Το σώμα των παιδιών μας τους ανήκει. Ας τους το εξηγήσουμε έγκαιρα

0

Αφιερωμένο σε όλους τους φίλους και όλες τις φίλες που την τελευταία διετία μού αποκάλυψαν ότι υπήρξαν κακοποιημένα παιδιά. Σας ευχαριστώ που με εμπιστευτήκατε, ελπίζω να σας βοήθησα. 

Έγραψα αυτές τις γραμμές λίγα λεπτά αφότου ολοκλήρωσα τη μετάφραση του βιβλίου των Izabelle Filliozat και Margot Fried-Filliozat Το σώμα μου μου ανήκει. Δεν άφησα να περάσει καθόλου χρόνος, ούτε καν περίμενα το τελευταίο πέρασμα του κειμένου πριν το παραδώσω, γιατί ήθελα να μεταφέρω εν θερμώ τα συναισθήματα και τις σκέψεις που μου δημιούργησε.

Καταρχάς, κάνουμε βήματα μπροστά. Γιατί πριν από δυο τρία χρόνια κανένας εκδότης στην Ελλάδα δεν θα τολμούσε να βγάλει το βιβλίο αυτό, που απευθύνεται σε παιδιά δημοτικού. Όχι ότι τώρα θα αγοραστεί από σύμπαν το Πανελλήνιο ή ότι θα διδαχτεί, όπως θα έπρεπε, στα σχολεία. Όχι, όχι. Αργούμε πολύ να φτάσουμε ως εκεί. Όμως, πλέον, έχει δημιουργηθεί ένα κοινό γονέων –άλλωστε το βιβλίο απευθύνεται σε ηλικίες για τις οποίες ακόμα επιλέγουν βιβλία οι μπαμπάδες και οι μαμάδες– που δεν θα φοβηθεί τις άβολες συζητήσεις και που αποζητά εργαλεία ώστε να μιλήσει ανοιχτά στο παιδί του για θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης, ήδη από την ηλικία των 7 ετών (σ.σ. τελικά επιλέξαμε η ελληνική έκδοση να απευθύνεται σε παιδιά από 10 ετών, καθώς θεωρήσαμε ότι η ελληνική κοινωνία, σε αντίθεση με τη γαλλική, δεν έχει ακόμα προετοιμάσει τα επτάχρονα ώστε να καταλάβουν και να προστατευτούν χωρίς να τρομάξουν ούτε τους περισσότερους γονείς (που μπορεί να κάνουν μπάνιο τα παιδιά τους μέχρι την εφηβεία) να επικοινωνήσουν εύκολα την κεντρική ιδέα των ορίων του σώματος σε επτάχρονα.)

Το βιβλίο, λοιπόν, μιλάει για το σώμα, τον σεβασμό, την ιδιωτικότητα, τα όρια και τη συναίνεση, με έναν βασικό στόχο: Τα παιδιά να γνωρίζουν ότι είναι, τόσο τα ίδια όσο και οι φίλοι και συμμαθητές τους, εν δυνάμει θύματα σεξουαλικής βίας και έτσι να μπορέσουν είτε να την αποφύγουν είτε να την καταγγείλουν. Στην περίπτωσή μας, η γνώση αυτή δεν επιτυγχάνεται με μια αλληγορική ιστορία, αλλά με παραδείγματα από την καθημερινότητα. Ναι, στο βιβλίο αυτό τα γεννητικά όργανα ονοματίζονται όπως πρέπει, χωρίς γελοίους ευφημισμούς, η σεξουαλική πράξη περιγράφεται και απεικονίζεται με ουσιαστική απλότητα, που οδηγεί στην κατανόηση και επομένως σε μια μελλοντική υγιή σεξουαλικότητα, ενώ περιγράφεται και απεικονίζεται (με τα κατάλληλα λόγια και τα κατάλληλα σκίτσα) και ένας βιασμός παιδιού από μεγαλύτερο παιδί-έφηβο.

