Πιάσε ένα βιβλίο: Όταν η παιδική λογοτεχνία συναντά την Τατιάνα Ζωγράφου και το τραγούδι

0

-Διαλέγω το αγαπημένο μου βιβλίο σου!
-Και;
-Κι εσύ σκαρώνεις ένα ποίημα για μένα! Θέλετε;
-Θέλουμε!

Κι έτσι ξεκίνησαν όλα. Πρώτα γίνανε του Μάνου και μετά της Αργυρώς, της Άννας, του Βαγγέλη κι όλα τα άλλα! Στη νέα δισκογραφική δουλειά της Τατιάνας Ζωγράφου κρύβονται 20 βιβλία κι ένα νανούρισμα. Εκλεκτοί συγγραφείς της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας εμπνεύστηκαν από την πρόσκλησή της και έγραψαν ποιήματα. Οι στίχοι γίνανε τραγούδια και τώρα βαρκούλες που ταξιδεύουν στ’ ανοιχτά για να συναντήσουν τα μικρά και τα μεγάλα παιδιά.Αγαπητή Τατιάνα, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, κυκλοφόρησες ένα νέο CD με παιδικά τραγούδια –ιδανικό για δώρο θα σημειώσω εδώ. «Πιάσε ένα βιβλίο!» Από τον τίτλο και μόνο με ιντριγκάρει! Ποια η κεντρική ιδέα πίσω απ’ τη δουλειά αυτή και πώς τη συνέλαβες. Θυμάσαι τον Μυρμηγκοφάγο; Όταν ήμουν παιδί, το έπαιζε η τηλεόραση μετά τον Ροζ Πάνθηρα! Ε, έτσι! Ξύπνησα μια μέρα και είπα: «Oh! I see an ant! Βρήκα μια καλή ιδέα! Θα προσκαλέσω τους συγγραφείς, τους πιο αγαπημένους των παιδιών μου, αλλά και δικούς μου, και θα τους ζητήσω να φτιάξουν στίχους να τους κάνω τραγούδια…» Πρόλαβα και συνομίλησα και με την Άλκη Ζέη, που απάντησε χαρακτηριστικά: «Δεν φτιάχνω ποτέ στίχους». Είχαμε συνεργαστεί παλιά, με μια θεατρική ομάδα που είχε διασκευάσει για θέατρο το βιβλίο της «Μια Κυριακή του Απρίλη» και είχα δώσει κάποια τραγούδια μου για αυτή την παράσταση. Υπέροχη η Άλκη. Μεγάλη η απώλειά της. Είδες; Πάντα γύρω τριγύρω από τα βιβλία βρίσκομαι. Όλοι οι υπόλοιποι συγγραφείς είπαν «ναι», εκτός από τον Ευγένιο Τριβιζά, που δεν μας απάντησε! Δεν πειράζει, εμείς τον αγαπάμε κι ας μην τον τραγουδάμε!

