ΠΟΙΑ ΣΧΕΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ “Ο ΚΑΦΚΑ ΚΑΙ Η ΚΟΥΚΛΑ”;

0

Ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka, 3 Ιουλίου 1883 – 3 Ιουνίου 1924) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Γερμανόφωνος και εβραϊκής καταγωγής, έζησε στη σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα τα βιβλία του στη γερμανική γλώσσα. Τα χρόνια που ακολούθησαν το θάνατό του, εδραιώθηκε η θέση του στην παγκόσμια λογοτεχνία, ενώ χαρακτηρίστηκε ως ο σπουδαιότερος μοντερνιστής γερμανόφωνος πεζογράφος. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνονται η νουβέλα Η Μεταμόρφωση (1915) και τα μυθιστορήματα Η Δίκη (1925), Ο Πύργος (1926) και Αμερική (1927). Τα έργα του εκφράζουν την αγωνία του ανθρώπου, μέσω της επαναλαμβανόμενης περιγραφής ενός ασφυκτικού, γραφειοκρατικού  και συχνά παράλογου περιβάλλοντος (εμπνευσμένου από την εργασία του, από τις προσωπικές του σχέσεις, από το κοινωνικοπολιτικό κλίμα στην Ευρώπη στις αρχές του 20ου αιώνα και από την κλονισμένη υγεία του), μέσα στο οποίο δρουν οι ήρωες του. Ο όρος καφκικό, που έχει καθιερωθεί ως ορολογία, συμπυκνώνει την ατμόσφαιρα που αποπνέει το σύνολο του έργου του και χρησιμοποιείται σήμερα για τον χαρακτηρισμό κάθε έργου τέχνης που εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά, εφιαλτικά, αινιγματικά, δυσοίωνα, σκοτεινά… Αν, λοιπόν, ακούγατε ή διαβάζατε (καλή ώρα όπως τώρα) τη φράση «Ο Κάφκα και η κούκλα», ιδιαίτερα αν έχετε διαβάσει μέρος του έργου του, θα νομίζατε ότι κάποιος σας κάνει πλάκα, συνδυάζοντας δυο λέξεις προφανώς άσχετες ή μάλλον διαμετρικά αντίθετες μεταξύ τους.

Όμως, μερικές φορές οι άνθρωποι είναι πολλά παραπάνω από όσα εμείς νομίζουμε και κρύβουν πτυχές που δεν έχουμε δει. Αυτό γίνεται πασιφανές μέσα από το παραμύθι της Larissa Theule Ο Κάφκα και η κούκλα, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα, σε λιτή, πανέμορφη, εικονογράφηση της Rebecca Green, μια συγκινητική ιστορία για μικρούς, από 5 ετών, αλλά και μεγάλους, που πραγματεύεται την απώλεια με έναν ξεχωριστό τρόπο, γεμάτη αγάπη.

Το φθινόπωρο του 1923, την ώρα που έκανε περίπατο, ο φιλάσθενος Φραντς Κάφκα, κατά τη διάρκεια του περιπάτου του, συνάντησε σε ένα πάρκο στο Βερολίνο ένα ταραγμένο, απαρηγόρητο κοριτσάκι, την Ίρμα, που είχε χάσει την κούκλα του, τη Σούπσι. Ο Κάφκα συμπόνεσε το παιδάκι και του είπε ότι η κούκλα του δεν είχε χαθεί, αλλά ταξίδευε στον κόσμο (άλλωστε όλες οι κούκλες λατρεύουν τα ταξίδια) και ζούσε θαυμάσιες περιπέτειες! Και για να το καθησυχάσει περισσότερο, άρχισε να του παραδίδει γράμματα από την κούκλα για μερικές εβδομάδες. Η Σούπσι ταξίδεψε στη Γαλλία, στην Αγγλία, στην Ισπανία, στο Μαρόκο, δοκίμασε σπέσιαλ εδέσματα, γνώρισε λογοτεχνικούς ήρωες και προσωπικότητες των τεχνών, επισκέφτηκε μνημεία, έμαθε ξένες γλώσσες…

Η Σούπσι έγραφε στην Ίρμα από κάθε προορισμό, αλλά τα γράμματα γίνονταν όλο και πιο σύντομα. Βλέπετε, καθώς είχε φτάσει ο χειμώνας η υγεία του συγγραφέα είχε επιβαρυνθεί και πλέον είχε σταματήσει και τις βόλτες στο πάρκο. Το αποχαιρετιστήριο γράμμα παρέδωσε στο κορίτσι ένας κατάχλομος, φυματικός Κάφκα. Η Σούπσι ξεκινούσε για μιαν αποστολή στην Ανταρκτική, απ’ όπου θα ήταν αδύνατον να στέλνει πλέον ταχυδρομικά τα νέα της στη φίλη της. Όμως, ήδη πριν από αυτό το αντίο, η Ίρμα είχε κερδίσει πολλά. Μαζί με αυτά και το σημειωματάριο που της χάρισε ο συγγραφέας, φόρος τιμής στα ημερολόγια που ο ίδιος συνήθιζε να κρατάει.

Το βιβλίο βασίζεται σε μια (μάλλον) αληθινή ιστορία, όπως τη μετέφερε η Ντόρα Ντιαμάντ, τελευταία σύντροφος του Κάφκα, που δίνει και εκείνη το παρών στις σελίδες του, στη βιογράφο του Μάρθα Ρομπέρ και αφηγείται μια απίστευτη πράξη καλοσύνης ενός από τους πλέον αινιγματικούς και βέβαια εμβληματικούς λογοτέχνες, λίγο πριν από τον θάνατό του σε σανατόριο κοντά στη Βιέννη, το καλοκαίρι του 1924. Τούτη η ιστορία του Κάφκα έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία των ανθρώπων εδώ και δεκαετίες, καθώς αποκαλύπτει την παιχνιδιάρικη και συμπονετική πλευρά ενός ανθρώπου γνωστού για τις σκοτεινές και ζοφερές ιστορίες του, ενός ανθρώπου που κατόρθωσε να γιατρέψει την πληγωμένη καρδιά ενός μικρού κοριτσιού. Όπως γράφει χαρακτηριστικά η μεταφράστρια του βιβλίου Αργυρώ Πιπίνη «Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα συναντούσα το όνομα Κάφκα σε ένα παιδικό βιβλίο». Ταυτόχρονα, αποτελεί μια μαρτυρία για τη δύναμη που έχουν οι ιστορίες και οι μικρές πράξεις να αλλάζουν ζωές και μας συμβουλεύει να ζούμε τη ζωή μας στο έπακρο.

Ακόμα κι αν η ιστορία δεν είναι τελικά αληθινή (πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν να βρουν το κορίτσι και τα γράμματα, αλλά δεν τα κατάφεραν, ενώ κυκλοφορούν διάφορες εκδοχές της), αλλά μια επινόηση της Ντιαμάντ, δεν παύει να είναι μια υπέροχη αφήγηση, που έχει τη δύναμη να μας αλλάξει τη ζωή. Εγώ τουλάχιστον τη διάβασα, την απόλαυσα και -κυρίως- την πίστεψα. Πολύ ενδιαφέρουσα η αλλαγή που κάνει η Theule στο τελευταίο γράμμα, σε σχέση με αυτό που λέγεται ότι είχε γράψει ο Κάφκα, ώστε να εκφράζει τη σημερινή εποχή και τις επιλογές που έχουν τα κορίτσια για το μέλλον τους. Δεν θα σας το αποκαλύψω, όμως… Καλή ανάγνωση!

Το βιβλίο Ο Κάφκα και η κούκλα κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα.