Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

0

To Taλκ, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου “Μαθησιακές Δυσκολίες. Δυσλεξία- Οδηγός για γονείς” της Σουζάνας Παντελιάδου από τις εκδόσεις Πεδίο, συζήτησε με τη συγγραφέα και καθηγήτρια Ειδικής Αγωγής-Μαθησιακών Δυσκολιών, στο τμήμα Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής του ΑΠΘ. Όπως μας εξήγησε η κ. Παντελιάδου, πρωταρχικός στόχος της συγκεκριμένης έκδοσης είναι η έγκυρη πληροφόρηση των γονέων για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και πιο συγκεκριμένα για τη δυσλεξία, καθώς παρέχει απαντήσεις επιστημονικά τεκμηριωμένες, αλλά διατυπωμένες με απλό και σαφή τρόπο και εστιάζει στην αναγνώριση, στη διάγνωση αλλά και στις σχέσεις στην οικογένεια και στο σχολείο. Με άλλα λόγια, πρόκειται ουσιαστικά για έναν οδηγό κατανόησης των προβλημάτων, ενδυνάμωσης και επιβίωσης των γονιών και των παιδιών με δυσλεξία.

Η αντίληψη του προβλήματος

Ο γονιός μπορεί να υποψιαστεί ότι το παιδί του πιθανόν έχει δυσλεξία από την προσχολική ηλικία, αλλά κυρίως μετά την είσοδό του στο δημοτικό σχολείο, όταν εκείνο δυσκολεύεται να μάθει να διαβάζει και να γράφει. Στην προσχολική ηλικία, τα κύρια σημάδια αφορούν την γλωσσική του επίδοση και κυρίως αυτό που ονομάζουμε φωνολογική επίγνωση, δηλαδή την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίσει από ποια φωνή αρχίζει μία λέξη, να αναγνωρίζει ομοιοκαταληξία στις λέξεις, να χωρίζει τις λέξεις σε συλλαβές και φωνές. Με απλά λόγια, σύμφωνα με την κ. Παντελιάδου, το βασικότερο σημάδι δυσλεξίας είναι η δυσκολία του παιδιού να παίξει με τα μέρη της λέξης. Όταν το παιδί πηγαίνει στο δημοτικό, πρέπει αντίστοιχα να προσέξουμε εάν δυσκολεύεται πολύ να μάθει να διαβάζει και να γράφει, εάν αποφεύγει με ένταση την ανάγνωση, εάν παραλείπει ή αντικαθιστά συλλαβές και γράμματα όταν διαβάζει και γράφει, ή εάν δυσκολεύεται πολύ να καταλάβει την έννοια του αριθμού.  Μετά το τέλος της Β΄ δημοτικού και στις μεγαλύτερες τάξεις, ο γονιός θα πρέπει να ανησυχήσει εάν το παιδί διαβάζει με αργό και κοπιώδη τρόπο, εάν κάνει πολλά λάθη ορθογραφίας, ή εάν δυσκολεύεται πολύ να γράψει ένα απλό κείμενο.

Σε κάθε περίπτωση, ο γονιός θα πρέπει αρχικά να απευθυνθεί στον εκπαιδευτικό του παιδιού και να μοιραστεί μαζί του τις ανησυχίες του. Επίσης, θα πρέπει να μαζέψει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για την επίδοση και τη συμπεριφορά του παιδιού και στη συνέχεια να επισκεφτεί έναν δημόσιο διαγνωστικό φορέα. Σήμερα, μπορεί να απευθυνθεί στα ΚΕΔΔΥ, στα Κέντρα Ψυχικής Υγείας και στα διαγνωστικά κέντρα σε παιδιατρικά νοσοκομεία. Είναι σημαντικό, όπου και εάν απευθυνθεί, σε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα, να απαιτήσει μια διεπιστημονική αξιολόγηση και μια λεπτομερή έκθεση με τα πορίσματα της αξιολόγησης.