Πώς επέλεξες τα βιβλία, που έγιναν ποιήματα, που έγιναν τραγούδια; Είχαν και τα παιδιά μου άποψη, αλλά κι εγώ, ως μητέρα και εκπαιδευτικός. Όλα, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, μιλάνε για τη φιλία και την αγάπη. Την αγάπη για την καλή διατροφή, για το βιβλίο, για τη φίλη και τον φίλο, για τον συνάνθρωπο… Την αγάπη που «αλλάζει σχήματα και ξεγλιστρά», αλλά δεν χάνεται, όπως τόσο όμορφα λέει μέσα από τους στίχους της η Άννα Κοντολέων!
Να, λοιπόν, οι συγγραφείς που συνεργάστηκα, χωρίς αλφαβητική σειρά, όπως μου έρχονται στο μυαλό: Μάνος Κοντολέων-> Ροκ Ρεφρέν, Άννα Κοντολέων-> Πού πάει η αγάπη όταν χάνεται, Φίλια Δενδρινού-> Ο Ακροβάτης του ονείρου, Μάκης Τσίτας-> O Κοκκινούλης, Αργυρώ Πιπίνη-> Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας, Άνοιξη, Καλοκαίρι, Χριστίνα Φραγκεσκάκη-> Ζωγράφισέ μου ένα σπίτι, Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου-> Ο κούκος…αηδόνι, Ιουλίτα Ηλιοπούλου-> Άλλο και τούτο, Βαγγέλης Ηλιόπουλος-> Βιβλιοπόντικας, Τασούλα Τσιλιμένη-> Το μήνυμα της αγάπης, Στέλλα Μιχαηλίδου-> Ιζαντόρα Ντακ, Τατιάνα Ζωγράφου-> Τι θα έκανα αν ήμουν Αϊ-Βασίλης, Μαριάννα Αβούρη-> Τα «π» ,τα «φ» τα πώς και τα γιατί, Άλκηστη Χαλικιά-> Το κουτί του Σιλάν, Σοφία Μαντουβάλου-> Μια φορά ήταν… η Κωλοτούμπα, που έτρωγε ό,τι έβρισκε στο πάτωμα, Λίλα Πατρόκλου-> Η Χρυσούλα, Μαρία Παπαγιάννη-> Πες-πες μια ιστορία, Μαρία Διαμαντοπούλου-> Μαθαίνω στο νηπιαγωγείο, Κώστας Μάγος-> Καλωσήρθες, Καρακάξα κι ένα νανούρισμα του ποιητή-στιχουργού Δημήτρη Λέντζου Η Πέρδικά σου έστρωσε. 

Το νανούρισμα; Ποια ιστορία κρύβει πίσω του και πώς «χώθηκε» ανάμεσα στα βιβλιοτράγουδα; Το «έπιασες»! Όντως κρύβεται κάτι πίσω του. Μέχρι τώρα στους δίσκους μου έβαζα αντρικές φωνές να νανουρίζουν τα δισκογραφικά μου νανουρίσματα-παιδιά. Ένιωθα ότι η «παράδοση» συντηρεί κάτι πατριαρχικό λέγοντας ότι τα νανουρίσματα γίνονται μόνο απ’ τις μητέρες. Πατριαρχικό κατάλοιπο είναι να απέχουν οι πατεράδες από το κομμάτι της φροντίδας των μικρών παιδιών, είτε αυτό λέγεται τάισμα είτε βόλτα στην παιδική χαρά είτε νανούρισμα. Από την άλλη, γύρω μου έβλεπα τρυφερούς πατεράδες που το αποζητούσαν αυτό. Τα κατάλοιπα της πατριαρχίας δεν είναι μόνο εναντίον των γυναικών, αλλά και εναντίων των ίδιων των αντρών. Ωστόσο, η πρόσφατη επικαιρότητα με τάραξε…Ένιωσα την ανάγκη να κρυφτώ στην αγκαλιά της μητέρας μου, που δεν έχω πια, και να μου πει ένα νανούρισμα ξανά. Είχα χρόνια στα χέρια μου αυτό το ποίημα του Δημήτρη. Κι όμως, δεν ένιωθα ότι επιθυμώ να το πει μια γυναικεία φωνή που να συμβολίζει τη «μάνα». Δεν έψαχνα αυτό… Κάλεσα τη Νεφέλη Φασούλη, που είναι συγκλονιστική ερμηνεύτρια! Ως νέος άνθρωπος, δίνει κάτι πρωτόγνωρο στο τραγούδι αυτό. Είναι σαν το ίδιο το παιδί να νανουρίζει στην αγκαλιά του κάθε τι που αγαπά: την κούκλα, το αδερφάκι του, γιατί όχι και τους ίδιους τους γονείς του, όταν τους νιώθει ευάλωτους. Ποιος είπε ότι πρέπει να δείχνουμε πάντα παντοδύναμοι μπροστά στα παιδιά μας;

