απόσυρση, αδράνεια.
• Ακόμα μπορεί να  εκδηλώσουν  έντονες  εναλλαγές στη διάθεση (υπερβολική ενεργητικότητα / αρνητική διάθεση- απόσυρση), συχνό χωρίς αιτία κλάμα,  ευερεθιστότητα, συναισθηματικό μούδιασμα (αδράνεια), ενοχές.
• Μπορεί ακόμα  να  εμφανίσουν  έντονα  ξεσπάσματα, εκρήξεις  θυμού, επιθετική συμπεριφορά, αντιδραστικότητα.  Οι  έφηβοι  κυρίως  μπορεί  να εκδηλώσουν ριψοκίνδυνες συμπεριφορές ή απειθαρχία, να  μην  υπακούν  στους  κανόνες  και  στα  μέτρα  προστασίας (να  συναντούν  φίλους, να  έχουν στενή  επαφή  μαζί  τους,  να  μην  πηγαίνουν  σχολείο,  να  μην  εκτελούν  τις  υποχρεώσεις  τους). Είναι  σημαντικό  όμως  να  θυμόμαστε  πως  οι έφηβοι, οι οποίοι βρίσκονται στο αναπτυξιακό στάδιο που πασχίζουν να ανεξαρτητοποιηθούν από την οικογένεια, που οι φίλοι είναι πολύ σημαντικοί για εκείνους, που παλεύουν να κατακτήσουν τον κόσμο, που νιώθουν πανίσχυροι και παντοδύναμοι, που κυριαρχεί το «εγώ», το αβέβαιο αύριο και  η  συμμόρφωση στα μέτρα  και  στους  κανόνες  και μάλιστα για «χάρη των πολλών», είναι πιο πιθανό και δικαιολογημένο να τους προκαλέσει έντονο θυμό, ένταση, και διαμαρτυρία, άρνηση καθώς και έντονη ανησυχία για το μέλλον.
• Επίσης, μετά την καραντίνα, μπορεί  να  εμφανίσουν  συμπτώματα  αποφυγής. Να  αποφεύγουν  σκέψεις, συναισθήματα, συζητήσεις που συνδέονται  με  την  περίοδο  της  κρίσης της COVID-19 αλλά και δραστηριότητες,  ανθρώπους, καταστάσεις  που  υπενθυμίζουν  το  γεγονός.
• Πιθανόν να αναπτύξουν και συμπτώματα άρνησης.  Να  αρνούνται  δηλαδή  τη  επικινδυνότητα  της  κατάστασης.  Επίσης  άρνηση  στο  να  εκτελέσουν  τις  υποχρεώσεις  τους (να πάνε σχολείο, φροντιστήριο, να  διαβάσουν) ή να τηρήσουν τα όρια και τους  κανόνες. Να επιδιώκουν τη χαλαρότητα που υπήρχε κατά την περίοδο της κρίσης, ακόμα και τώρα, μετά την καραντίνα.
• Δυσκολία προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Δυσκολία τήρησης τελετουργικού και  πιστής συμμόρφωσης στα μέτρα προστασίας  και υγιεινής (μάσκα,  αποστάσεις, όχι  επαφή, συχνό  πλύσιμο  χεριών)
• Φόβος Στιγματισμού,  εξαιτίας  των  μέτρων  απομόνωσης  μαθητών  που  εμφανίσουν  κάποιο  σύμπτωμα  και  επομένως  άρνηση- δυσκολία  να  επιστρέψουν  στο  σχολείο .
• Παλινδρόμηση σε  προηγούμενο αναπτυξιακό ή γνωστικό στάδιο, δηλαδή παλινδρόμηση σε  δεξιότητες που είχαν εδραιωθεί.
• Επιρροή και στις σχολικές τους επιδόσεις. Δυσκολίες συγκέντρωσης, δυσκολίες οργάνωσης-εκτέλεσης μαθησιακών  υποχρεώσεων,  μειωμένη όρεξη  για  διάβασμα, απόσπαση προσοχής,  τάση  για  απόσυρση.

Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι πολύ πιθανό αυτή την περίοδο, μετά την καραντίνα και με την “επιστροφή στην κανονικότητα”, να εκδηλώσουν ένα ή και  περισσότερα  από  τα παραπάνω συμπτώματα. Χρειάζεται  να  έχουμε  στο  μυαλό  μας  πως  μπορεί τα  πράγματα να άρχισαν  να  κυλούν  ξανά, αλλά  εκείνα,  όπως  και  εμείς  άλλωστε,  είναι  ακόμα  αποδιοργανωμένα.  Τα  πράγματα  δεν  είναι  ακόμα  «κανονικά»,  χρειάζεται χρόνος για να γίνουν.  Ομοίως και τα  παιδιά χρειάζονται  χρόνο για να  επανέλθουν στην  καθημερινότητα τους. Βρίσκονται  ακόμα  σε  μια  φάση  αλλαγής, άλλης  αλλαγής, ξανά. Κάθε αλλαγή (πόσο μάλλον τόσες  αλλαγές  μαζί) αποσυντονίζει το άτομο, τις περισσότερες  φορές  μάλιστα  το  τρομάζει,  και  απαιτεί  χρόνο  για  την  σταδιακή  προσαρμογή  του  στις  νέες  συνθήκες  που  φέρνει  μαζί  της  η  αλλαγή.

Το  ίδιο  συμβαίνει  και  με  τα  παιδιά,  είναι  ήδη  αποσυντονισμένα από  την  προηγούμενη  συνθήκη  αλλαγής,  τρομαγμένα και ταραγμένα ενδεχομένως  από  όσα  έφερε  εκείνη  μαζί  της  και  ταυτόχρονα  αποστασιοποιημένα  από  τους  γνώριμους  ρυθμούς  και  το  πρόγραμμα  τους,  που  τώρα  ξανά  τους  ζητείται  να  επανέλθουν.  Σίγουρα  δεν  είναι  κάτι  εύκολο.  Σίγουρα  δεν  μπορεί  να  γίνει  από  την  μια  στιγμή  στην  άλλη.  Τα παιδιά βρίσκονται σε μια μετάβαση, και χρειάζονται χρόνο για αυτή τη μετάβαση. Αυτό  όμως που χρειάζονται πολύ  περισσότερο είναι  η κατανόηση  των  γονιών και  των  εκπαιδευτικών  τους.

– Να  κατανοήσουν  οι  γονείς  πως  τα  παιδιά  τους  δεν  είναι  μηχανές,  αλλά  άνθρωποι  που  ανησύχησαν,  αγχώθηκαν, φοβήθηκαν  και  πως  ακόμα  και μετά την καραντίνα μπορεί  να  φοβούνται.

-Να  κατανοήσουν πως  καθώς  γκρεμίστηκε η  σταθερότητα τους,  χρειάζονται χρόνο  για να  την  ξαναχτίσουν  ώστε  να  νιώσουν  και  πάλι  ασφαλείς.

– Να κατανοήσουν πως δυσκολεύονται να προσαρμοστούν  και  να  εφαρμόζουν τις  νέες  συνθήκες  ζωής μετά την καραντίνα.  Να  μπουν  και  να  εκτελούν  πιστά  τις  τελετουργίες  των  μέτρων  προστασίας.

-Να κατανοήσουν  ακόμη  πως μπορεί και  να  συνήθισαν σε  κάτι καλύτερο, σε  περισσότερο  χρόνο  με  τους  γονείς  τους  που  τον  είχαν  πολλή  ανάγκη, σε λιγότερη πίεση από το εξαντλητικό  πρόγραμμα  της  μέρας  με τα  απανωτά  πολύωρα  φροντιστήρια  και  τις  αμέτρητες  ασκήσεις και δραστηριότητες,  σε  περισσότερη  ελευθερία για παιχνίδι, δημιουργία, ξεκούραση, διασκέδαση,  και  πως  η  επιστροφή  τους στην παλιά  ρουτίνα μετά την καραντίνα δεν είναι καθόλου εύκολη αλλά ούτε και ευχάριστη.

–  Να κατανοήσουν πως  όλη  αυτή η  κατάσταση, με τις  επαναλαμβανόμενες  αλλαγές  και  τους περιορισμούς,  ασκεί  μεγάλη  πίεση  στα  παιδιά,  δοκιμάζοντας  τα  όρια  της  αντοχής  τους.

