Ο ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΠΗΛΙΑ: ΜΙΑ ΜΑΓΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ

0

Η Ευλαμπία Τσιρέλη είναι θεολόγος, εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση, διδάσκει δημιουργική γραφή τα τελευταία 8 χρόνια στο δικό της λογοτεχνικό εργαστήρι και επίσης είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Θεολογίας του Α.Π.Θ. με ειδίκευση στο πολιτισμικό περιβάλλον της Βίβλου, δηλαδή στους λαούς της αρχαίας Εγγύς Ανατολής. Διηγείται ιστορίες από μικρή και της αρέσει να μαθαίνει καινούργια πράγματα. Έχει γράψει λογοτεχνία αλλά και μελέτες. O Εδουάρδος και η μεγάλη σπηλιά είναι το πέμπτο της προσωπικό βιβλίο και το πρώτο της παιδικό! Συναντήσαμε τη συγγραφέα και συζητήσαμε μαζί της με αφορμή την κυκλοφορία του από τις Εκδόσεις Ίκαρος.Θα είμαι προσεκτική στις ερωτήσεις μου, γιατί δεν θέλω να κάνω κανένα spoiler αναφορικά με την ιστορία. Αλλά ας πούμε τα βασικά, όσα μπορούμε να αποκαλύψουμε: Ποιος είναι ο Εδουάρδος, ο ήρωάς σου, και πώς γεννήθηκε μέσα στο μυαλό σου;
Ο Εδουάρδος ζει στην Ποντικοκοιλάδα, κάτω από την επιβλητική Μεγάλη Σπηλιά. Είναι λίγο ανασφαλής, επειδή διαφέρει λιγάκι από τα υπόλοιπα ποντικάκια του χωριού του. Δεν βλέπει πολύ καλά, γι’ αυτό φοράει τεράστια γυαλιά, ντύνεται με φαρδιά ρούχα επειδή δεν αισθάνεται άνετα με το σώμα του, απομονώνεται για να διαβάσει γοτθική λογοτεχνία και να παίξει την ηλεκτρική του κιθάρα, ενώ η αγαπημένη του ώρα είναι το σούρουπο, όταν αγναντεύει πέρα, τη Σπηλιά, και ονειρεύεται κάποτε να βρει το θάρρος να μπει στο εσωτερικό της.
Η ιστορία του γεννήθηκε ως ιδέα από έναν συνδυασμό ενός ονείρου που είδα με κάποια στοιχεία της παιδικής μου ηλικίας και ζωής. Από μικρή, με την οικογένειά μου, τα καλοκαίρια τα περνούσαμε στο βουνό, όπου κατασκηνώναμε. Εκεί έμαθα να αγαπώ και να σέβομαι το δάσος, ο πατέρας μου μου έμαθε πολλά πράγματα γι’ αυτό, και κρατώ τις ομορφότερες εμπειρίες από τότε.
Τελικά, έτσι όπως εξελίχθηκε ο Εδουάρδος μέσα μου και έπειτα στην περιπέτειά του, είναι ένας ήρωας που μας εκφράζει όλους. Ξεβολεύεται από την ασφάλειά του και επιλέγει να τα βάλει με τους κινδύνους του δάσους, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι, ανακαλύπτει την πραγματική ζωή. Όλοι ξέρουμε ότι η ζωή είναι εκεί έξω και μας περιμένει. Και το «έξω» είναι η περιπέτεια του να ζεις, να παίρνεις τα ρίσκα σου, να δοκιμάζεσαι, να αποτυγχάνεις, να πέφτεις και να σηκώνεσαι!

Ας επιστρέψουμε στη Μεγάλη Σπηλιά. Τι μπορείς να μας πεις για αυτή;
Ο Εδουάρδος έχει έναν ήρωα. Ένα πρότυπο. Τον Φιλέα Ποντ. Έναν θρυλικό ποντικό που έζησε πριν από αυτόν και άφησε σε ένα βιβλίο τα απομνημονεύματά του από τις περιπέτειές του ανά τον κόσμο. Ο Εδουάρδος διαβάζει σχεδόν κάθε βράδυ ένα συγκεκριμένο απόσπασμα, από τη νύχτα που ο Φιλέας Ποντ, έπειτα από ένα στοίχημα, κατάφερε να μπει για λίγο στη Σπηλιά! Όμως έφυγε τρέχοντας, τρομαγμένος από παράξενους ήχους, και δεν κατάφερε να μάθει τι έκρυβε στο εσωτερικό της… Ο Εδουάρδος θέλει να τον ξεπεράσει και να καταφέρει να μπει ο ίδιος. Να γίνει ο ήρωας της Ποντικοκοιλάδας και να αντιμετωπίσει τους φόβους του.