Υπάρχει και «Το ταξίδι της αγάπης», σε μουσική και στίχους δικούς σου, που δεν προέρχεται από βιβλίο. Θα ήθελα να ακούσω και τη δική του ιστορία… «Το ταξίδι της αγάπης» το έγραψα έπειτα από υπέροχες συζητήσεις με τις μαθήτριες και τους μαθητές μου στο Αρσάκειο Νηπιαγωγείο Ψυχικού, στο πλαίσιο του μαθήματος της μουσικής. Mε το τραγούδι αυτό πήγαμε στον Μαθητικό Διαγωνισμό Ραδιοφωνικού Μηνύματος και Τραγουδιού «Καν’ το να ακουστεί 2022», όπου τα παιδιά πήραν το 2ο βραβείο. Στο Αρσάκειο Νηπιαγωγείο δίδαξα μουσική από το 1997 ως το 2022. Στα 25 αυτά χρόνια δούλεψα με χιλιάδες παιδιά, προσπαθώντας να μην εγκαταλείψω «ούτε στο ελάχιστο τους στόχους μιας εκπαίδευσης αυθεντικά απελευθερωτικής» (Ph. Meirieu), μιας εκπαίδευσης που καλλιεργεί ταυτόχρονα τον σεβασμό και τη φαντασία, τις αξίες της αγάπης, της αλληλεγγύης, της δημιουργικότητας και της ελευθερίας. Οι μαθήτριες και οι μαθητές μου υπήρξαν για μένα η κύρια πηγή έμπνευσης. Τώρα συνεχίζω σε άλλα σχολεία με άλλα παιδιά, πάντα πλάι τους, ποτέ απέναντί τους.

Ποια ήταν η διαδικασία υλοποίησης του project αυτού; Πρώτα τηλεφώνησα στον Μάνο Κοντολέων και του είπα την ιδέα. Ενθουσιάστηκε! Ακολούθησαν τα υπόλοιπα τηλεφωνήματα! Αμέσως ξεκίνησα να μελοποιώ τους στίχους. Μετά ήρθε η πανδημία κι όλα πάγωσαν. Έπειτα, άρχισα δειλά δειλά, με τη βοήθεια του Κώστα Παρίσση, να κάνω demo τα τραγούδια και στη συνέχεια τα έδωσα να τα ακούσουν οι ερμηνευτές, των οποίων τις φωνές ονειρεύτηκα ότι θα ήταν ωραίο να τα πουν! Όλες και όλοι είπαν «ναι»! Κι έπειτα, προσκάλεσα τον συνθέτη και δάσκαλο μουσικής Γιάννη Γκίκα να τα ενορχηστρώσει. Πιο μετά φώναξα τους εκλεκτούς μουσικούς σολίστες να παίξουν τη μουσική και τις ερμηνεύτριες και ερμηνευτές μου να τα τραγουδήσουν… Τον συνθέτη και αγαπημένο φίλο Νίκο Πλατύραχο , να τα επιμεληθεί ως προς την ηχογράφηση και τις μίξεις, τον Γιάννη Ιωαννίδη να κάνει το master, μια καταπληκτική ομάδα νέων ανθρώπων, τους Μimescript, να κάνουν για κάποια τραγούδια ζωντανά γυρίσματα, κάποια άλλα να γίνουν animation αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα να τρέχουν οι στίχοι με μια κοινή εικαστική ματιά. Τέλος, ο Δημήτρης Κάππος και οι συνεργάτες του στην MLK έκαναν το ηχογράφημα αυτό CD. Το εξώφυλλο αυτού του δίσκου υπογράφει η φίλη και μοναδική εικαστικός –ακτιβίστρια μέσα από την τέχνη της–, η Ζακλίν Πολενάκη. Και φυσικά πάλι έχουμε πρώτη «μούρη στο καβούρι» το αυτοκινητάκι μου, που υπεραγαπώ, αυτήν τη φορά σε κόκκινο χρώμα! Το 2CV (ντεσεβό) φυσικά!

