ΟΙ 12 ΘΕΟΙ-ΝΤΕΤΕΚΤΙΒ ΑΦΥΠΝΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

0

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς, γνωστός σε γονείς και παιδιά μεταξύ άλλων για την «Πρώτη μου Μυθολογία» και την «Πρώτη μου Ιστορία», δημιούργησε, σε συνεργασία με την εικονογράφο Ναταλία Καπατσούλια και τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, άλλη μια φρέσκια, πρωτότυπη σειρά που τιτλοφορείται «Οι 12 θεοί ντετέκτιβ». Στα βιβλία της, οι αρχαίοι θεοί ξεφεύγουν από το μυθολογικό πλαίσιο και το παρελθόν και έρχονται να εξιχνιάσουν μυστήρια στις μέρες μας. Πέραν, όμως, του πρώτου επίπεδου ανάγνωσής της ‒μια αστυνομική υπόθεση‒ κάθε ιστορία κρύβει και ένα κοινωνικό θέμα, που δύσκολα θίγεται σε παιδικά βιβλία. Ας δούμε τι έχει να μας πει ο συγγραφέας.

• Καταρχάς, θα ήθελα να επισημάνω πως οι ιστορίες αυτές ΔΕΝ είναι μυθολογία ‒κι ας δανείζονται τους ήρωες από αυτήν‒ και να παρακαλέσω τους βιβλιοπώλες να μην τα τοποθετούν στα ράφια με τις μυθολογίες, όπως επανειλημμένα έχω διαπιστώσει ότι συμβαίνει. Είναι κοινωνικά μυθιστορήματα για παιδιά από οκτώ ετών.

• Η ιδέα ήταν να χρησιμοποιήσω τους «μικρούς» θεούς του Ολύμπου (αυτούς που έπονται των έξι παιδιών του Κρόνου και της Ρέας) ως ντετέκτιβ. Να λύνουν, δηλαδή, διάφορα σύγχρονα μυστήρια, χρησιμοποιώντας τις γνωστές δυνάμεις τους για καλό σκοπό. Η θεματολογία με οδήγησε γρήγορα σε μια σύγχρονη εκδοχή της μορφής του καθενός τους. Έτσι ο Ερμής, η Αθηνά, ο Απόλλωνας, η Αφροδίτη, ο Ήφαιστος, η Άρτεμις και ο Άρης εξελίχθηκαν, απόκτησαν σκιές, έγιναν πιο ανθρώπινοι (αν και ο Όμηρος φρόντισε πριν απ’ όλους γι’ αυτό στην Ιλιάδα). Μαζί τους, ανανεώθηκε σταδιακά όλο το δωδεκάθεο, αλλά και περιφερειακές μορφές της μυθολογίας. Με λίγα λόγια, δημιουργείται μια νέα, σύγχρονη μυθολογία με ανανεωμένες μορφές που αλληλεπιδρούν διαφορετικά με τους ανθρώπους, απαντώντας στην παράδοξη ερώτηση: Πώς θα ήταν οι θεοί του Ολύμπου αν ζούσαν σήμερα;

• Η συνεργασία μου με τη Ναταλία Καπατσούλια ήταν αυτονόητη καθώς, μετά τους δεκάδες τίτλους της «Πρώτης μου Μυθολογίας» και της «Πρώτης μου Ιστορίας», μόνο από το δικό της πινέλο μπορούσα να σκεφτώ τους ήρωες και μόνο με τη δική της ματιά μπορώ να φανταστώ το σκηνικό που στήνω με τις λέξεις.

• Η αμηχανία των ενήλικων να εξηγήσουμε κοινωνικά ζητήματα στα παιδιά και η τάση να παραπέμπουμε την εξήγηση σε ένα νεφελώδες μέλλον («Θα καταλάβεις όταν μεγαλώσεις» ή «Δεν είναι αυτά για την ηλικία σου») οφείλεται στη δική μας δυσκολία να κατανοήσουμε για ποιον λόγο συμβαίνουν αυτά. Για ποιον λόγο επιτρέπουμε να υπάρχει φτώχεια και ανέχεια, για ποιον λόγο έχουμε πάψει να ενδιαφερόμαστε έμπρακτα για τον τόπο μας και, κατ’ επέκταση, για τον πλανήτη, για ποιον λόγο επιτρέπουμε τον πόλεμο και τη δυστυχία, για ποιον λόγο δεν δίνονται ίσες ευκαιρίες σε όλους… Για ποιον λόγο, τελικά, έχουμε συμβιβαστεί με την ασχήμια και υποτασσόμαστε σε μια ακατανόητη, ακόμα και σ’ εμάς τους ίδιους, τάξη πραγμάτων. Αυτή την «τάξη πραγμάτων» δεν μπορούμε και δεν θέλουμε να την εξηγήσουμε στα παιδιά, γιατί είναι σαν να ακυρώνουμε σε ένα υπαρξιακό επίπεδο τη χαρά της ζωής σαν να τους λέμε: «Καλώς ήλθατε στην Κόλαση».

• Τα παιδιά απαιτούν καθαρές εξηγήσεις, δεν ενδιαφέρονται για την ιστορία, την εξέλιξη των επιστημών, την κοινωνιολογία, την πάλη των τάξεων ή των ιδεών. Δεν ενδιαφέρονται για το πώς φτάσαμε ως εδώ, αλλά για το γιατί υπάρχει αδικία, ρατσισμός, κοινωνική ανισότητα και δυστυχία σ’ έναν κόσμο που στα πρώτα χρόνια της ζωής τους τον παρουσιάζουμε ‒και είναι, όσο παραμένει στο στενό και καλά προστατευμένο οικογενειακό πλαίσιο‒ ευτυχισμένο.

