ΠΩΣ ΘΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

0

Τα παιδιά μου τραγουδούσαν ήδη από την πρώτη τους χρονιά στον παιδικό σταθμό το Δρόμο, το Χελιδόνι, το Ακορντεόν. Προφανώς, ακόμα δεν ήταν σε θέση να καταλάβουν πλήρως τα νοήματα και τις συμπαραδηλώσεις που κρύβονταν πίσω από τα συγκεκριμένα τραγούδια, αλλά χαιρόμουν πολύ που από τόσο μικρή ηλικία είχαν έρθει σε επαφή με ένα σημαντικότατο κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Από τότε που έκλεισαν τα τρία τους χρόνια τους, επέλεξα να τους μιλήσω, όσο πιο απλά μπόρεσα, για το Πολυτεχνείο (βοήθησε και η εξαιρετική δουλειά που γινόταν στον παιδικό σταθμό). Όπως, άλλωστε, μίλησαν και σε μένα οι δικοί μου γονείς. 

Σαφώς, υπάρχει μια διαφορά. Οι γονείς μου έζησαν τα γεγονότα από κοντά. Είναι διαφορετικό να μιλάς σε ένα παιδί για κάτι που έχεις βιώσει. Είναι πιο έντονο και πιο πειστικό. Όταν ήμουν 4 ετών είχαν περάσει μόνο δέκα χρόνια από το Νοέμβρη του 1973 και οι μνήμες ήταν νωπές. Γι’ αυτό και η επέτειος της 17 Νοέμβρη σήμαινε και σημαίνει σε συμβολικό επίπεδο περισσότερα για μένα απ’ότι η 28η Οκτωβρίου (που επίσης είχε σημαδευτεί από τις αφηγήσεις του παππού μου) ή η 25η Μαρτίου (που μοιάζει για όλους μας κάτι σημαντικό μεν, αλλά πολύ μακρινό). Χωρίς να υποτιμώ την ιστορική σημασία των δύο εθνικών επετείων μας, το Πολυτεχνείο με αγγίζει περισσότερο συναισθηματικά, γιατί στο περιβάλλον που μεγάλωσα είχε μια ξεχωριστή θέση.

Σήμερα, που το διαδίκτυο μας προσφέρει απλόχερα ένα τεράστιο υλικό, διδάσκω με τη σειρά μου την ιστορία και τη δημοκρατία στα παιδιά μου μέσα από τους ήχους, τις εικόνες και τα κείμενα. Για όλους τους γονείς, η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου μπορεί να αποτελέσει βασική αφορμή για μια πρώτη αναφορά στο δημοκρατικό πολίτευμα, τις ιστορικές του καταβολές και τη σημερινή πραγματικότητα. Για παιδιά προσχολικής ηλικίας, μπορείτε να βρείτε εκπαιδευτικό υλικό στο pro-sxolika.blogspot.com. Εξαιρετικό εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις ηλικίες υπάρχει και στις σελίδες εκπαίδευσης και εδώ. 

Στην ελληνική Βικιπαίδεια, αλλά και στο www.sansimera.gr μπορούμε να διαβάσουμε, τροποποιώντας το κείμενο ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μας, το ιστορικό της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ακόμα κι αν το παιδί δυσκολεύεται να καταλάβει ακριβώς τα γεγονότα, είναι καλό να του τα εξηγήσουμε με όσο το δυνατόν απλούστερα λόγια μπορούμε. Στόχος μας δεν είναι να το τρομάξουμε, αλλά να το προβληματίσουμε και να το κάνουμε να σκεφτεί. 

Στην ιστοσελίδα του Βήματος www.tovima.gr μπορούμε να διαβάσουμε τη συγκλονιστική συνέντευξη του στρατιώτη-οδηγού του τανκ που γκρέμισε την πύλη του Πολυτεχνείου.

Στη LIFO μια συλλογή από 20 σπάνιες φωτογραφίες εδώ. 