Τα πάντα, όμως, γράφονται έχοντας στο επίκεντρο το παιδί-θύμα, την απενοχοποίησή του και την ενδυνάμωσή του, ώστε να μιλήσει και να σταματήσει τον κύκλο της βίας. Σας φαίνεται σκληρό, επώδυνο, αδύνατον να συζητήσετε με τον γιο ή την κόρη σας, μαθητή ή μαθήτρια  δημοτικού ή και γυμνασίου, θέματα όπως η παιδεραστία, ο βιασμός ή η αιμομιξία; Δεν θα έπρεπε να είναι. Γιατί πολύ πιο σκληρό και επώδυνο (αλλά όχι αδύνατο) θα είναι να πέσει το αθώο, ανενημέρωτο παιδί σας θύμα ενός παιδοβιαστή, εκτός ή εντός οικογενειακού περιβάλλοντος.

«Μα τι λες;» θα μου πείτε. «Στη δική μας οικογένεια δεν υπάρχουν κακοποιητές». Ε, λοιπόν, μπορεί και να υπάρχουν. Μπορεί να το γνωρίζετε και να το έχετε απωθήσει, μπορεί να το υποψιάζεστε, αλλά να μην τολμάτε να φέρετε το θέμα στην επιφάνεια, μπορεί πράγματι να μη σας πάει ο νους. Αλλά ακόμα κι αν πράγματι δεν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι στο περιβάλλον σας, μπορεί να υπάρχουν σε άλλους χώρους, όπου συχνάζει το παιδί σας. Ή μπορεί να υπάρχουν σε κοντινές σας οικογένειες, σε σπίτια συμμαθητών του ή γειτόνων ή πιο μακρινών συγγενών. Επομένως, το παιδί σας μπορεί να μην πέσει θύμα, αλλά μπορεί να κληθεί να κρατήσει ένα «κακό μυστικό» ενός συνομηλίκου του που κακοποιείται. Και σε μια τέτοια περίπτωση, είναι επιτακτική ανάγκη να ξέρει τι θα πρέπει να κάνει. Ξεκινάμε, λοιπόν, από την οικογένεια. Διαβάστε το βιβλίο πρώτα εσείς και, ανάλογα με το παιδί σας, την ωριμότητά του και τη μεταξύ σας επικοινωνία, δουλέψτε το παρέα. Σταθείτε στο πλευρό του και εξηγήστε του ότι το σώμα του του ανήκει, εξηγήστε τι σημαίνει σεβασμός, ιδιωτικότητα, συναίνεση…

Θα ήθελα το βιβλίο αυτό να μπει στις σχολικές τάξεις. Ξέρω αυτό ότι δεν θα γίνει, γιατί η κοινωνία μας είναι βαθιά συντηρητική και συνεχίζει να τρέφεται λαίμαργα από μυστικά και ψέματα, που διαιωνίζονται από γενιά σε γενιά. Αλλά πώς αλλιώς θα μάθουν τα παιδιά που κακοποιούνται εντός οικογενειακού πλαισίου ότι δεν είναι ένοχα, ότι υπάρχει λύση, ότι τα τραύματα θεραπεύονται, ότι υπάρχουν ασφαλή περιβάλλοντα; Προφανώς, ένα τέτοιο ανάγνωσμα μόνο κατά τύχη θα μπει σε ένα παιδικό δωμάτιο όπου λαμβάνουν χώρα ανομολόγητες πράξεις. Ο γονιός που θα το αγοράσει στο παιδί του δεν είναι ο γονιός που βιάζει ή που κάνει ότι δεν βλέπει.