Πράγματι τα καταφέρνει. Μπαίνει. Και βρίσκει τον εαυτό του, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Θεωρείς ότι είναι απαραίτητο για κάθε παιδί –εκεί, λίγο πριν από την εφηβεία– ένα πέρασμα, μια δοκιμασία, ένα ταξίδι, για να οδηγηθεί στο επόμενο στάδιο της ζωής του και να αποδεχτεί πλέον το ποιος/ποια είναι;
Όλες οι μεταβάσεις στη ζωή μας φαντάζουν τρομακτικές. Χρειάζεται κανείς να ξεπεράσει τους φόβους του, να αφήσει πίσω τον νεότερο εαυτό του, να δοκιμαστεί σε ένα ενδιάμεσο πεδίο και να δυναμώσει, κι έπειτα να αποδεχτεί και να προχωρήσει με θάρρος στη νέα κατάσταση. Ένα τέτοιο μεγάλο μεταίχμιο είναι και η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην προεφηβεία κι έπειτα στην εφηβεία. Οι «απαιτήσεις» της εφηβείας και οι αλλαγές τρομάζουν τα παιδιά. Το ενδιάμεσο πεδίο είναι το πιο δύσκολο, αλλά και το πιο απαραίτητο, για κάθε παιδί να το αντιμετωπίσει και να το περάσει. Στην περίπτωση του Εδουάρδου το ενδιάμεσο αυτό πεδίο είναι το δάσος και η πρώτη επαφή του με τη Σπηλιά.

Μέσα στο βιβλίο θίγονται θέματα φλέγοντα για κάθε παιδί (και γονιό): Η διαφορετικότητα, η αποδοχή, το bullying, η φιλία, τα όνειρα και η πραγματοποίησή τους, η συνεργασία, η αγάπη, η οικογένεια, η υιοθεσία. Ταυτόχρονα, διαβάζουμε και μια ενδιαφέρουσα, ευχάριστη και συχνά χιουμοριστική ιστορία. Ποιος ήταν ο αρχικός στόχος σου; Ο συνδυασμός ενός μυθιστορήματος για παιδιά με τους προβληματισμούς της προεφηβείας; Ή μια διασκεδαστική και περιπετειώδης αφήγηση, στην οποία –όμως– δεν γινόταν να μην ενταχθούν όσα απασχολούν βαθιά ένα παιδί αυτής της ηλικίας;
Με συναρπάζει πάρα πολύ αυτή η ηλικία, γι’ αυτό και θέλησα να γράψω μια περιπέτεια που να απευθύνεται στην ώριμη παιδική ηλικία, στο δεύτερο μισό του δημοτικού, προς την εφηβεία δηλαδή. Τότε που τα παιδιά διατηρούν ακόμα εκείνη τη γοητεία της παιδικότητας σε συνδυασμό με την ωριμότητα και την πιο ευρεία αντίληψη του κόσμου, βαδίζοντας προς την προεφηβεία και την εφηβεία. Όλα ακόμα είναι γοητευτικά και περιπετειώδη, ωστόσο αρχίζουν να δυσκολεύονται να αποδεχτούν τον εαυτό τους όπως είναι. Μεγάλη δε είναι η ανάγκη τους να ανήκουν σε μια παρέα, ενώ ταυτόχρονα χρειάζονται τη στήριξη και την ειρήνη στο οικογενειακό τους περιβάλλον.
Η αλήθεια είναι πως πρώτα γεννήθηκε η ιστορία, η περιπέτεια του ήρωα, και διασκέδασα πολύ γράφοντάς την. Μετά το πρώτο draft, δούλεψα πιο μεθοδικά, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα μοτίβα και θέματα που αφορούν την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνομαι. Μέχρι το τελευταίο draft διαχειρίστηκα με λεπτομέρεια όλα τα θέματα στα οποία αναφέρεστε και εντοπίσατε στο βιβλίο. Όλο αυτό δεν έγινε, βέβαια, με διδακτισμό. Τα θέματα βγήκαν μέσα από την ιστορία πολύ φυσικά. Η ιστορία του Εδουάρδου είναι η ίδια μας η ζωή, εξάλλου. Ο ήρωας είναι ένας καθρέφτης μέσα στον οποίο κάθε παιδί (ακόμα κι ένας ενήλικος) βρίσκει ένα κομμάτι του εαυτού του. Ιδιαιτέρως, ήθελα να αγγίξω το θέμα της «διαφορετικής» οικογένειας, διότι –ευτυχώς– όλο και συχνότερα αποδεχόμαστε διαφορετικά σχήματα, που στον πυρήνα τους χρειάζεται να έχουν μονάχα την αγάπη. Οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, το άνοιγμα στο διαφορετικό και το αγκάλιασμα κάθε μειονότητας είναι θέματα που, τουλάχιστον στους εφηβικούς κύκλους στους οποίους κινούμαι προσωπικά, βρίσκονται σε καθημερινές συζητήσεις.