Από βιβλία; Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορεί το βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο “2651 ημέρες δικτατορίας” για το οποίο μπορείτε να διαβάσετε μια αναλυτική μου παρουσίαση εδώ. Από την ίδια συγγραφέα και τις ίδιες εκδόσεις, μόλις κυκλοφόρησε και το βιβλίο “Τι είναι Δημοκρατία”, για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας.

Από τις εκδόσεις Ψυχογιός, κυκλοφορεί το βιβλίο του Μερκούριου Αυτζή “Τιράντες με πείσμα“. Ξημερώματα 21ης Απριλίου 1967… Τα τανκς παρελαύνουν στην Αθήνα. Η δικτατορία των συνταγματαρχών γράφει τη δική της μελανή ιστορία.  Την ίδια ώρα στον ιστορικό Τύμβο του Μαραθώνα η 13χρονη Αγγελική με την παρέα της μιμούνται τους αρχαίους Μαραθωνομάχους, ιδρύουν τις Τιράντες με Πείσμα και οργανώνουν τη δική τους αντίσταση… «Ορκίζομαι ότι θα είμαι πιστός στην ομάδα μας για πάντα… να έχω πείσμα εναντίον όσων αρπάζουν την ελευθερία μου και την ελευθερία της πατρίδας…» Ο όρκος τους, ανάλογος με εκείνον της Φιλικής Εταιρείας, είναι μόνο η αρχή. Με πείσμα κι έμπνευση, έχοντας σύμμαχό τους έναν φοιτητή, έναν Ιταλό συγγραφέα και έναν γάιδαρο, θα περιλούσουν τον δικτάτορα τέως Εύζωνα με αχυρο-πουπουλένιες μπάλες μελιού, θα παίξουν κρυφτούλι με τον τρελάρα τον χωροφύλακα και τους αστυνομικούς, θα πάρουν πίσω τα βιβλία τους απ’ τον παπά Ισίδωρο και θα φέρουν τα πάνω κάτω στον παραθαλάσσιο οικισμό. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα που περιγράφει με χιούμορ και αμεσότητα τα γεγονότα από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας μέχρι και την εισβολή των τανκς στο Πολυτεχνείο… 

Ένα γεμάτο δράση, αλλά και συναίσθημα παραμύθι, που ανήκει πλέον στα κλασικά κείμενα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας για παιδιά ανανέωσε μ’ έναν εντελώς απροσδόκητο τρόπο ο συγγραφέας Μάνος Κοντολέων.  Το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα κυκλοφόρησε το 1979 µε τίτλο «Ο Φωκίων ήταν ελάφι», του οποίου απόσπασμα θα βρείτε και στο βιβλίο της γλώσσας της Πέμπτης Δημοτικού. Καθώς συµπληρώνονται σαράντα χρόνια από τότε, το ίδιο εκείνο βιβλίο επανακυκλοφορεί αλλά µε µια εντελώς νέα µορφή, τόσο ως προς το κείµενο όσο και ως προς την εικονογράφηση, και µε άλλον τίτλο – «Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι» (εκδόσεις Πατάκη, εικονογράφηση Μυρτώ Δεληβοριά). Τι σημαίνει, όμως, αυτό το δεν που εισχώρησε στον τίτλο;

Μέσα στα σαράντα αυτά χρόνια ο Μάνος Κοντολέων έχει γράψει πάρα πολλά βιβλία (για παιδιά, νέους, ενήλικες). Κάποια από αυτά έχουν µεταφραστεί σε άλλες γλώσσες. Κάποια έχουν βραβευτεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ο ίδιος απέκτησε παιδιά κι εγγόνι. Από τότε µέχρι σήµερα έχει γίνει πιο µαχητικός – υποστηρίζει µε πάθος τις αξίες της ελευθερίας και του σεβασµού. Οπότε και αποφάσισε µε ένα δεν αυτό το πιστεύω του να το εκφράσει.

«Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι» είναι μια συµβολική ιστορία που μεταφέρει στο σήμερα και στο αύριο μια ιστορία 45 χρόνων και αναφέρεται στον οικουμενικό αγώνα των ανθρώπων για δικαιοσύνη και ελευθερία. Ο Φωκίων -ένα παλικάρι που μοιάζει με ελάφι- έρχεται από μια φανταστική χώρα, όπου οι άνθρωποι συνομιλούν με τα ζώα. Ο Φωκίων συνειδητοποιεί πως υπάρχουν τόποι όπου κάποιοι στερούν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια των άλλων κατοίκων. Και αποφασίζει να δράσει. Οι περιπέτειες οι δικές του και των φίλων του φέρνουν στον νου του αναγνώστη συνθήκες παρόμοιες με αυτές που έχουμε ζήσει και στον τόπο μας -χούντα των συνταγματαρχών και εξέγερση του Πολυτεχνείου, τουρκική εισβολή στην Κύπρο- αλλά και σε άλλα μέρη της γης.

Για μικρότερα παιδιά, εξαιρετικό είναι το βιβλίο της Κωνσταντίνας Αρμενιάκου “Η κυρά-Δημοκρατία”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ. Την κυρά Δημοκρατία όλοι την αγαπούν στο μικρό χωριό, γι” αυτό τη διάλεξαν για αρχηγό. Τι θα συμβεί όμως όταν η κυρία Ρία η Δικτατορία πάρει με τη βία όλη την εξουσία; Μπορούν οι άνθρωποι να ζήσουν ευτυχισμένοι χωρίς τη Δημοκρατία; Ένα παραμύθι για να εξηγήσουμε στα παιδιά την αξία της Δημοκρατία και για να θυμόμαστε ότι όλοι μαζί, όλοι μαζί, είμαστε πάντα πιο δυνατοί.

Λατρεμένο παραμύθι που περνάει τα πρώτα μηνύματα για τις έννοιες της δημοκρατίας και της δικτατορίας στα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας είναι η Ντενεκεδούπολη της Ευγενίας Φακίνου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Η Ντενεκεδούπολη είναι μια πολιτεία αλλιώτικη απ’ τις άλλες. Δεν είναι φτιαγμένη από τούβλα, πέτρες, τσιμέντο ή γυαλί. Είναι ολόκληρη φτιαγμένη από ντενεκέδες. Και μένουν σ΄αυτή, τι… άλλο; Ντενεκεδάκια. Άδεια, σκουριασμένα, παλιά ντενεκεδάκια. Βρέθηκαν όλα πεταμένα σ’ ένα σκουπιδότοπο κι αποφάσισαν να φτιάξουν τη δική τους πολιτεία, για να μένουν μόνα τους και να ‘χουν την ησυχία τους. Τα ντενεκεδάκια που μένουν εδώ έχουν περίεργα ονόματα: Σαρδέλας, Μηλίτσα, Βουτυρένιος, Σοφός, Οκέυ-μπαμ-μπαμ. Ο Σαρδέλας είχε πριν τον πετάξουν σαρδέλες, η Μηλίτσα είχε κομπόστα μήλο, ο Βουτυρένιος βούτυρο, ο Οκέυ-μπαμ-μπαμ είχε κόκα-κόλα κι ο Σοφός είχε μέσα του καφέ. Ζούσαν όλα πολύ ευτυχισμένα στην Ντενεκεδούπολη, ώσπου μια μέρα… Αν δεν έχετε το βιβλίο, μπορείτε να το ακούσετε εδώ και εδώ.

Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου. (Εκδόσεις Παπαδόπουλος). Οι περιπέτειες της εξέγερσης του Πολυτεχνείου με χαριτωμένα και απλά (ολίγον κλισέ) στιχάκια, από τον Φίλιππο Μανδηλαρά, για να εντυπώνονται εύκολα στη μνήμη των παιδιών:
Στο Πολυτεχνείο αποφάσισε να κλειστεί,
απαγορεύσεις, φύλακές να μην τις φοβηθεί.
Γιατί το γνωρίζει πως πάλευε για την ελευθερία,
στον τόπο μας για να ξανάρθει η δημοκρατία. 
Μια χιουμοριστική και πολύχρωμη εικονογράφηση από τη Ναταλία Καπατσούλια και τις απαραίτητες πληροφορίες στο τέλος του βιβλίου για την κατανόηση των γεγονότων που ιστορούνται. Όμως, το συγκεκριμένο βιβλίο, μιας και απευθύνεται σε πολύ μικρά παιδάκια, θέλει τον γονιό παρόντα να εξηγεί. Και να εξηγεί. Και να εξηγεί… 