• Κάποια στιγμή θεώρησα ότι χρειάζεται να μιλήσω για όλα αυτά στα παιδιά που εγκαταλείπουν πλέον την παραδείσια ηλικία όπου μύθος και πραγματικότητα συγχέονται, χρησιμοποιώντας ως όχημα πρόσωπα μυθικά, προσαρμοσμένα στο σήμερα. Κι η προσδοκία μου είναι οι προβληματισμοί που διατρέχουν το κάθε βιβλίο της σειράς, με τη μορφή μιας ψυχαγωγικής περιπέτειας, να δώσουν την ευκαιρία στους ενήλικους να σκεφτούν λίγο παραπάνω ώστε να μπορέσουν να αρθρώσουν και τις δικές τους απαντήσεις. Ακόμα καλύτερα, να δράσουν.

• Το Ένα ψάρι που το έλεγαν Ορφώ μιλάει για τη συνηθισμένη ιστορία ενός θηλυκού ροφού που, όπως όλοι οι θηλυκοί ροφοί, όταν φτάνει στα οκτώ εννιά του χρόνια αλλάζει φύλο και γίνεται αρσενικό (σημειώνω πως η ονομασία ορφώ αναφέρεται από τον Αριστοτέλη, ο οποίος έτσι ονομάζει τον θηλυκό ροφό, στα Φυσικά). Όταν όμως γίνεται αυτό, ο ροφός ταράζεται, δεν μπορεί να καταλάβει τι του συμβαίνει και, κυρίως, ανησυχεί για το τι θα πουν οι άλλοι. Έτσι κρύβεται και οι θεοί-ντετέκτιβ καλούνται να λύσουν το μυστήριο της εξαφάνισής του. Κι όσο το λύνουν, οι αναγνώστες καλούνται να σκεφτούν για τα έμφυλα πρότυπα, την έμφυλη ταυτότητα, το δικαίωμα επιλογής και άλλα παρόμοια θέματα που μπορεί να σκαλίσει ένας ενήλικος που τα συνοδεύει στην αναγνωστική εμπειρία.

• Στο Ποιος έκλεψε το μήλο της Έριδας όλα ξεκινούν από την περίφημο μήλο, το οποίο πρέπει να επιλέξει σε ποια θεά θα δώσει ο Πάρις. Το μήλο χάνεται, οι θεοί-ντετέκτιβ αναζητούν αυτόν ή αυτήν που το έκλεψε, κάτι που δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να σκεφτεί τι ορίζουμε ως όμορφο και με ποια κριτήρια. Όταν τελικά βρίσκεται το μήλο κι είναι πια στα χέρια του Ερμή, εκείνος έρχεται αντιμέτωπος με ένα φοβερό δίλημμα: Να το δώσει στον Πάρι, που θα το χαρίσει στην Αφροδίτη, η οποία θα τον βοηθήσει να κλέψει την Ωραία Ελένη κι έτσι θα ξεκινήσει ο πόλεμος που θα καταστρέψει την Τροία, αλλά και τις ζωές τόσων Αχαιών; Ή μήπως να το εξαφανίσει ώστε τίποτα από όλα αυτά να μη συμβεί; Μαζί με τον Ερμή, σε παρόμοιο δίλημμα μπορεί να βρεθεί κι ο αναγνώστης και κανείς δεν ξέρει πώς θα συμπεριφερθεί.

• Ο κόσμος άνω κάτω ξεκινάει από ένα ισχνό παιδί που βρίσκει η Περσεφόνη ζωντανό σε μία βόλτα της στον Κάτω Κόσμο, που έχει ξεκινήσει την αναμόρφωση του σε δημοκρατία! Οι θεοί-ντετέκτιβ καλούνται να ανακαλύψουν πώς βρέθηκε το παιδί εκεί, ώστε να το παραδώσουν στην οικογένειά του κι έτσι, σιγά σιγά, ο αναγνώστης μαθαίνει για την εκμετάλλευση των παιδιών, αλλά και των πλουτοπαραγωγικών πηγών από τους λίγους σε βάρος των πολλών. Η βαθύτερη ματιά ενός ενήλικου εδώ μπορεί να οδηγήσει σε ευρύτερες συζητήσεις περί δημοκρατίας και κατανομής πλούτου.
• Το επόμενο βιβλίο της σειράς, που αναμένεται να κυκλοφορήσει, τιτλοφορείται Οι φύλακες του σιταριού. Εδώ οι θεοί – ντετέκτιβ  καλούνται να εξιχνιάσουν την υπόθεση της εξαφάνισης του πρώτου σιταριού που φυλάει ευλαβικά στην Ελευσίνα ο Τριπτόλεμος. Στην πορεία μαθαίνουν για την εντατικοποίηση της αγροτικής παραγωγής και την επίπτωση που έχει αυτή στα προϊόντα αλλά και στην κατανομή της γης, ενώ ανακαλύπτουν τα ζιζανιοκτόνα, τα υβρίδια και τα μεταλλαγμένα. Παράλληλα, δημιουργούνται απορίες στους αναγνώστες για την αξία της παράδοσης και τις πολλές όψεις του ηρωισμού, ο οποίος δεν συνδέεται υποχρεωτικά με ανδραγαθήματα.

• Τα παιδιά θα διασκεδάσουν με την ψυχή τους διαβάζοντας το κάθε βιβλίο, ενώ θα αφυπνιστεί η κοινωνική τους συνείδηση και θα ευαισθητοποιηθούν σε βασικά ζητήματα ηθικής, τα οποία χρειάζεται να σκαλίσουν για να γίνουν ενεργοί πολίτες του αύριο. 

Τα βιβλία του Φίλιππου Μανδηλαρά «Οι 12 θεοί ντετέκτιβ» κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, σε εικονογράφηση της Ναταλίας Καπατσούλια.