-Να  κατανοήσουν  τις  ανάγκες  τους,  την  «τώρα» πραγματικότητα  των  παιδιών  τους  και  να  συμπορευτούν  μαζί  τους  υποστηρικτικά  και  ενσυναισθητικά,  ώστε  εκείνα  να  επανέλθουν  ομαλά  στην  καθημερινότητα  τους.

Και μη ξεχνάτε, οι συμπεριφορές των παιδιών σας μετά την καραντίνα που δεν εμπίπτουν στις  φυσιολογικές τους συμπεριφορές είναι  αποτέλεσμα της  ανισορροπίας που βίωσαν και συνεχίζουν να βιώνουν. 

Πώς να βοηθήστε τα παιδιά σας στην ομαλή επιστροφή στην κανονικότητα και καθημερινότητά τους μετά την καραντίνα;  

• ΔΩΣΤΕ ΧΡΟΝΟ

Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσετε  πως  τα  παιδιά και έφηβοι βρίσκονται σε  μια  μεταβατική  περίοδο  και  χρειάζονται  χρόνο  για  να  μπορέσουν να επανέλθουν στην καθημερινότητα τους και για να ξαναβρούν  τους  ρυθμούς τους μετά την καραντίνα.

• ΔΕΙΞΤΕ ΑΝΟΧΗ  ΚΑΙ  ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ.

Κατανοήστε πως τα παιδιά βρίσκονται σε  κατάσταση ανισορροπίας και αποδιοργάνωσης. Έχουν χάσει τους  ρυθμούς  τους  και  χρειάζονται χρόνο για να συντονιστούν ξανά. Δεν  γίνεται από τη μια  στιγμή στην  άλλη. Δεν πειράζει αν δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν. Δεν  πειράζει  αν  έχουν  μειωμένη  όρεξη  για  διάβασμα. Δεν πειράζει αν  κάτι  που  είχαν  μάθει το έχουν  ξεχάσει  ή  τα  δυσκολεύει. Είναι  φυσιολογικό  και  αναμενόμενο να μην μπορούν να επανέλθουν μετά την καραντίνα άμεσα στο παλιό τους  πρόγραμμα, ακόμα και να  δυσανασχετούν. Δείξτε ανοχή και κατανόηση.

Επίσης  μπορεί μετά την καραντίνα τα  παιδιά,  κυρίως  οι  έφηβοι,  να  ζητούν εντονότερα να κάνουν  όσα  στερήθηκαν τον  προηγούμενο  καιρό (περισσότερες- συχνότερες εξόδους, συναντήσεις με φίλους) και ως  φυσικό  επακόλουθο  να  μην  τηρούν  και  τα  μέτρα  προστασίας  και  υγιεινής. Είναι  απολύτως  φυσιολογικό  και  άρρηκτα  συνδεδεμένο με το αναπτυξιακό  τους  στάδιο το οποίο χαρακτηρίζεται από  έντονη  ανάγκη  για  κοινωνικότητα,  φίλους,  φλερτ.  Γίνεται  κατανοητό,  λοιπόν,  πως  είναι  πολύ δύσκολο να  περιορίσετε  τους  έφηβους  μες  στο  σπίτι.  Δε  γίνεται  να  τους  «κλειδώσετε». Η  μόνη  λύση  είναι  μια  καλή  επικοινωνία. Επικοινωνήστε  μαζί  τους  πως  κατανοείτε  την  ανάγκη  τους  για  επαφή,  μοιραστείτε  και  τη  δική  σας  ανάγκη, εξηγώντας, όμως,  ταυτόχρονα τις  δυσκολίες και τους  κινδύνους  που ενυπάρχουν. Ωστόσο αν  το  παιδί  επιμένει, προσπαθήστε  να  του  μεταφέρετε το  μήνυμα  και  να βρείτε  μαζί τρόπους που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην τήρηση των μέτρων πρόληψης και προστασίας για  μια ασφαλή  συναναστροφή με φίλους  (χωρίς στενή επαφή,  διατήρηση αποστάσεων , όπως  βόλτα με ποδήλατο, συναντήσεις  σε υπαίθριους χώρους).

