ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΣ: ΡΗΤΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΟΓΟΥ

0

Κάθε πράξη βίας κατά βρεφών και παιδιών είναι καταδικαστέα. Το έγκλημα της παιδοκτονίας, που έχει επιεικέστερη ποινική μεταχείριση από το έγκλημα της ανθρωποκτονίας, προβληματίζει εντόνως τις κοινωνίες και πολλές έρευνες έχουν διεξαχθεί για το θέμα διεθνώς. Υπάρχει όμως μια τεράστια διαφορά της καταδίκης της πράξης από τον «δημόσιο λιθοβολισμό» προσώπων, χωρίς καν να έχουν απαντηθεί φλέγοντα ερωτήματα. Ο δημόσιος λιθοβολισμός, μέσω της ρητορείας μίσους/hate speech, έχει αρχίσει να λαμβάνει σοβαρές διαστάσεις σε πολλές υποθέσεις εγκληματολογικού ενδιαφέροντος (και όχι μόνο) και πρέπει να μας απασχολήσει ερευνητικά.

Αυτό που πρέπει να μας προβληματίσει στην υπόθεση της νεαρής γυναίκας που φέρεται να έχει σκοτώσει το μωρό της, αμέσως μετά τον τοκετό, είναι το φαινόμενο και πρωτίστως τα αίτια που δύναται να ωθήσουν μια νέα γυναίκα στη σημερινή εποχή να κρατήσει στα σπλάχνα της εννέα μήνες το μωρό της, να προχωρήσει μόνη της στον τοκετό, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και την ίδια της τη ζωή, καθώς θα μπορούσε να οδηγηθεί και η ίδια στον θάνατο από ακατάσχετη αιμορραγία ή να πάθει σοβαρότατη μόλυνση και στη συνέχεια να το σκοτώσει, αντί να απευθυνθεί σε φορείς και υπηρεσίες ζητώντας στήριξη ή δίνοντας το μωρό για αναδοχή ή υιοθεσία.

Η δημοσιογραφική έρευνα επομένως πρέπει να εμβαθύνει τόσο σε ψυχολογικά και ψυχιατρικά αίτια, όσο και στον ρόλο της οικογένειας και των κοινωνικών στερεοτύπων που διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στο έγκλημα της παιδοκτονίας. Ξεφεύγοντας δηλαδή οι δημοσιογράφοι από τις λογικές του πρόσκαιρου εντυπωσιασμού, να εξάγουν με τη βοήθεια της επιστημονικής κοινότητας πολύτιμα κοινωνιολογικά και εγκληματολογικά συμπεράσματα, που μπορεί ακόμα και να αποτρέψουν μίαν άλλη μητέρα από το να προβεί σε αυτή την ειδεχθή πράξη. Αυτό θα είναι ένα τεράστιο κοινωνικό όφελος και ο δημοσιογράφος έχει τη δύναμη να διαδραματίσει αυτόν τον ουσιαστικό ρόλο στην ενημέρωση του κοινού.

Όσον αφορά τη συγκεκριμένη υπόθεση, οι δικαστικοί συντάκτες πρέπει να παρακολουθήσουν με μεγάλη προσοχή τις δικαστικές εξελίξεις (και να αναζητήσουν δικαστικές αποφάσεις σε εγκλήματα παιδοκτονίας που έχουν απασχολήσει τη χώρα μας στο παρελθόν), ώστε να εξάγουν ασφαλή συμπεράσματα. Στη δίκη θα παρουσιαστεί η πραγματογνωμοσύνη για την κατάσταση της ψυχικής υγείας της κατηγορουμένης, θα αναλυθούν όλα τα σημεία που αφορούν τις ακριβείς συνθήκες υπό τις οποίες διαπράχθηκε το συγκεκριμένο έγκλημα και θα απαντηθούν καίρια ερωτήματα.

