Ένα τείχος μάς καλεί να γκρεμίσουμε κάθε τείχος

0

Το τείχος, μια διαχρονική ιστορία, το βιβλίο των Ιταλών Giancarlo Macrì και Carolina Zanotti, σε εικονογράφηση Mauro Sacco και Elisa Vallarino, είναι η ιστορία ενός βασιλιά που δεν αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Έτσι εξορίζει όσους κατοίκους δεν είναι ίδιοι με αυτόν –παρεμπιπτόντως εκείνος είναι μπλε– και χτίζει ένα τείχος για να τους κρατήσει μακριά. Το τείχος στήνεται και μάλιστα θα το βρείτε τρισδιάστατο μέσα στις σελίδες του βιβλίου. Το βασίλειο πλέον είναι χωρισμένο στα δύο και όλα αλλάζουν. Για πόσο θα μπορέσουν να επιβιώσουν οι λίγοι μπλε μόνοι τους; Πριν καν προλάβουν να επαναστατήσουν οι πολλοί πολύχρωμοι, ο βασιλιάς αντιλαμβάνεται πως το τείχος πρέπει να καταστραφεί. Κι έτσι και γίνεται για να χαθεί κι εκείνος μέσα στη μαγική, ευτυχισμένη πολυχρωμία.

Μέσα από λιτό κείμενο και εμπνευσμένη εικονογράφηση, οι αναγνώστες αντιλαμβάνονται με τον πιο παραστατικό τρόπο πώς οι κοινωνίες παρακμάζουν όταν κυριαρχούν οι διακρίσεις και οι διαχωρισμοί, ενώ ευημερούν όταν οι άνθρωποι ζουν μονοιασμένοι και συνεργάζονται για το κοινό καλό. Το φως αποτελείται από όλα τα χρώματα· χωρίς αυτό δεν υπάρχει ζωή. Γέφυρες πρέπει να χτίζουμε, όχι τείχη. Κι αυτό οφείλουμε να μάθουμε στα παιδιά μας. Το Τaλκ συζήτησε με τους δημιουργούς, με αφορμή το βιβλίο και τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία.

Καταρχάς, πώς προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο; Πόσο σοβαρό είναι το ζήτημα των διακρίσεων και του αποκλεισμού στη χώρα σας;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Πριν από μερικά χρόνια, μετά την ανακοίνωση του Τραμπ ότι σκόπευε να χτίσει ένα τείχος στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού, ακόμη και στην Ευρώπη υπήρξαν κράτη που φάνηκαν πρόθυμα να υψώσουν τείχη στα σύνορά τους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της μετανάστευσης. Αυτό, με έναν τρόπο, συνέβαινε ανέκαθεν: επιβλητικά οικοδομήματα ορθώνονταν για αμυντικούς σκοπούς αλλά και για να αποφευχθεί η διείσδυση ξένων λαών και πολιτισμών.

Και στην Ελλάδα έχει υψωθεί ένα τείχος, στον Έβρο...
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Το τείχος, λοιπόν, είναι φυσικό εμπόδιο και σύμβολο ενάντια στο διαφορετικό. Ακριβώς για αυτό τον λόγο, και έχοντας κατά νου ένα πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό μέλλον, εμπνευστήκαμε ένα βιβλίο που θα περιέγραφε μια ουτοπική κοινωνία η οποία θα αποδεχόταν τους «διαφορετικούς», είτε λόγω των ιδιαίτερων ικανοτήτων τους είτε επειδή, ουσιαστικά, είναι κι εκείνοι σαν όλους εμάς. Όμως, δεν είναι μόνο τα πραγματικά τείχη αυτά που μας τρομάζουν, αλλά και τα κρυμμένα: τα πνευματικά τείχη. Τα ποσοστά των πρόσφατων εκλογών στην Ιταλία δείχνουν ότι δυστυχώς ζούμε σε μια χώρα όπου όσοι καταγγέλλουν τους διαχωρισμούς και τον ρατσισμό αποτελούν μειονότητα, έναντι μιας πλειοψηφίας που συμμερίζεται τέτοιου είδους απόψεις.

Πρώτα γράφτηκε η ιστορία και μετά εικονογραφήθηκε ή το αντίστροφο; Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο στιλ εικονογράφησης;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Η αρχική ιδέα ήταν να μιλήσουμε για αυτό το ζήτημα όσο το δυνατόν πιο απλά. Σε δεύτερο χρόνο, αναπτύξαμε την ιστορία και, στο τέλος, σκεφτήκαμε πώς θα μπορούσαμε να την αναπαραστήσουμε οπτικά. Με τον Μάουρο Σάκο και την Ελίζα Βαλαρίνο φανταστήκαμε πολύχρωμα πρόσωπα που θα συμβόλιζαν τους λαούς του κόσμου. Αποκλειστικά πρόσωπα, καθώς δεν θέλαμε να επεκταθούμε σε ενδυμασίες ή σωματικά χαρακτηριστικά που θα υπονοούσαν κάτι άλλο.
Ελίζα & Μάουρο: Αρχικά, το στιλ της εικονογράφησης γεννήθηκε έπειτα από μια εποικοδομητική συζήτηση με τους συγγραφείς, ώστε να καταλάβουμε την ιδέα και το μήνυμα που ήθελαν να περάσουν. Στη συνέχεια, ανατρέξαμε στα σημειωματάριά μας και αντλήσαμε υλικό από τα σχέδια τα οποία έχουμε δουλέψει σε στιγμές εκφραστικής ελευθερίας. Όταν σχεδιάζουμε χωρίς περιορισμούς και συμβάσεις, τα σκίτσα δεν φιλτράρονται, είναι απλώς μια σύνθεση ιδεών… Και ακριβώς εκεί βρήκαμε τους κατάλληλους σπόρους για να ξεκινήσουμε.

Συμβολίζει κάτι το μπλε βασίλειο; Γιατί επιλέχθηκε αυτό το χρώμα;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Θα μπορούσαμε να δώσουμε μια ψαγμένη απάντηση, μιλώντας για σύμβολα ή συγκεκριμένες έννοιες για το μπλε, όπως ότι είναι το χρώμα του ουρανού, της θάλασσας ή της ελπίδας, αλλά στην πραγματικότητα ήταν μια «αναγκαστική» επιλογή. Για να περιγράψουμε έναν πληθυσμό ή μια συγκεκριμένη εθνικότητα, συνήθως αναφέρουμε το χρώμα του δέρματος (λευκοί, μαύροι, κίτρινοι, ερυθρόδερμοι κ.λπ.), επομένως, λίγα άλλα χρώματα υπάρχουν που να μη συνδέονται με την παραπάνω διάκριση: το πράσινο, ας πούμε, που όμως το έχουμε συνδυάσει στη φαντασία μας με τους εξωγήινους, και το μπλε. Επιλέξαμε το τελευταίο χωρίς να συνειδητοποιήσουμε ότι τελικά ήταν το ιδανικό χρώμα για τον πρωταγωνιστή της ιστορίας, έναν γαλαζοαίματο.Παρατηρούμε ότι δεν έχουν πρόσωπο όλα τα ανθρωπάκια. Αυτή η απουσία χαρακτηριστικών συμβολίζει κάτι; Παρατηρούμε επίσης ότι τα χαμογελαστά πρόσωπα είναι περισσότερα. Ήταν συνειδητή ή τυχαία αυτή η επιλογή;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Σχετικά με την απουσία χαρακτηριστικών, πιστεύουμε ότι ήταν μια επιλογή των εικονογράφων για να εξοικονομήσουν μελάνι και χρόνο. Όσο για τα χαμογελαστά πρόσωπα, αντιπροσωπεύουν την ευτυχία που νιώθει αυτός που τα έχει καταφέρει…
Ελίζα & Μάουρο: Χα χα! Η αλήθεια είναι ότι κάθε χαρακτήρας αντιστοιχεί σε έναν υπαρκτό φίλο μας και, όπως μπορείτε να δείτε, έχουμε πολλούς φίλους, αλλά ακόμα όχι αρκετούς για να γεμίσουμε ένα βασίλειο! Αστειευόμαστε, φυσικά. Σκεφτήκαμε απλώς ότι κάποιοι αναγνώστες θα μπορούσαν με τη σειρά τους να σχεδιάσουν τα δικά τους πρόσωπα. Άλλωστε, ένα καλό βιβλίο δεν περιορίζεται μόνο στην ανάγνωση.

Οι διάφορες χρωματιστές φυλές του βιβλίου εκδιώκονται και επανέρχονται ανάλογα με τη βούληση ενός μάλλον ανόητου και αφελούς βασιλιά. Κύματα ανθρώπων που τα κινεί ένας και μόνο άνθρωπος. Τι θα λέγατε σε ένα παιδί που ίσως αναρωτηθεί γι’ αυτό;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Η ιστορία μάς διδάσκει πως όταν κατέχει την εξουσία ένα και μόνο άτομο, τότε μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνο. Ειδικά αν θέλει να επιβάλει τη δική του βούληση και δεν ακούει καν τις συμβουλές των κοντινών του προσώπων. Στο βιβλίο μας, ευτυχώς, ο βασιλιάς συνειδητοποιεί στο τέλος ότι έχει κάνει ένα λάθος και με κάποιον τρόπο το διορθώνει. Αλλά σίγουρα δεν υπάρχουν πολλοί δικτάτορες με παρόμοια συμπεριφορά. Εμείς προσπαθήσαμε να το εξηγήσουμε μέσα από αυτό το βιβλίο, δεν ξέρουμε αν τα καταφέραμε. Θα μας το πουν οι επόμενες γενιές.

