ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ, ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ

0

Η λέξη «εγκλήματα», με την οποία ξεκινάει το κείμενο αυτό δεν είτε ούτε kid friendly ούτε parent friendly ούτε back to school friendly, πολλώ δε μάλλον όταν λίγο παρακάτω ακολουθεί η λέξη παιδιά. Δυστυχώς, όμως, είναι μια λέξη που είναι εγκατεστημένη στην καθημερινότητά μας και μοιάζει πολύ δύσκολο να ξεριζωθεί. Καθημερινά συμβαίνουν εγκλήματα και πολύ πιο συχνά από όσο θα έπρεπε ή/και θα θέλαμε στα εγκλήματα αυτά εμπλέκονται με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο παιδιά.

Η παρουσίαση ενός εγκλήματος από τα media είναι μάλλον a priori διαστρεβλωμένη, υπερβολική, ανθρωποφαγική. Καλώς ή κακώς, το έγκλημα πουλάει, επομένως όσο πιο ειδεχθές το έγκλημα, τόσο πιο πολλά τα φύλλα, τα νούμερα τηλεθέασης, τα κλικ. Αν κάπου μέσα στο κάδρο υπάρχει και ένα ή περισσότερα παιδιά, τότε η διαστρέβλωση, η υπερβολή, η ανθρωποφαγία αυξάνονται και μαζί τους αυξάνονται και τα νούμερα που περιμένουν οι άνθρωποι των ΜΜΕ, δυστυχώς, για να επιβιώσουν.

Πριν από λίγους μήνες, συνέβησαν, μεταξύ άλλων, δυο εγκλήματα που μου κίνησαν την προσοχή, το καθένα για διαφορετικούς λόγους. Το ένα ήταν μια παιδοκτονία στη Νέα Σμύρνη, όπου μια νεαρή φέρεται να πέταξε το νεογέννητο μωρό της στον φωταγωγό, και το άλλο η δολοφονία ενός ζευγαριού στην Κύπρο για την οποία κατηγορήθηκε αρχικά και κατά λάθος ο θετός αλλοδαπός (φυσικά αυτά τα δυο παίζουν ρόλο) έφηβος γιος τους. Τα μίντια κανιβάλισαν αμέσως, χωρίς να σεβαστούν τίποτα και παραβιάζοντας πολλάκις τον κώδικα δεοντολογίας. Το φιλοθέαμον κοινό πιάστηκε στην παγίδα και μπήκε κι αυτό στο χορό και χόρεψε, καθώς ζούμε στην εποχή των social media, όπου όποιος θέλει έχει βήμα λόγου να πει το μακρύ του και το κοντό του.

Πάμε στα καθ’ ημάς, στο Τaλκ. Τα σχόλια τα οποία λάβαμε από το αναγνωστικό μας κοινό ήταν το λιγότερο τρομακτικά. Σκληρές βρισιές, ψόφοι προς πάσα κατεύθυνση, δημόσιοι λιθοβολισμοί, επαναφορά θανατικής ποινής για τη μητέρα, πριν καν μαθευτούν οι συνθήκες του εγκλήματος, μια από τα ίδια και για τον νεαρό που όχι μόνο ορφάνεψε, αλλά στιγματίστηκε εφ’ όρου ζωής. Μεγάλη μερίδα αναγνωστών, όχι μόνο στη δική μας ιστοσελίδα, αλλά και σε δεκάδες άλλες που παρακολουθώ ως αναγνώστρια, ως δημοσιογράφος και ως επιστήμονας, έβγαλε όλη τη χολή που κουβαλούσε, έκρινε, κατέκρινε, διέγνωσε ψυχιατρικό ή μη ιστορικό, δίκασε και καταδίκασε (συχνά σε θάνατο) δυο άγνωστους ανθρώπους, με άγνωστη ιστορία, μόνο και μόνο με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες που διαδίδονταν με ταχύτητα φωτός σε facebook και twitter.

Τότε ήταν που συζήτησα με τη συνεργάτιδα και φίλη Δρα Αγγελική Καρδαρά, που εδώ και χρόνια ασχολείται με θέματα εγκληματολογικού ενδιαφέροντος, και μοιράστηκα μαζί της τους προβληματισμούς μου. Αποφασίσαμε, λοιπόν, ταχύτατα να κινήσουμε τον δημόσιο διάλογο πάνω σε αυτό το θέμα και μέσα σε λίγες ημέρες οργανώσαμε, σε συνεργασία με το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, Στρογγυλό Τραπέζι με θέμα “Εγκλήματα κατά της ζωής, παιδιά και ΜΜΕ: προβληματισμοί και προκλήσεις”, ώστε καταρχάς να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό, που πλέον έχει δημόσιο λόγο από τον καναπέ, γεγονός σε ορισμένες περιπτώσεις επικίνδυνο, και κατά δεύτερον να ενημερώσουμε κάθε ενδιαφερόμενο πάνω σε θέματα εγκληματολογικού ενδιαφέροντος, με έμφαση στην προστασία της ανηλικότητας και στην καταπολέμηση του «στιγματιστικού λόγου» των ΜΜΕ.