Δείξτε επίσης  κατανόηση  και  ανοχή  στα  πιθανά  ξεσπάσματα, στις  εκρήξεις  θυμού  των  παιδιών  σας.  Μην  νοιώθετε  προσβεβλημένοι ή  πως  έχετε  χάσει  τον  έλεγχο. Ο  θυμός ή τα  άλλα έντονα  συναισθήματα που εκφράζουν  δεν αφορούν  στην  πραγματικότητα  το  πρόσωπο  σας,  είναι  ο  τρόπος  με  τον  οποίο  εκφράζουν  όλη  την  αποδιοργάνωση  που  βιώνουν μετά την καραντίνα.

Ενημέρωση για την επιστροφή των παιδιών στην καθημερινότητα μετά την καραντίνα

Η  απότομη  αλλαγή  της  ζωής  των  παιδιών, με  τη  διακοπή του καθημερινού  τους  προγράμματος και τον περιορισμό τους στο σπίτι  εξαιτίας  της  κρίσης  της COVID-19, είναι πολύ πιθανό να τους προκάλεσε αναστάτωση, φόβο, ανησυχία. Η  επιστροφή στην κανονικότητα, στην  καθημερινότητα  και  η  λήξη του  περιορισμού στο  σπίτι  μπορεί να  ήρθε,  αλλά τα παιδιά βρίσκονται  ακόμα σε ασάφεια και  σύγχυση,  ιδίως  για  τα  νέα  μέτρα.  Είναι  πολύ  σημαντικό  λοιπόν  να  ενημερώσετε  τα  παιδιά  με  σύντονο  για  την  ηλικία  τους  τρόπο  τα  νέα  δεδομένα  και  τις  εξελίξεις.

Δώστε  στα  παιδιά ειλικρινή, σαφή, έγκυρη πληροφόρηση και βοηθήστε τα να αναζητήσουν και  τα  ίδια  αξιόπιστες  πηγές  πληροφόρησης.  Εξηγήστε  τους  πως  θα  επιστρέψουμε  στην  καθημερινότητα  και  στις  υποχρεώσεις,  αλλά  για  να  παραμείνουμε  ασφαλείς  χρειάζεται  όλοι  να  τηρούμε  τα  μέτρα  προστασίας, χρειάζεται  να  κάνουμε  λίγο  υπομονή  ακόμα.  Είναι  σημαντικό  επίσης  τόσο  στο  σπίτι,  όσο  και  στο  σχολείο,  να  γίνουν  ξεκάθαρα  εξ αρχής  τα  μέτρα  προστασίας  και  υγιεινής  που  θα  χρειάζεται  να  ακολουθούν  τα  παιδιά μετά την καραντίνα. Χρειάζεται να δοθούν αναλυτικά και με λεπτομέρειες όλες οι οδηγίες. Μάλιστα  μπορείτε  μαζί  με  τα  παιδιά  να  συζητήσετε  και  να  αναζητήσετε  τρόπους  που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην τήρηση των μέτρων πρόληψης και προστασίας σε επίπεδο τάξης και σχολείου.  Επίσης  είναι  πολύ  σημαντικό  να  δίνετε  και  εσείς οι ίδιοι,  γονείς – εκπαιδευτικοί,  το  παράδειγμα  για  την τήρηση των μέτρων προστασίας, καθώς αποτελείτε καθοριστικό πρότυπο  μίμησης  για  τα  παιδιά.  Ενθαρρύνετε τα  παιδιά  να  κάνουν ερωτήσεις  και  να  εκθέσουν  τους  προβληματισμούς  τους  και  απαντήστε  τους  σε  όλες  τους  τις  απορίες  με  απλό και  κατανοητό  λόγο. Μην απορρίψετε  καμία απορία,  κανέναν  προβληματισμό,  καμία  δυσκολία ή φόβο  του  παιδιού.  Η  επιστροφή  για  τα  παιδιά μετά την καραντίνα δεν είναι  καθόλου  εύκολη  υπόθεση,  η  σταθερότητα  και  η  ασφάλεια  τους  έχουν  κλονιστεί.  Τα  παιδιά  σε  αυτή  τη  φάση  χρειάζονται  κατανόηση,  ενσυναίσθηση  και παρηγοριά.