Στο σημείο αυτό θεωρώ ότι οι δημοσιογράφοι θα μπορούσαν επίσης να παίξουν έναν θετικό ρόλο στο να σταματήσει η ανθρωποφαγία, η οποία παλαιότερα λάμβανε χώρα σε τηλεοπτικές εκπομπές, τώρα λαμβάνει χώρα στα social media και σε σχόλια άρθρων σε sites, blogs κλπ. Εφόσον ο καθένας έχει το δικαίωμα, πολλές φορές καλυπτόμενος από το «πέπλο» της ανωνυμίας του ή ενός ψεύτικου προφίλ, να γράφει ανεξέλεγκτα ό,τι θέλει και να υβρίζει χυδαία, το φαινόμενο αποκτά επικίνδυνες διαστάσεις. Εικάζω μάλιστα ότι πολλοί γράφουν έχοντας ακούσει κάτι από τρίτους, χωρίς να έχουν καν μπει στον κόπο να το ψάξουν.

Γι’ αυτό, σε τόσο σοβαρές υποθέσεις εγκληματολογικού ενδιαφέροντος που εμπλέκονται είτε ως κατήγοροι είτε ως κατηγορούμενοι νέοι άνθρωποι, πρότασή μου είναι να απαγορεύεται, σεβόμενοι το τεκμήριο της αθωότητας κάθε κατηγορουμένου, να δίνονται στη δημοσιότητα φωτογραφίες που έχουν αντληθεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες έστω και με κάποια κάλυψη, φωτογραφίζουν το συγκεκριμένο πρόσωπο και δίνουν πολλές πληροφορίες που δεν αφορούν το κοινό, όπως στη συγκεκριμένη υπόθεση το πού σπουδάζει, ποιος είναι ο τόπος καταγωγής, ακόμα και ποιες σχέσεις έχει κάνει (!). Με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να βγαίνει ένας νεαρός στα ΜΜΕ και να δηλώνει «δεν είμαι εγώ ο πατέρας» (!) και εμείς που ασχολούμαστε ερευνητικά με ανάλογες υποθέσεις να παρακολουθούμε απαθείς (!). Αυτές οι φωτογραφίες, σε συνδυασμό με τις «πιπεράτες» λεπτομέρειες που αφορούν την ιδιωτική ζωή προσώπων, καλλιεργούν γόνιμο έδαφος για την ανθρωποφαγία στα social media. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα που πιστεύω ότι πρέπει να προβληματίσει πρωτίστως τον νομικό κόσμο, ώστε να το αναδείξει και να βρεθεί η ισορροπία μεταξύ ελευθερίας του Τύπου και σεβασμού στο άτομο, στην αξιοπρέπειά του, στα δικαιώματα του. Όχι θεωρητικά, αλλά στην πράξη. Γιατί, στην πράξη ο σεβασμός στο τεκμήριο της αθωότητας παραβιάζεται συνεχώς και οι δημόσιοι λιθοβολισμοί «νομιμοποιούνται» με άλλοθι την ελευθερία του λόγου. Ελευθερία του λόγου όμως δεν είναι να προβαίνουμε σε ανθρωποφαγία. Αυτό είναι καταπάτηση της ελευθερίας του λόγου. Αλλιώς ας ξεκινήσει και το μαστίγωμα στις πλατείες, όπως σε άλλες εποχές… Αυτή την κοινωνία ονειρευόμαστε;

Το παρόν κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο postmodern.gr

Η Αγγελική Καρδαρά είναι Δρ Τμήματος ΕΜΜΕ – Φιλόλογος. Συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Αθηνών στο πλαίσιο των elearning προγραμμάτων, έχοντας αναλάβει (συγγραφή και εκπαίδευση) τα εκπαιδευτικά προγράμματα «ΜΜΕ και Εγκληματικότητα: το έγκλημα ως είδηση και ως μήνυμα» και «Αστυνομικό και Δικαστικό Ρεπορτάζ» (Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος: Καθηγητής Γιάννης Πανούσης). Συνεργάζεται επίσης με το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.), όπου είναι εισηγήτρια σεμιναριακών μαθημάτων με θεματική «Το Έγκλημα στο Αστυνομικό και Δικαστικό ρεπορτάζ». Δίδαξε δημοσιογραφία στο Κολλέγιο Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας (CPJ Athens/University of Wolverhampton) στο προπτυχιακό και μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών. Από το 2013 έως το 2016 έδινε διαλέξεις στο Τμήμα ΕΜΜΕ του Παν/μίου Αθηνών, με αντικείμενο “Εγκληματολογία & ΜΜΕ”. Ασχολείται με την εγκληματολογική έρευνα και τη συγγραφή.