Μέχρι, λοιπόν, να ξεπεράσουμε ως λαός τις κοινωνικές μας αγκυλώσεις και τα ταμπού, μέχρι να διδάσκεται σωστά η σεξουαλική αγωγή και η αγωγή του σώματος στα σχολεία (ξέρετε πόσοι γονείς πιστεύουν ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση οδηγεί σε πρόωρη έναρξη της σεξουαλικής ζωής, ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο;), μέχρι να πάψουμε να ντρεπόμαστε για το σώμα μας και για ό,τι το αφορά, όσοι απαιτούμε μια κοινωνία που αγκαλιάζει το παιδί και τις ανάγκες του, όσοι αναζητάμε σημάδια κακοποίησης στο παιδί μας και στα παιδιά των άλλων και δεν κάνουμε τα στραβά μάτια, «μη μας πιάσει η γειτονιά στο στόμα της και μετά δεν μας ξεπλένει ούτε ο Ιορδάνης ποταμός», ας λειτουργήσουμε ως μονάδες: Ας μιλήσουμε έγκαιρα στα παιδιά μας, ας τα ενημερώσουμε πως δυστυχώς ο κόσμος μας δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Φτάνουν τα ροζ συννεφάκια˙ θέλουμε φούσκες ασφάλειας και διεκδικούμε την πλήρη προστασία της ανηλικότητας, σε ένα κράτος όπου αλωνίζουν οικογενειάρχες Μίχοι, που «δεν είχαν δώσει ποτέ κανένα, μα κανένα δικαίωμα στη γειτονιά», Μίχοι με λίστες ευυπόληπτων πολιτών, που τη βρίσκουν πηδώντας παιδάκια και κάπως καταφέρνουν να μη σαπίζουν στη φυλακή.

Ακόμα κι αν είστε πεπεισμένοι ότι το παιδί σας δεν θα γίνει ποτέ «μια δωδεκάχρονη από τον Κολωνό» (μην παίρνετε κι όρκο, ζούμε στην εποχή του διαδικτύου και δεν παίρνουμε χαμπάρι τι κάνουν τα παιδιά μας με τα κινητά τους τηλέφωνα), δώστε του την ευκαιρία να σώσει άλλα παιδιά. Και προφανώς, μην περιμένετε να φτάσει στην εφηβεία για να του μιλήσετε, τότε είναι ήδη πολύ αργά. Σταθείτε στο πλευρό του, ανοίξτε του τα μάτια. Το σώμα του ανήκει μόνο σε εκείνο και σε κανέναν άλλον –φυσικά ούτε σε εσάς. Κι όταν μεγαλώσει και έρθει η ώρα να το μοιραστεί, θα ξέρει τα όριά του, θα ξέρει πότε θα συναινέσει και πότε όχι και με βάση τη γνώση αυτή θα επιλέξει τον κατάλληλο σεξουαλικό σύντροφο, χωρίς ποτέ να γίνει θύμα του. Γιατί, δυστυχώς, η κακοποίηση δεν αφορά μόνο τα παιδιά…

Λίγα λόγια για το βιβλίο: Το σώμα κάθε παιδιού ανήκει στο παιδί και μόνο το παιδί έχει το δικαίωμα να αγγίζει κάποια σημεία του, που ονομάζονται ιδιωτικά ή ευαίσθητα. Άλλωστε, το λέει ο νόμος! Όμως, υπάρχουν ενήλικοι ή έφηβοι, ακόμα και μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο, που δεν σέβονται τον νόμο. Αν μας συμβεί κάτι τέτοιο, δεν ξέρουμε πάντοτε τι είναι φυσιολογικό και τι όχι, δεν έχουμε λύσεις προκειμένου να αντιδράσουμε και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας. Κι αν συμβεί κάτι τέτοιο σε έναν φίλο ή σε μια φίλη μας, ακόμα κι αν θέλουμε να τον/τη βοηθήσουμε, δεν ξέρουμε ούτε τι να πούμε ούτε σε ποιον να απευθυνθούμε. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, όλοι μαζί για το σώμα, την ιδιωτικότητα, τον σεβασμό, για να μάθουμε να λέμε ΟΧΙ σε κάθε σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση.

Διαβάστε: Το σώμα μου μου ανήκει!, Isabelle Filliozat, Margot Fried-Filliozat, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, μετάφραση Πελιώ Παπαδιά

Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό ΣΕΛΙΔΕΣ των Εκδόσεων Παπαδόπουλος.