Η Αγγελική Καρδαρά, μιλώντας στο Τaλκ, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι αντικείμενο διερεύνησης της παραπάνω δράσης είναι η απεικόνιση στα ΜΜΕ δύο πρόσφατων πολύ σοβαρών εγκληματολογικών υποθέσεων, του εγκλήματος της παιδοκτονίας στη Νέα Σμύρνη, όπου η νεαρή μητέρα φέρεται να σκότωσε το βρέφος αμέσως μετά τη γέννησή του και της διπλής ανθρωποκτονίας ζευγαριού στην Κύπρο, όπου ένα ανήλικο αγόρι στιγματίστηκε από τα μέσα ως «δολοφόνος» των γονέων του. Τα δύο εγκλήματα διαφοροποιούνται μεταξύ τους, είχαν όμως στο επίκεντρό τους παιδιά και προσεγγίστηκαν από τα media χωρίς την πρέπουσα δημοσιογραφική δεοντολογία και τον απαιτούμενο σεβασμό στην ισχύουσα νομοθεσία.

Στο επίκεντρο των ομιλιών μας τίθενται το παιδί και τα θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου. Στόχος μας να καταστεί σαφές ότι η δημοσιογραφική κάλυψη των εγκλημάτων κατά της ζωής πρέπει να γίνεται με τρόπο επιστημονικό, τεκμηριωμένο και ολοκληρωμένο, με σεβασμό στη δεοντολογία και στη νομοθεσία.

Όσον αφορά ειδικά τα παιδιά, η κ. Καρδαρά τονίζει ότι το bullying των ενηλίκων εις βάρος ενός παιδιού είναι αδιανόητο και ανεπίτρεπτο. Ένα παιδί στιγματίζεται κοινωνικά, γιατί αυτό το θέμα «πουλάει» και πανεύκολα χαρακτηρίζεται «δολοφόνος» έστω και με ένα ερωτηματικό. Χωρίς πολλή σκέψη, χωρίς προβληματισμό για τις τραυματικές συνέπειες στην ψυχοσύνθεση του ανηλίκου. Αυτό το γεγονός πρέπει αναμφίβολα να μας αφυπνίσει και να κατανοήσουμε ότι ήρθε ο καιρός να αναλάβουμε δράση! Υπογραμμίζει, επίσης, ότι ακόμα και σε υποθέσεις νεανικής παραβατικότητας που απασχολούν τα ΜΜΕ,  οι δημοσιογράφοι οφείλουν να σεβαστούν τη δημοσιογραφική δεοντολογία και τη νομοθεσία. Για τους λόγους αυτούς, η δική της ομιλία στο Στρογγυλό Τραπέζι αφιερώνεται στο ανήλικο αγόρι στην Κύπρο που ως κοινωνία δεν μπορέσαμε να προστατέψουμε από το μιντιακό bullying που υπέστη από τα παραδοσιακά, αλλά και τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η προστασία της ανηλικότητας είναι υποχρέωσή μας και οφείλουμε να την διασφαλίσουμε.

Είναι αναγκαίο για τους αστυνομικούς και δικαστικούς συντάκτες να γνωρίζουν με απόλυτη ακρίβεια τι προβλέπεται νομικά ως προς την προστασία ανηλίκων, για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, γιατί οι ανήλικοι πρέπει να αντιμετωπίζονται από τα μίντια με ευαισθησία και με σεβασμό στα δικαιώματά τους και δεύτερον, γιατί ο νόμος προβλέπει πολύ υψηλά πρόστιμα σε περιπτώσεις όπου το δίκαιο των ανηλίκων παραβιάζεται από τα ΜΜΕ. Ας μην ξεχνάμε ότι όσον αφορά την προβολή της εικόνας ανηλίκου μέσω της τηλεόρασης το άρθρο 8 παρ.2 του Π.Δ. 100/2000 « Εναρμόνιση της Ελληνικής ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 97/336ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30.6.1997» ορίζει ότι: Η παρουσίαση ή συμμετοχή ανήλικων μαρτύρων ή θυμάτων εγκληματικών ενεργειών ή δυστυχημάτων, καθώς και των ανηλίκων που βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση, σε ειδησεογραφικές και άλλες ενημερωτικές εκπομπές των τηλεοπτικών σταθμών απαγορεύεται. Η παρουσίαση αυτή επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση, εφ’ όσον είναι αναγκαία για την ενημέρωση του κοινού και δεν προκαλεί πόνο ή βλάβη στην προσωπικότητα του ανηλίκου και μόνο ύστερα από γραπτή άδεια αυτού που ασκεί τη γονική μέριμνα ή την επιμέλεια». 

Τη Δευτέρα 10 Σεπτεμβρίου στον ΙΑΝΟ, θα μιλήσουν οι:
Γιάννης Πανούσης ομ. καθ. Εγκληματολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Αγγελική Καρδαρά δρ. τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών-φιλόλογος-τακτική επιστημονική συνεργάτιδα ΚΕ.Μ.Ε.
Σουζάνα Παπαφάγου κλινική ψυχολόγος-ομαδική/οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια
Φώτιος Σπυρόπουλος Δ.Ν.-καθ. Ποινικού Δικαίου Πυροσβεστικής Ακαδημίας-μέλος Δ.Σ. ΚΕ.Μ.Ε.
Διονύσης Χιόνης δικηγόρος-ΜΔΕ Εγκληματολογίας-αντιπρόεδρος ΚΕ.Μ.Ε. 

Τη συζήτηση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Γιώργος Καραϊβάζ και η είσοδος θα είναι ελεύθερη.