Κλασικό και αγαπημένο μου παιδικό βιβλίο, που πρωτοδιάβασα στη δευτέρα δημοτικού και ακόμα ανατρέχω στις σελίδες του είναι “Τα γενέθλια”, της Ζωρζ Σαρρή, από τις εκδόσεις Πατάκη. Μιλάει για την ιστορία της  Άννας, που τα όγδοα γενέθλιά της στις 22 Απριλίου 1967 καταστρέφονται από τα τανκς που βγήκαν στην Αθήνα την παραμονή. Μέσα από τα μάτια της μικρής (το alter ego  της κόρης της Ζωρζ Σαρρή, της πρόωρα χαμένης συγγραφέως, μουσικού και μεταφράστριας Μελίνας Καρακώστα) παρακολουθούμε το κλίμα εκείνης της εποχής και μαθαίνουμε τι θα πει ελευθερία.

Για λίγο μεγαλύτερα παιδιά προτείνουμε το “Κάτω απ’ την καρδιά της” της Βούλας Μάστορη, πάλι από τον Πατάκη, που αποτελεί ένα χρονικό της εφταετίας (1967-1974) όπως το διηγείται ένα έμβρυο που αρνιέται να γεννηθεί “όσο είναι η χούντα απέξω”. Δείτε εδώ και τη σχετική ανάρτηση στο blog της συγγραφέως voulamastori-kato-apo-tin-kardia-tis.blogspot.com. 

“Μαμά, τι έγινε στο Πολυτεχνείο;”. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό βιβλίο της Μαρίας Καλογεράκη σε εικονογράφηση της Λιάνας Μερτζάνη από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Η συγγραφέας, ξεκινώντας από τον εαυτό της όντας παιδί όταν έγινε η εξέγερση του Πολυτεχνείου, έφτασε μέσω της κόρης της να συναντηθεί και να επικοινωνήσει με ερωτήματα και απαντήσεις με όλα τα παιδιά που είναι δύσκολο να καταλάβουν σήμερα πια εκείνα τα γεγονότα και βρήκε τον τρόπο να πει την αλήθεια μιλώντας παραμυθένια στα παιδιά.

Εξαιρετική επιλογή τόσο για τους εφήβους όσο και για εμάς τους γονείς είναι το βιβλίο των εκδόσεων ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ με τίτλο “Το μελάνι που φωνάζει”, μια ανθολογία κειμένων σε επιμέλεια του Ηλία Γκρη για το πώς αποτυπώθηκε στη λογοτεχνία η εξέγερση του Πολυτεχνείου και ο απόηχός της. Μεταξύ άλλων ανθολογούνται: ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Νίκος Γκάτσος, ο Έκτωρ Κακναβάτος, ο Μανόλης Πρατικάκης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Τάκης Σινόπουλος, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Βασίλης Βασιλικός, η Ρέα Γαλανάκη, η Λιλή Ζωγράφου, ο Νίκος Κάσδαγλης, ο Αλέξανδρος Κοτζιάς, η Μάρω Δούκα, ο Γιώργος Ιωάννου, η Μαργαρίτα Λυμπεράκη, ο Δημήτρης Νόλλας, ο Κώστας Ταχτσής, η Ευγενία Φακίνου, ο Γιώργος Χειμωνάς, ο Νίκος Χουλιαράς κ.ά. Αυθεντικό φωτογραφικό υλικό πλαισιώνει τα κείμενα του τόμου.