Οργάνωση νέου προγράμματος μετά την καραντίνα

Είναι επίσης πολύ χρήσιμο και βοηθητικό  να οργανώσετε εκ νέου μαζί  τους το καινούργιο πρόγραμμα (ωράρια ύπνου, υποχρεώσεις, δραστηριότητες, ελεύθερος χρόνος, επαγγελματικές και άλλες υποχρεώσεις γονέων, χρόνος μαζί  τους). Έτσι τα  παιδιά, γνωρίζοντας  ακριβώς  τις  νέες  συνθήκες  της  ζωής  τους,  θα νιώσουν πιο  ασφαλή  και  θα  μπορέσουν να προσαρμοστούν ομαλότερα στη νέα καθημερινότητα. Θα μπορούσατε στο καινούργιο πρόγραμμα να ενσωματώσετε και δραστηριότητες που κάνατε μαζί με τα παιδιά σας  κατά  την  περίοδο του περιορισμού και σας  άρεσαν, όπως για παράδειγμα βραδιά σινεμά, περπάτημα, επιτραπέζια – παζλ  όλοι μαζί.

Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφραστούν

-Ενθαρρύνετε τα  παιδιά  να  μιλήσουν  και  να εκφράσουν  τις  σκέψεις και  τα  συναισθήματα  τους.  Τα  παιδιά βίωσαν πολλαπλές αλλαγές  μαζί.  Είναι  πολύ  πιθανό να βρίσκονται σε σύγχυση, να  βιώνουν άγχος,  φόβο,  ανασφάλεια, δυσφορία, αμφιθυμία, τόσο για την  προηγούμενη συνθήκη, όσο και για το τώρα, το μετά την καραντίνα. Είναι μπερδεμένα  και  αποδιοργανωμένα. Η έκφραση των σκέψεων και των συναισθημάτων τους θα τα βοηθήσει να έρθουν σε  άμεση επαφή με το  βίωμα τους, να το επεξεργαστούν,  να το κατανοήσουν και  στη  συνέχεια  να  το  διαχειριστούν  αποτελεσματικά.  Παράλληλα,  θα  τα  ανακουφίσει  από  όλη  αυτή την ταραχή και την ένταση που  βιώνουν, μετά την καραντίνα.

-Είναι σημαντικό  να  θυμάστε  πως  τα  παιδιά  δυσκολεύονται  να  εκφραστούν  άμεσα, ρητά  και  λεκτικοποιημένα.  Συνήθως  εκφράζονται  μέσα  από  τις  πράξεις  και  τις  συμπεριφορές  τους.

-Για τη  διευκόλυνση  της  έκφρασης  κυρίως  των παιδιών  μικρότερης  ηλικίας,  μπορείτε  να  χρησιμοποιήσετε εναλλακτικούς  τρόπους,  μη  λεκτικές  δραστηριότητες  όπως  το  παιχνίδι  ή  η  ζωγραφική.

-Μπορείτε επίσης  να  ενθαρρύνετε  τα  παιδιά σας  να  εκφραστούν,  κυρίως  παιδιά  μεγαλύτερης  ηλικίας,  ρωτώντας  τα  άμεσα  πως  νιώθουν  με  όλες  τις  αλλαγές  που  έχουν  προκύψει  στο  πρόγραμμα  τους,  με  την  επιστροφή  τους  στο  παλιό  τους  πρόγραμμα, με  όλα  όσα  συμβαίνουν μετά την καραντίνα.

-Ένας ακόμα  βοηθητικός  τρόπος  για  την  εξωτερίκευση  όλων  όσων  σκέφτονται  και  αισθάνονται  τα  παιδιά  σας  είναι  να  μοιραστείτε  και  εσείς  μαζί  τους  με  ειλικρίνεια  τις  δικές  σας  σκέψεις  και συναισθήματα.  Βλέποντας  εσάς  να  μιλάτε  ανοιχτά  για  όσα  νιώθετε,  καθώς  αποτελείτε παράδειγμα  μίμησης  για  εκείνα,  θα  τους  είναι  πιο  εύκολα  να  εκφραστούν.