Και εδώ με προσοχή, ώστε να μην αποκαλύψουμε πολλά. Παίζεις με το δίπολό φως-σκοτάδι, με πολλούς τρόπους! Πόσο σημαντικό είναι για τις ζωές μας και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να κινηθούν προς το φως, αποδεχόμενα, όμως, και το σκοτάδι ως κομμάτι της ζωής;
Ο φόβος του σκοταδιού είναι κοινός σχεδόν σε όλα τα παιδιά. Είναι ο φόβος του αγνώστου, στην ουσία. Το σκοτάδι περικλείει όλα αυτά που δεν μπορούμε να δούμε και να γνωρίσουμε. Πολύ συχνά τα παιδιά θέλουν ένα φωτάκι στο δωμάτιό τους. Το φωτάκι αυτό συνήθως δεν σβήνει πριν από την εφηβεία. Πρακτικά, τα βοηθάει να βλέπουν μέσα στο δωμάτιο, όμως συμβολικά είναι κάτι παραπάνω: ο σύμμαχος για τη μετάβαση, ο οδηγός,  η ενδυνάμωση ότι μπορούν να τα καταφέρουν να νικήσουν τους φόβους τους και να μεγαλώσουν. Ο Εδουάρδος μπαίνει στη Σπηλιά χωρίς «φωτάκι», διότι ανακαλύπτει πως δεν το χρειάζεται. Το σκοτάδι τού αποκαλύπτει τον πραγματικό κόσμο και τον πραγματικό του εαυτό. Και, αφού το ξορκίζει, ποτέ ξανά δεν τον τρομάζει. Οι δυσκολίες, οι στεναχώριες –όλο το «σκοτάδι» της ζωής μας– μας κάνουν δυνατότερους και μέσα από αυτές εκτιμάμε την ομορφιά και τη χαρά της ζωής.

Πώς συνεργάστηκες με την Τριανταφυλλιά Βάσσου, την εικονογράφο του Εδουάρδου;
Με την Τριανταφυλλιά είχαμε συνεργαστεί ξανά στο παρελθόν, σε κάτι μικρότερο όμως, όχι σε οργανωμένο βιβλίο από το μηδέν. Ήμουν απόλυτα σίγουρη για το ταλέντο της. Θυμάμαι την ημέρα που της τηλεφώνησα και της εξήγησα λίγα πράγματα για τον ήρωα. Χωρίς να έχει διαβάσει γραμμή από το βιβλίο, την ώρα του τηλεφωνήματος, σκίτσαρε πρόχειρα τον Εδουάρδο και μου έστειλε μια φωτογραφία. Δεν το πίστευα πόσο κοντά βρισκόταν το σχέδιό της στην εικόνα που είχα μέσα στο κεφάλι μου, στο στιλ που το ήθελα, στις λεπτομέρειες. Μιλάμε, δηλαδή, για χημεία και απόλυτη σύμπνοια. Από εκεί και πέρα, και η συνεργασία μας με τον «Ίκαρο» ήταν εξαιρετική, και νομίζω πως το αποτέλεσμα μας έχει κάνει όλους ευτυχείς και περήφανους.