Ένα δυσλεκτικό παιδί μπορεί να είναι καλός μαθητής;

Όπως μας εξηγεί η κ. Παντελιάδου, η δυσλεξία είναι μία διαγνωστική κατηγορία έντονα διαφοροποιημένη στο εσωτερικό της. Με άλλα λόγια, τα παιδιά με δυσλεξία διαφέρουν μεταξύ τους, όχι μόνο στα κυρίαρχα προβλήματα, αλλά και στη σοβαρότητα αυτών των προβλημάτων. Για παιδιά που έχουν ελαφρύτερες δυσκολίες, η σχολική επιτυχία είναι πιο εύκολη, ενώ για μαθητές με μεγάλη επιβάρυνση, είναι πιο δύσκολη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, εάν η παρέμβαση είναι έγκαιρη, από την αρχή της σχολικής πορείας του παιδιού, σχεδόν όλοι οι μαθητές με δυσλεξία μπορούν να πετύχουν, όπως οι υπόλοιποι μαθητές. Άρα, ένας δυσλεξικός μαθητής, εφόσον έχει δεχθεί νωρίς παρέμβαση και έχει την κατάλληλη υποστήριξη και στο σχολείο, μπορεί να είναι ένας καλός μαθητής. Άλλωστε, υπάρχουν πολλά παραδείγματα σχολικής επιτυχίας δυσλεξικών μαθητών.

Πότε και πώς μιλάμε στο παιδί;

Η κ. Παντελιάδου τονίζει ότι η πιο κατάλληλη στιγμή για να μιλήσει ο γονιός στο παιδί για τη δυσκολία του είναι όταν το ίδιο θέσει την ερώτηση. Ερωτήσεις όπως «γιατί τα άλλα παιδιά διαβάζουν καλύτερα από μένα;» ή «είμαι χαζή;» είναι η καλύτερη αφορμή για συζήτηση. Επίσης, η επίσκεψη σε διαγνωστικό φορέα ή η φοίτηση σε τμήμα ένταξης είναι κατάλληλες χρονικές στιγμές για να συζητήσει μαζί του.

Πριν του μιλήσετε όμως, σκεφτείτε εάν έχετε οι ίδιοι αποδεχθεί την δυσκολία του, υπενθυμίζει η κ. Παντελιάδου. Στη συνέχεια, επιλέξτε προσεκτικά πότε και πού θα του μιλήσετε, φροντίστε να είστε ειλικρινείς και εξηγήστε την κατάσταση με κατανοητά λόγια. Αναγνωρίστε την εξυπνάδα και τις ικανότητές του και βοηθήστε το να καταλάβει πώς ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίον σκέφτεται επηρεάζει τη σχολική μάθηση και την απόδοσή του. Δώστε παραδείγματα διάσημων ανθρώπων με δυσλεξία για να τονώσετε την αυτοπεποίθησή του. Φροντίστε να βρείτε μαζί του κάποιες φράσεις ή προτάσεις με τις οποίες θα εξηγεί στους άλλους τις δυσκολίες του. Τέλος, αναγνωρίστε τα πιθανά αρνητικά του συναισθήματα, πείτε του ότι καταλαβαίνετε πώς νιώθει και προετοιμαστείτε για πολλές επαναλήψεις της ίδιας συζήτησης. Εάν, πάντως, μιλήσουμε εγκαίρως στο παιδί μας για τις δυσκολίες του και το βοηθήσουμε να τις κατανοήσει, αυτό θα ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του και θα το κάνει ψυχικά ανθεκτικό σε τυχόν κοροϊδίες

Όσον αφορά την υποστήριξή του στο σπίτι, για την οποία υπάρχουν πολλές πρακτικές συμβουλές στο βιβλίο, αυτή πολλές φορές υπερβαίνει τη σχολική εργασία και καλύπτει επίσης την οργάνωση του χώρου και του χρόνου του παιδιού, καθώς και τη διδασκαλία συγκεκριμένων δεξιοτήτων. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε παιδί, εκτός από μαθητής είναι και παιδί. Χρειάζεται λοιπόν να μάθει, αλλά και να παίξει και να ξεκουραστεί.