-Είναι πολύ σημαντικό  να  αναλάβετε  το  ρόλο  ενός  «ενεργητικού  ακροατή»,  να ακούτε  τις  σκέψεις  και τα  συναισθήματα  των παιδιών  σας,  να  δείχνετε  κατανόηση,  ενσυναίσθηση, αποδοχή, υποστήριξη και να τα  διαβεβαιώνετε συνεχώς πως θα  είστε  κοντά τους να τα  ακούτε  και  να  τα  φροντίζετε.  Τα παιδιά έχουν  ανάγκη τη  συναισθηματική  σας  υποστήριξη, νιώθουν μεγάλη  ανακούφιση  και  σιγουριά  όταν  τη  λαμβάνουν.

-Αποφύγετε να  κρίνετε  ή  να  απορρίπτετε  σκέψεις  και  συναισθήματα  που  εκφράζουν  τα  παιδιά  σας,  ακόμα  και  αν  κάποια  από  αυτά  σας  φαίνονται  υπερβολικά  ή  παράλογα. Για  εκείνα  αποτελούν την αλήθεια τους. Είναι πολύ σημαντικό για  τα  παιδιά  να  γνωρίζουν  πως  έχουν  κάποιον  που  ακούει  με  αποδοχή  όλες  τους  τις  ανησυχίες, τους  φόβους, τις  απορίες, τις  δυσκολίες  τους,  χωρίς  να  τα  κρίνει  και  να  τα  αξιολογεί.

-Είναι επίσης  πολύ  σημαντικό  να  εξηγήσετε  στα  παιδιά  πως  τα  αρνητικά  συναισθήματα που ενδεχομένως βιώνουν μετά την καραντίνα, η ένταση, η  δυσκολία  προσαρμογής, είναι φυσιολογικά και αναμενόμενα. Επιτρέψτε  τους  και ενθαρρύνετέ τα να επιτρέψουν και εκείνα  στον  εαυτό  τους να  βιώσουν  την  πραγματικότητα  τους  και  να  επανέλθουν  σταδιακά  στο  νέο  πρόγραμμα χωρίς  βιασύνη  και  πιέσεις.

-Τα παιδιά,  επίσης  εξαιτίας  της  αναδιοργάνωσης  που  βίωσαν, μπορεί μετά την καραντίνα να εκδηλώσουν έντονη προσκόλληση σε εσάς. Είναι  φυσιολογικό. Διαθέστε τους περισσότερο χρόνο και επιτρέψτε  τους  να  είναι  περισσότερο  «εξαρτημένα» αυτό το  διάστημα. Αφήστε τα παιδιά να είναι προσκολλημένα επάνω σας περισσότερο από ό,τι παλιότερα. Η σωματική επαφή (π.χ. αγκαλιά) είναι ιδιαίτερα  βοηθητική,  παρηγορητική και  ανακουφιστική για τα παιδιά αυτήν τη μεταβατική περίοδο.

Εξασφάλιση ισορροπίας μετά την καραντίνα

-Ενθαρρύνετε τα  παιδιά  να  ακολουθούν  ένα  ισορροπημένο  πρόγραμμα διατροφής, ύπνου, ξεκούρασης  και  φυσικής  δραστηριότητας.  Η  καλή  διατροφή, τα  καλά επίπεδα  ύπνου – ξεκούρασης και η άσκηση διατηρούν την  αίσθηση της ομαλότητας, ενισχύουν την ψυχική  ευεξία και ταυτόχρονα  μειώνουν τα  αρνητικά συναισθήματα.

-Ενθαρρύνετε  τα  παιδιά να κάνουν πράγματα με τα οποία αισθάνονται καλά και τα ευχαριστούν.

-Αποφύγετε άλλες επιπλέον αλλαγές στη ζωή των παιδιών αυτή την περίοδο.

Αγαπημένοι μου γονείς,  είναι αλήθεια πως  μετά την καραντίνα διανύετε μια  αρκετά  δύσκολη  και  παράξενη περίοδο,  τόσο  για  εσάς,  όσο  και  για  τα  παιδιά  σας. Από  την  μια ανησυχείτε,  αγχώνεστε,  μπορεί  ακόμα  και  να  θυμώνετε  με  τις  έντονες  αντιδράσεις  των  παιδιών  σας,  με  την  άρνηση  τους  για  διάβασμα,  με  την παραβίαση των  κανόνων  και  τη  δυσκολία  σας  για  οριοθέτηση,  και  από  την  άλλη  βρίσκεστε  και  εσείς  οι  ίδιοι  σε  αποδιοργάνωση,  προσπαθώντας  να  βρείτε  μια  ισορροπία  και  να  τακτοποιήσετε  υποχρεώσεις  που  πολύ  πιθανό  να  τρέχουν.