Γιατί πιστεύετε ότι, ενώ η ανθρωπότητα εξελίσσεται –ή θα έπρεπε να εξελίσσεται–, μοιάζει να βαδίζει προς τα πίσω, και μάλιστα προς πιο σκοτεινές εποχές;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Έχουμε κάποιες αμφιβολίες σχετικά με την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Αν το χρήμα και η απόκτηση αγαθών εξακολουθήσουν να αποτελούν θεμελιώδεις αρχές της κοινωνίας μας, δύσκολα θα μπορέσουμε να βαδίσουμε προς τα εμπρός.

Υπάρχει κάποιος εχθρός στις μέρες μας απέναντι στον οποίο θα ήταν καλό να χτίσουμε ένα τείχος προστασίας; Πώς θωρακίζεται κανείς στις μέρες μας, και κυρίως τα παιδιά;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Θα πρέπει να υψώσουμε ένα τείχος γύρω από εκείνους που θέλουν να χτίσουν τείχη. Η λύση είναι μία: καταργήστε τα τείχη και κάθε είδους διαχωρισμούς. Προσπαθήστε να σκεφτείτε μια κοινωνία χωρίς διαχωριστικές γραμμές, φράγματα, σπίτια, ιδιωτική ιδιοκτησία… Ίσως όμως να ζητάμε πολλά…

Θεωρούμε το «Τείχος» ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο, με τη διαφορά ότι είναι γραμμένο για παιδιά. Πώς μπορούν γονείς και δάσκαλοι να βοηθήσουν τα παιδιά να γίνουν καλοί πολίτες μεγαλώνοντας;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Θα μας επιτρέψετε μια μικρή διόρθωση: το «Τείχος», όπως όλα τα βιβλία μας, δεν είναι γραμμένο για παιδιά, απλώς έχει σκοπό να θίξει ένα συγκεκριμένο ζήτημα με αμεσότητα και απλά λόγια. Το βιβλίο, όπως οποιοδήποτε πολιτιστικό αγαθό, παρέχει χρήσιμα εργαλεία για την κατανόηση και την αποκρυπτογράφηση της πραγματικότητας. Εναπόκειται στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς να ανακαλύψουν τρόπους ώστε να προσφέρουν αυτά τα εργαλεία σε όσους δεν τα γνωρίζουν ακόμα, είτε είναι παιδιά είτε ενήλικοι.
Ελίζα & Μάουρο: Το «Τείχος» υπήρξε έμπνευση για αυθόρμητα εργαστήρια, σκετς, κινούμενα σχέδια, τα οποία παρακολούθησαν παιδιά, έφηβοι και ενήλικοι… Κάθε φορά που το παρουσιάζαμε, λαμβάναμε εξαιρετικά θετικές κριτικές και σχόλια. Προφανώς είναι ένα ανάγνωσμα που το έχουμε ανάγκη στις μέρες μας. Για την αφίσα ενός εργαστηρίου σχεδιάσαμε μια σκάλα που ακουμπά στο Τείχος. Αυτή είναι η συμβουλή μας για τους γονείς και τους δασκάλους: «σχεδιάστε» πολλές σκάλες!

Η πολιτική κατάσταση στην Ιταλία άλλαξε πρόσφατα. Θα αλλάζατε ενδεχομένως κάτι αν γράφατε και εικονογραφούσατε τώρα αυτό το βιβλίο;
Καρολίνα & Τζανκάρλο: Όχι, στο βιβλίο δεν θα αλλάζαμε τίποτα. Αν μπορούσαμε, θα αλλάζαμε την Ιταλία.Διαβάστε: Giancarlo Macrì και Carolina Zanotti, Το τείχος, μια διαχρονική ιστορία, εικονογράφηση: Mauro Sacco και Elisa Vallarino, Εκδόσεις Susaeta, μετάφραση Κατερίνα Καρόγιαννη.

Ευχαριστούμε την Κατερίνα Καρόγιαννη για την πολύτιμη βοήθειά της κατά την πραγματοποίηση της συνέντευξης.