Άλλα βιβλία για παιδιά και εφήβους που έχουν σχέση με την περίοδο της χούντας ή μιλούν γενικά για δικτατορικά καθεστώτα είναι τα εξής:

• Οι πελαργοί θα ξανάρθουν – Μαρούλα Κλιάφα – Εκδόσεις Κέδρος
• Λίγα γαρίφαλα για το Πολυτεχνείο- Κατερίνα Μουρίκη-Εκδόσεις Διάπλαση
• Στο δάσος – Σοφία Ζαραμπούκα – Εκδόσεις Κέδρος
• Αν όλα τα πιτσιρίκια του κόσμου – Ντίνος Δημόπουλος – Εκδόσεις Καστανιώτη
• Να φτύνεις αίμα, να λες έφαγα βύσσινο – Κωστούλα Μητροπούλου – Εκδόσεις Άγκυρα
• Τα μαγικά μαξιλάρια – Ευγένιος Τριβιζάς – Εκδόσεις Πατάκη
• Η Σφεντόνα του Δαυίδ – Παντελής Καλιότσος – Εκδόσεις Πατάκη

Ποίηματα και πεζά για το Πολυτεχνείο μπορείτε να βρείτε διαδικυακά και εδώ , στο εξαιρετικό blog του Νίκου Σαραντάκου.

Στο online αρχείο της ΕΡΤ μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εκπομπή “Ουδείς Αναμάρτητος” για την 33η επέτειο από τη 17 Νοεμβρίου του 1973. Τρεις νέοι της εποχής, ο Γιώργος Βερνίκος, η Τόνια Μωροπούλου και η Λίνα Αλεξίου, που πρωτοστάτησαν στις κινητοποιήσεις, θυμούνται και περιγράφουν τα γεγονότα από την κατάληψη της Νομικής μέχρι και την πτώση της Χούντας. Μπορείτε να δείτε επίσης το ντοκιμαντέρ Ημέρες Πολυτεχνείου.

Πάλι μέσα από το ιδιαίτερα ενδιαφέρον τηλεοπτικό αρχείο της ΕΡΤ μπορούμε να παρακολουθήσουμε εδώ το αφιέρωμα στην 5η επέτειο της εξέγερσης μέσα από το φακό Ελλήνων και ξένων οπερατέρ, αυτοπτών μαρτύρων των γεγονότων. Το κινηματογραφικό υλικό του ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει στιγμιότυπα από τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας, από το συγκεντρωμένο πλήθος και από τα αντιδικτατορικά συνθήματα. Μέσα από το ντοκιμαντέρ, παρακολουθούμε το χρονικό των γεγονότων με εικόνες από το προαύλιο του Πολυτεχνείου και τους εσωτερικούς χώρους, την αίθουσα του ραδιοφωνικού πομπού, τα αμφιθέατρα, ακούμε συνεντεύξεις και δηλώσεις των φοιτητών σε Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους, ξαναζούμε την πορεία των εργαζομένων και των σπουδαστών το πρωί της 16ης Νοεμβρίου αλλά και τη σκηνή την ίδια νύχτα της επέμβασης του στρατού και της εισβολής του τανκ, που κάλυψε ολλανδικό τηλεοπτικό συνεργείο από το απέναντι ξενοδοχείο. Περιέχονται, επίσης, σκηνές που γυρίστηκαν κατ’ εντολήν της στρατιωτικής δικτατορίας από την έξοδο του τανκ από το Πολυτεχνείο λίγο μετά την εισβολή και από την επόμενη ημέρα της καταστολής της εξέγερσης και της κήρυξης του στρατιωτικού νόμου.