Πράγματι πολλή μεγάλη η πίεση που συχνά μπορεί να μοιάζει και με αδιέξοδο.  Δεν  ξέρετε  από  πολυ  και  τι  να  «πρωτομαζέψετε»… Να  ξέρετε.  όμως.  πως  αυτό  που  βιώνετε  είναι  φυσιολογικό.  Ζήσατε  εσείς  ως  άτομα,  τα  παιδιά  σας,  η  οικογένεια, η  κοινωνία  ολόκληρη,  μια περίοδο  συνεχών  αλλαγών,  και  τώρα  βρίσκεστε  σε  μια  ακόμα  μετάβαση.  Τα  όρια  της  υπομονής  και  της  αντοχής  σας  δοκιμάζονται  διαρκώς.  Πώς  να  μην  υπάρξει  αναστάτωση,  αποδιοργάνωση,  ένταση,  ταραχή; Είναι  αναπόφευκτο  και  φυσιολογικό. Το  παράξενο  και  το  ανησυχητικό  θα  ήταν  αν  μέσα  σε  τόσες  αλλαγές  όλα  κυλούσαν  αρμονικά,  σαν  μην  συνέβαινε  τίποτα.   Αυτό  που  χρειάζεται  αυτή  τη  στιγμή  είναι  να  κάνετε  ένα «pause»  και να  γίνετε λίγο  περισσότερο  ευγενικοί  με  τον  εαυτό  και  τα  παιδιά  σας.  Ακούστε  την  πραγματικότητα,  τη  δική  σας  πραγματικότητα.  Βρίσκεστε  σε  ένα  μεταβατικό  στάδιο,  έχουν  προκύψει  τόσες  αλλαγές  που  σας  αποσυντονίζουν, που  σας  δυσκολεύουν και ακόμα μπορεί και να σας κουράζουν. Χρειάζεστε  χρόνο, ευελιξία, προσαρμοστικότητα  και το  ίδιο  χρειάζονται  και  τα  παιδιά  σας.

Αυτό που  ζείτε  δεν  είναι  «κανονικό»  και  σίγουρα  είναι  πολύ  πολύ  δύσκολο. Επομένως  δεν πειράζει  αν  όλα  δεν  είναι  ακόμα  σε  τάξη, δεν πειράζει αν τα παιδιά δυσκολεύονται ή ακόμα και δυσανασχετούν με το  σχολείο και με την επιστροφή τους  στις  υποχρεώσεις  τους,  δεν  πειράζει αν  κάποιες  φορές  και εσείς  οι  ίδιοι νιώθετε  πως χάνετε τον έλεγχο ή δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε κάποιες  καταστάσεις.  Δεν  πειράζει αν  δεν  είστε τέλειοι.  Τα  παιδιά δεν έχουν ανάγκη και ούτε και επιθυμούν τέλειους  γονείς. Αυτό που χρειάζονται είναι  γονείς  αυθεντικούς, με συναισθήματα,  ανάγκες,  αδυναμίες, που θα κατανοούν, θα αφουγκράζονται και θα εναρμονίζονται με την πραγματικότητα  τους. Δώστε λοιπόν χρόνο στον εαυτό  σας, δώστε  χρόνο στα παιδιά σας, και  να  είστε σίγουροι πως δεν θα αργήσει να  επέλθει η «κανονική  ζωή» και  η χαμένη  ισορροπία.

Το κλειδί για να καταφέρει η οικογένεια να επιβιώσει αυτή τη δύσκολη περίοδο μετά την καραντίνα είναι μια μεγάλη αγκαλιά και το κλειδί για να  αποφευχθεί  η μετατροπή της  σε  πεδίο μάχης  λόγω της συσσωρευμένης  πίεσης είναι η  ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ και η  ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ.

Η Ειρήνη Ανδρικοπούλου είναι Ψυχολόγος MSc – Εκπαιδευτικός, Εκπαιδευόμενη Οικογενειακή Θεραπεύτρια. Θα τη βρείτε στο 6944971741 και στο eirini_andrikopoulou@hotmail.com