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών

Η κ. Παντελιάδου εκφράζει τον προβληματισμό της για την πλειονότητα των εκπαιδευτικών, οι οποίοι δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι ώστε να διδάξουν παιδιά με δυσλεξία. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η άγνοιά τους για το περιεχόμενό της, με αποτέλεσμα όχι μόνο να αδυνατούν να διδάξουν καλύτερα, αλλά συχνά να μην την αναγνωρίζουν και να θεωρούν τα δυσλεξικά παιδιά αδιάφορους και τεμπέληδες μαθητές. Η άγνοια αυτή είναι ιδιαίτερα συχνή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου ορισμένες φορές οι εκπαιδευτικοί δεν αποδέχονται καν τις διαγνώσεις από δημόσιους διαγνωστικούς φορείς. Βέβαια, τις αρνητικές συνέπειες της άγνοιας τις υφίστανται οι ίδιοι οι μαθητές με δυσλεξία και σε καμία περίπτωση δεν καθυστερεί η υπόλοιπη τάξη. Και φυσικά, ισχύει και το αντίστροφο. Στις περιπτώσεις όπου κατάλληλα καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί προσαρμόζουν κατάλληλα τη διδασκαλία στις ανάγκες των παιδιών με δυσλεξία, αυτό απευθύνεται στους μαθητές με δυσλεξία και όχι σε όλη την τάξη.

Οι αριθμοί

Η αύξηση των διαγνώσεων παιδιών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι πραγματική τα τελευταία 20 χρόνια στη χώρα μας, αλλά σε καμία περίπτωση υπερβολική, εξηγεί η κ. Παντελιάδου. Αντιθέτως, σε σύγκριση με τα διεθνή επιδημιολογικά δεδομένα, οι διαγνώσεις της δυσλεξίας στην Ελλάδα είναι συγκριτικά χαμηλές. Αυτό σημαίνει ότι πιθανόν υπάρχουν ακόμα και σήμερα πολλά παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες που δεν καταγράφονται. Αυτό που μας φαίνεται ως ραγδαία αύξηση των αριθμών είναι αποτέλεσμα της μακρόχρονης υποδιάγνωσης των προηγούμενων χρόνων.

Η άρνηση των γονέων

Είναι γεγονός ότι αρκετοί γονείς δυσκολεύονται να αποδεχθούν τις δυσκολίες του παιδιού τους, κυρίως διότι δεν τις κατανοούν. Έτσι, όπως υπογραμμίζει η κ. Παντελιάδου, αντιλαμβάνονται τις υποδείξεις των εκπαιδευτικών ως κατηγορία προς τους ίδιους και ως μια προσπάθεια μετάθεσης ευθυνών από τους εκπαιδευτικούς προς τους γονείς. Όμως, είναι στο χέρι των εκπαιδευτικών να πείσουν τους γονείς, με κατάλληλα επιχειρήματα και τρόπο. Εάν θέλουν να τους ευαισθητοποιήσουν χωρίς να τους τρομάξουν, θα πρέπει να τους υποδείξουν συγκεκριμένες δυσκολίες, αλλά σε ένα συνολικά θετικό πλαίσιο αποδοχής του παιδιού και της προσπάθειας που καταβάλουν οι ίδιοι.

Η κ. Παντελιάδου δεν πιστεύει ότι σήμερα οι μαθησιακές δυσκολίες στιγματίζουν την οικογένεια. Πιστεύει, όμως, ότι θέτουν όμως νέες προκλήσεις και εξηγεί ότι αποτελεσματική διαχείριση αυτών των προκλήσεων στο πλαίσιο της οικογένειας είναι δυνατόν να ενισχύσει τη συνοχή της και να βελτιώσει τελικά την επικοινωνία και το συναισθηματικό δέσιμο των μελών της. Στην κατεύθυνση αυτή ελπίζει να βοηθήσει ο συγκεκριμένος οδηγός. Διότι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, ο αγώνας των γονιών δεν είναι αγώνας ταχύτητας, αλλά αγώνας αντοχής!

Το βιβλίο της Σουζάνας Παντελιάδου “Μαθησιακές Δυσκολίες. Δυσλεξία- Οδηγός για γονείς” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.