Ακόμα, μπορούμε να παρακολουθήσουμε την ταινία-αφιέρωμα του Νίκου Καβουκίδη στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, αλλά κυρίως στο δραματικό τέλος της, με τους νεκρούς μετά την εισβολή του τανκ. Στην ταινία έχουν ενταχθεί πραγματικά πλάνα-ντοκουμέντα από τα γεγονότα του Νοέμβρη του 1973. Παρακολουθούμε στιγμές από τις εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν ως επέτειοι μνήμης και τις μαχητικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν. Στο αφιέρωμα αυτό σημαντικά και ιστορικά είναι τα πλάνα από τα γεγονότα που ακολούθησαν το Πολυτεχνείο, όπως η πτώση της Χούντας, ο ερχομός του Καραμανλή, η επιστροφή των εξόριστων αριστερών, η πρώτη δημοκρατική προεκλογική εκστρατεία, η ορκωμοσία της πρώτης δημοκρατικής κυβέρνησης, το τηλεοπτικό διάγγελμα του τέως βασιλιά, η κηδεία του ποιητή Κ. Βάρναλη με την πορεία που ακολούθησε και οι διαδηλώσεις για τα θέματα παιδείας.

Φυσικά, το youtube μάς προσφέρει πολύ υλικό. Ενδεικτικά, προτείνουμε το παραλήρημα του δικτάτορα Παπαδόπουλου, το βίντεο-αφιέρωμα στους φοιτητικούς αγώνες, το ακουστικό ντοκουμέντο από την εισβολή του τανκ στο χώρο του Πολυτεχνείου με τη συγκλονιστική φωνή του Δημήτρη Παπαχρήστου και το αντίστοιχο οπτικό ντοκουμέντο, την εκπομπή Ρεπορτάζ χωρίς Σύνορα καθώς και ένα φιλμάκι του 1ου Ενιαίου Λυκείου Νέας Ιωνίας με τίτλο Ραδιοφωνικές μνήμες του Πολυτεχνείου (1973), φτιαγμένο για την 30η επέτειο της Εξέγερσης.

Επιπλέον, μέσα από το youtube μπορούμε να φέρουμε τα παιδιά μας σε επαφή με τις μουσικές που σφράγισαν την περίοδο της Χούντας και παραμένουν επίκαιρες μέχρι και σήμερα.

Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ

Το ακορντεόν  

Ο δρόμος

Ένα το χελιδόνι

Θα σημάνουν οι καμπάνες

Οι πρώτοι νεκροί

Το γελαστό παιδί 

Το σφαγείο 

Ο στρατιώτης 

Ο λεβέντης 

Είμαστε δυο

Πότε θα κάνει ξαστεριά 

Προσκύνημα (Ορέστη απ” το Βόλο) 

Εδώ έχει αναρτηθεί το χρονικό του Πολυτεχνείου. Διαβάστε το στα παιδιά. 

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

14 Νοέμβρη 1973.
Οι φοιτητές της Αθήνας καταλαμβάνουν το Πολυτεχνείο. Σύνθημά τους: ΨΩΜΙ- ΠΑΙΔΕΙΑ- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ- ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ.

Ώρα 7 μ.μ. από 1500 φοιτητές πάρθηκε η απόφαση « να μείνουμε απόψε στο Πολυτεχνείο». Συγκροτείται Συντονιστική Επιτροπή απ΄ όλες τις σχολές και επιβάλλει έλεγχο σε ανεύθυνα συνθήματα και μεταδίδει τα δικά της από μεγάφωνα και το μικρό πομπό, αλλά και συγκεντρώνει τρόφιμα, φάρμακα κλπ. Γύρω στο Πολυτεχνείο και χιλιάδες αδούλωτοι Έλληνες τούς συμπαραστέκονται.