Ποιοι αγαπημένοι καλλιτέχνες ερμηνεύουν τα τραγούδια; Ένας κι ένας! Μία και μία! Λοιπόν τραγούδησαν οι: Σαβίνα Γιαννάτου, Σπύρος Γραμμένος, Κώστας Ζαμπούνης, Παντελής Θεοχαρίδης, Γιάννης Λεκόπουλος, Σαββέρια Μαργιολά, Ανδριάνα Μπάμπαλη, Αναστασία Μουτσάτσου, Alex Sid, Μαργαρίτα Συγγενιώτου, Δήμητρα Τσίγκα, Νεφέλη Φασούλη, Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Γιώργης Χριστοδούλου και Αποστόλης Ψυχράμης. Οι λυρικοί τραγουδιστές δεν λείπουν ποτέ από τους δίσκους μου, πρώτον γιατί αγαπώ την όπερα και δεύτερον γιατί είμαι επηρεασμένη από την Λιλιπούπολη! Και μετά έρχονται οι ερμηνεύτριες και οι ερμηνευτές που με συγκινούν πολύ οι φωνές τους. Όταν έρχεται η ώρα να τους ηχογραφήσω, πάντα συγκινούμαι. Είναι σημαντική η ενορχήστρωση  και η σύνθεση, αλλά το τραγούδι πάνω απ’ όλα είναι μελοποιημένος λόγος. Ο ερμηνευτής θα του δώσει «ψυχή».

Έχεις κάποιο τραγούδι αγαπημένο; Το πρώτο είναι το «Αν αλλάξεις διατροφή!» σε στίχους της Σοφίας Μαντουβάλου, γιατί αυτή η ταραντέλα είναι ο τελευταίος χορός που χόρεψε ο πατέρας μου με τη Λεωνή. Παππούς και εγγονή μαζί… Τρεις εβδομάδες μετά τον έχασα. Το άλλο είναι το «Με το κόκκινο πού πας;», το λιγότερο «παιδικό» τραγούδι του δίσκου, σε στίχους του Μάκη Τσίτα, που μιλάει για τον σεβασμό στην ετερότητα και συμμετέχει μαζί με τον Alex Sid η κόρη μου, η Κατερίνα, κάνοντας μια όμορφη δεύτερη φωνή που έφτιαξε μόνη της. Αγαπώ πολύ και το «Μια καρακάξα…», σε στίχους του Κώστα Μάγου, γιατί με παίδεψε. Ήταν δύσκολο να βρω μια φόρμα να το κάνω τραγούδι. Τελικά, με την εκπληκτική ενορχηστρωτική ματιά του Γιάννη Γκίκα, έχουμε μια μουσική αντιρατσιστική ιστορία που κρατάει πέντε λεπτά, αλλά έχει κορύφωση και στο τέλος «σπάει κόκαλα». Στίχος, μελοποίηση και ερμηνεία δημιουργούν ρίγη συγκίνησης. Γι’ αυτό και το έβαλα στο τέλος. Όπως και το «Μαζί», σε στίχους της Μαρίας Παπαγιάννη, ερμηνευμένο από την Ανδριάνα Μπάμπαλη και τον Γιώργη Χριστοδούλου, με το οποίο αρχίζει το μουσικό ταξίδι μας. Οι στίχοι, η μελοποίηση, οι ερμηνείες, όλα συνδράμουν στο να βγάλουμε με μιας τα βάρη από πάνω μας και μας ξεκλειδώνουν με κάποιον τρόπο για να βρούμε την αγάπη!