Εσύ τι διάβαζες μικρή; Και τι διαβάζεις τώρα; Έχεις διακειμενικές αναφορές… Θες να μας αποκαλύψεις ορισμένες από αυτές;
Ως παιδί διάβαζα πολλά και έβλεπα πολλά. Από πού να ξεκινήσω… Ιούλιος Βερν, Ένιντ Μπλάιτον, Τζέιν Έιρ της Σαρλότ Μπροντέ, η σειρά «Μικρός Βρικόλακας»  της Αγγέλα Ζόμμερ-Μπόντενμπουργκ, είναι μερικά από τα αναγνώσματα που με διαμόρφωσαν εκείνα τα χρόνια. Όπως καταλάβατε, διάβαζα μόνο ξένη λογοτεχνία. Μεγάλωσα, επίσης, με τα παραμύθια του Όσκαρ Ουάιλντ και αργότερα ωρίμασα με τα μυθιστορήματά του. Έπειτα, έβλεπα πολλές περιπέτειες κινηματογραφικές, «Γκούνις», «Το Διαμάντι του Νείλου», ο αγαπημένος Ιντιάνα Τζόουνς… Ως έφηβη και ενήλικη αγάπησα τη γοτθική λογοτεχνία, Στόουκερ, Σέλεϊ, ενώ ήδη από την εφηβεία μου γνώρισα την ποίηση, που ήταν και παραμένει ο πυρήνας μου. Από Έλληνες αγάπησα τον Καρυωτάκη, τον Καββαδία και τον Καβάφη περισσότερο, από τους ξένους θα ξεχώριζα τους Πόου, Μπλέικ και Μποντλέρ. Επίσης, αγαπώ το ποιητικό πεζό, βασίλισσα του οποίου θεωρώ την Παπαγεωργίου. Μελέτησα πολύ λογοτεχνία του φανταστικού και τους πυλώνες της, Τσέιμπερς, Ντάνσανι, Τόλκιν (τον οποίο συνδυάζω με τις ακαδημαϊκές μου μελέτες), ΜακΝτόναλντ, Στόουκερ, Γουέλς, Λε Γκεν (θα βάλω μια τελεία εδώ γιατί δεν θα σταματήσω). Από λογοτεχνικά είδη, αγαπώ τα γοτθικά μυθιστορήματα, τον μαγικό ρεαλισμό και την επιστημονική φαντασία περισσότερο. Τα τελευταία χρόνια έχω γνωρίσει και αγαπήσει τον Θαφόν και την Αλιέντε, αλλά και τους Ρούλφο, Τοκάρτσουκ και τον Τεντ Τσιάνγκ. Οι περιπέτειες και η ταξιδιωτική λογοτεχνία βέβαια  είναι πάντα μέσα στην καρδιά μου και με συνδέουν με την παιδική μου ηλικία.
Το βιβλίο έχει πολλές διακειμενικές αναφορές, αλλά και αναφορές στον κινηματογράφο. Ο αναγνώστης (ο ενήλικος κυρίως, για να διασκεδάσει λίγο και αυτός και να νοσταλγήσει) θα διαβάσει για τους «Μεροβάτες», που είναι όρος παρμένος από την ταινία «Blade», τη φράση «από το σούρουπο ως την αυγή» που είναι από την ομώνυμη ταινία του Ροντρίγκεζ, θα γνωρίσει τον Γουέιν από τον Μπάτμαν, –σχεδόν όλα τα ονόματα έχουν από πίσω τους ιστορίες. Επίσης, ο Φιλέας Ποντ είναι λογοπαίγνιο για τον Φιλέας Φογκ του Ιουλίου Βερν, ωστόσο έχει πολλά στοιχεία του Ιντιάνα Τζόουνς. Κάποια στιγμή αναφέρομαι και σε διάσημα γοτθικά μυθιστορήματα, όπως Τζέιν Έηρ, Δράκουλας και Φράνκενσταϊν, ενώ ο Γουέιν συγκεκριμένα έχει πολλά στοιχεία του Μικρού Βρικόλακα.
Πολλά στοιχεία μέσα στο βιβλίο υπάρχουν φυσικά από τη ζωή μου στο βουνό και στη φύση, από την κατασκήνωση, από όλα όσα έχω μάθει και ζουν μέσα μου, αλλά και από τις ακαδημαϊκές μου μελέτες στην αρχαιολογία της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου.

Επειδή πολύ μας άρεσε ο ήρωας αυτός, που πήρε το ρίσκο να βγει από το καβούκι του και τελικά κέρδισε πολλά, μήπως σκέφτεσαι να έχουν και συνέχεια οι περιπέτειές του;
Πρώτα από όλα χαίρομαι που σας άρεσε και σας ευχαριστώ πολύ. Σίγουρα ο Εδουάρδος έχει να μας πει πολλά. Άλλη μια περιπέτεια μαγειρεύεται σίγουρα, δεν θα μπορούσα να κάνω διαφορετικά άλλωστεˑ είναι από τα πρώτα αιτήματα των παιδιών, όταν ακούω τις εντυπώσεις τους. Βρίσκουν ένα καταφύγιο στο βιβλίο, εντοπίζουν τα νοήματα, κάνουμε υπέροχες συζητήσεις. Χαίρομαι ιδιαίτερα όταν ακούω ακόμη και από παιδιά που δεν διαβάζουν ιδιαίτερα ότι έχουν αγαπήσει το βιβλίο και μάλιστα ότι το διάβασαν με μιαν ανάσα! Τον αγαπούν πολύ, θέλουν να τον γνωρίσουν καλύτερα. Νιώθω πως είναι πλέον ο φίλος τους· πόσο χαίρομαι! Όπως έχω πει, επιτυχημένο παιδικό βιβλίο είναι εκείνο που ο μικρός αναγνώστης θα διαβάσει, θα αγαπήσει, θα τσακίσει τις σελίδες του, θα το φυλάξει μέχρι να μεγαλώσει κι έπειτα θα το δώσει στο δικό του παιδί, ανίψι, εγγόνι. Αυτό είναι το όνειρό μου και η μεγαλύτερη χαρά για έναν/μία συγγραφέα, νομίζω.Διαβάστε: O Εδουάρδος και η μεγάλη σπηλιά, Εκδόσεις Ίκαρος, Εικονογράφηση: Τριανταφυλλιά Βάσσου