15 Νοέμβρη 1973.
Γέμισαν τα κτίρια του Πολυτεχνείου και το προαύλιο από φοιτητές και απέξω δεκάδες χιλιάδες λαού και μαθητών, που έρχονται κατευθείαν από τα σχολεία τους, φέρνοντας στους ελεύθερους και μαχητικούς φοιτητές όλο και περισσότερα τρόφιμα, φάρμακα κλπ. Εκλέγεται Συντονιστική Επιτροπή που συμμετέχουν και δυο εργάτες, και σε ανακοίνωση της λέει: η εκδήλωση του Πολυτεχνείου είναι αντιφασιστική και αντιμπεριαλιστική. Λειτουργεί νέος πομπός, που τώρα ακούγεται σ’ όλη την Αττική. Υπερηφάνεια και συγκίνηση κατέχει όλους τους Έλληνες που τ’ ακούνε: «Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο! Σας μιλά ο Ραδιοφωνικός Σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων. Κάτω η χούντα, κάτω ο Παπαδόπουλος, έξω οι Αμερικάνοι, κάτω ο φασισμός, η χούντα θα πέσει από το λαό… Λαέ, κατέβα στο πεζοδρόμιο, έλα να μας συμπαρασταθείς, τη λευτεριά σου για να δεις…». Στη Θεσσαλονίκη και Πάτρα οι φοιτητές καταλαμβάνουν τα Πανεπιστημιακά κτίρια. Οι αγρότες από τα Μέγαρα ξεκινούν για την Αθήνα. Στο Αιγάλεω γίνονται επαναστατικές εκδηλώσεις και ακολουθούν τέτοιες στις συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά. Όλη η Ελλάδα συμπαρίσταται στους ελεύθερους αγωνιζόμενους φοιτητές.

16 Νοέμβρη 1973.
Πάνω από 150.000 άνθρωποι είναι γύρω από το Πολυτεχνείο και βροντοφωνάζουν με τους ελεύθερους φοιτητές «Κάτω η χούντα, η χούντα θα πέσει απ’ το λαό».
Ώρα 7 και μισή μ.μ.: Ο δικτάτορας δίνει διαταγή να χτυπηθεί πρώτα η λαοθάλασσα, που είναι γύρω στο Πολυτεχνείο. Δακρυγόνα πέφτουν συνεχώς και κάνουν αφόρητη την ατμόσφαιρα. Ο λαός ανάβει φωτιές και τα εξουδετερώνει. Τώρα σφυρίζουν σφαίρες και οι πρώτοι νεκροί πέφτουν μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο. Ο λαός στήνει οδοφράγματα, δεν υποχωρεί, παλεύει άοπλος, παραμένει στη θέση του.
Ώρα 12 τη νύχτα μπαίνει στην Αθήνα στρατός και τανκ και καταλαμβάνουν επίκαιρες θέσεις.

17 Νοέμβρη 1983, ώρα 2 πρωινή.
Τα τανκ πλησιάζουν το Πολυτεχνείο. «Φαντάροι, είμαστε άοπλοι, είμαστε αδέλφια, μη μας χτυπήσετε, ελάτε μαζί μας» φωνάζουν οι φοιτητές και ο Ραδιοφωνικός Σταθμός καταγγέλλει στον Ελληνικό λαό την ανίερη πράξη του δικτάτορα.
Ώρα 3 πρωινή. Ένα τανκ γκρεμίζει τη σιδερένια πόρτα του Πολυτεχνείου κι ας είναι στα κιγκλιδώματα φοιτητές. Ρίχνονται ριπές. Στρατός και αστυνομικοί μπαίνουν στο προαύλιο. Οι φοιτητές προσπαθούν να φύγουν, αλλά δέχονται άγριες επιθέσεις. Πολλοί φαντάροι προστατεύουν και βοηθούν τους φοιτητές να φύγουν, αλλά τους κυνηγούν οι γενίτσαροι. Πολλοί συλλαμβάνονται και οδηγούνται στην Ε.Σ.Α όπου βασανίζονται φρικτά.
Οι οδομαχίες συνεχίζονται γύρω από το Πολυτεχνείο μέχρι το πρωί.
Ώρα 11 π.μ. επαναφέρεται στρατιωτικός νόμος.

Το Πολυτεχνείο στάθηκε η αρχή για το τέλος τους.
Ο νέος δικτάτορας ανοίγει το δρόμο για τη διχοτόμηση της Κύπρου.
Ο ξεσηκωμός του λαού και το εθνικό έγκλημα γκρεμίζουν τη δικτατορία και ξαναγυρίζει η Λευτεριά κα η Δημοκρατία.
Η οργή του λαού ενάντια στους φασίστες φάνηκε με τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου. Εκεί τα αδούλωτα νιάτα- φοιτητές και μαθητές- ενώθηκαν με το λαό και ύψωσαν το κορμί και την ψυχή τους απέναντι στα τανκ για τη Λευτεριά, τη Δημοκρατία και για την Εθνική Ανεξαρτησία.