Λίγα λόγια για το εξώφυλλο και τη Ζακλίν; Μια καινούργια φίλη. Μια υπέροχη δημιουργός. Μια αντισυμβατική προσωπικότητα. Μια ακτιβίστρια μέσα από την τέχνη της. Τα λόγια είναι φτωχά όταν φέρνω τη Ζακλίν στον νου μου… Την αγάπησα με την πρώτη ματιά. Δεν χρειάστηκαν ποτέ πολλά λόγια μεταξύ μας. Είναι η πιο πετυχημένη μου συνεργασία, με τις λιγότερες λέξεις που έχω χρησιμοποιήσει ποτέ. Απίθανο πράγμα η σύμπνοια μεταξύ των ανθρώπων. Όταν συμβαίνει, είναι μαγικό…Ένα από τα τραγούδια είναι χριστουγεννιάτικο και βασίζεται σε ένα παραμύθι δικό σου! Θες να μας μιλήσεις για το Τι θα έκανα αν ήμουν Αϊ-Βασίλης, για να μπούμε σε κλίμα γιορτινό;
Για μένα είναι γιορτινή η αίσθηση του να προσφέρουμε ό,τι μπορεί ο καθένας μας στους ανθρώπους που το χρειάζονται. Κάθε εποχή φυσικά· αλλά μια πράξη αγάπης έχει ιδιαίτερο νόημα τα Χριστούγεννα…Το βιβλίο αυτό, με τις υπέροχες ζωγραφιές της Μάριας Μπαχά, από τις εκδόσεις Καλέντη, μιλάει για την προσπάθεια δυο μικρών παιδιών να καταλάβουν τι συμβαίνει στον κόσμο και ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου να μπορέσουν να του προσφέρουν αυτό ακριβώς που χρειάζεται. Έτσι γίνονται Αϊ-Βασίληδες και κάνουν δώρα καρδιάς. Κάτι σαν μάγοι. Διώχνουν το άγχος από τους γονείς, φέρνουν ειρήνη στα παιδιά που ζουν στον πόλεμο, δίνουν κουράγιο στους αρρώστους, αλλά και γυαλιά και ακουστικά στους πολιτικούς! Το ομότιτλο τραγούδι στον δίσκο το τραγουδάει η παιδική χορωδία Rosarte (τμήμα Π2), υπό τη διεύθυνση και τη διδασκαλία της Ρόζης Μαστροσάββα και της Όλγας Αλεξοπούλου. Το 2019 το είχε πρωτοερμηνεύσει η υπέροχη Βίκυ Καρατζόγλου…

Και μια τελευταία ερώτηση, στο ίδιο κλίμα. Εσύ τι θα έκανες αν ήσουν Αϊ-Βασίλης;
Θα έδινα φωνή στα παιδιά που δεν μπορούν να μιλήσουν, ενώ τα βασανίζει κάτι. Στα παιδιά του «τώρα», αλλά και στους ενήλικους που κάποτε ήταν παιδιά και που πληγώθηκαν στο παρελθόν. Και φυσικά θα έδινα κάτι αυτιά σαν του «Ντάμπο», αλλά και μάτια μεγάλα και καθαρά σαν των πολύ μικρών παιδιών, σε όλους τους εκπαιδευτικούς. Πρέπει να επαγρυπνούμε όταν είμαστε με παιδιά. Να διαβάζουμε τα μάτια και την καρδιά τους. Να ακούμε τις σιωπές τους. Να είμαστε οι φύλακες-άγγελοί τους. Αν ήμουν Αϊ-Βασίλης, λοιπόν, θα έδινα σε όλους, μικρούς και μεγάλους, αυτές τις αρετές, της τόλμης στα παιδιά που φοβούνται να εκφραστούν και της ενσυναίσθησης και της διεισδυτικής ματιάς σε όλες και όλους όσοι συναναστρεφόμαστε μέσα από το εκπαιδευτικό μας αντικείμενο με παιδιά και εφήβους. Η εκπαίδευση πολλές φορές μάς εξαντλεί και χάνουμε το κουράγιο μας. Εκεί είναι η δυσκολία. Α, ναι και κάτι ακόμη! Καλή σας ακρόαση! Και σας ευχαριστώ για τις ωραίες σας ερωτήσεις! Υγεία και χαρές μόνο με τον Καινούργιο Χρόνο!Η επόμενη παρουσίαση του CD είναι στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Νεφέλη Σ22, στην οδό Σμολένσκυ 22 στη Νεάπολη Εξαρχείων, στις 24.12.2022 και ώρα 12.00. Στην κιθάρα θα είναι ο Μάκης Καραντωνίου και στο τραγούδι ο Γιάννης Λεκόπουλος! Μαζί της θα διαβάσει ιστορίες η Άννα Κοντολέων και θα ακολουθήσει εικαστικό εργαστήρι για τα παιδιά με τη Ζακλίν Πολενάκη.