Διδάσκοντας στα παιδιά μας για το Πολυτεχνείο, τιμάμε τη μνήμη των νεκρών και τους αγώνες όλως όσων έλαβαν μέρος στην εξέγερση. Αλήθεια, όμως, εμείς θυμόμαστε; Πώς, άραγε, θυμίζεις σε έναν ενήλικα τι ήταν το Πολυτεχνείο… Ίσως αφήνοντας ένα παιδί να αφηγηθεί…

ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ

(Δημήτρης Ραβάνης-Ρεντής)

Ναι, έρχομαι από ΕΚΕΙ.
Τι μέρα είναι σήμερα;
Απ’ την Τετάρτη μπήκα μέσα.
Τι να σας πω;
Κόσμος πολύς στα κάγκελα, στο δρόμο, στην αυλή,
στα κάγκελα δεμένα χέρια,
χέρια, πλακάτ, κεφάλια, όπλα,
τι να σας πω;
Και βέβαια είχε αίμα.
Μήπως έχετε ένα τσιγάρο;
Τ” αφήσαμε ΕΚΕΙ τα τσιγάρα,
πολλά τσιγάρα
κι ένα ταψί με κριθαράκι που μας έφερε η γριά.
Μήπως έχετε ένα ηρεμιστικό;
Ή, καλύτερα, ένα τσιγάρο.
Μα, ναι… Ήμουνα ΕΚΕΙ.
Τι να σας πω;
Δυο χιλιάδες; Τρεις χιλιάδες;
κι άσε τους έξω…
Όχι, το αίμα δεν είναι δικό μου.
Βέβαια, ήμουνα ΕΚΕΙ
απ” την Τετάρτη… ή την Τρίτη;
Στα κάγκελα δεμένα χέρια, πρόσωπα, πλακάτ,
με το φορείο φέραν μια κοπέλα.
Όχι, δεν ξέρω πόσων χρονών.
Όχι, δε φαινότανε το πρόσωπό της.
Όχι, σας λέω, το αίμα δεν είναι δικό μου…
Τι σας έλεγα; Για την κοπέλα.
Όχι, δεν ξέρω πώς τη λένε.
Ναι, ήμουνα ΕΚΕΙ.
Κανείς δεν ήθελε να φύγει.
Τα τανκς στεκόντουσαν στην πόρτα,
έξω απ” τα κάγκελα,
όχι, μέσα απ” τα κάγκελα,
όχι… έξω…
Μα, βέβαια, ήμουνα ΕΚΕΙ.
Τι να σας πω;
Όχι, δεν θέλω επίδεσμο, το αίμα δεν είναι από μένα..,
Δύο φαντάροι μ” έκρυψαν σ” ένα σκουπιδοτενεκέ
Χέρια δεμένα στις ερπύστριες,
μάτια, μαλλιά,
τα μάτια στα κάγκελα,
ανάμεσα στα κάγκελα…
Μόνο να ξημερώσει, λέγαμε…
Και βέβαια, ήμουνα ΕΚΕΙ.
Πώς να τα πω με τη σειρά;
Πέρασαν κι άλλοι από δω;
Κάτι κορίτσια, κάτι αγόρια…
Και βέβαια είχαμε νεκρούς.
Τι θα πει «πόσους;»
Όχι, το αίμα δεν είναι δικό μου,
δε θέλω επίδεσμο…
Με συγχωρείτε, πρέπει να πηγαίνω,
η μάνα μου θ” ανησυχεί.
Τι να σας πω;
Δεν ξέρω…
Μα ναι…
ήμουνα ΕΚΕΙ…

Και ακόμα δυο ποιήματα.