ΣΤΗΝ ΚΡΥΨΩΝΑ ΤΟΥ ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΟΥ ΧΙΜΠΑΤΖΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ

0

«Σήμερα στο σχόλασμα οι μαθητές της κυρίας Ειρήνης έδειχναν πολύ διαφορετικοί. Σχεδόν πετούσαν από τη χαρά τους και δεν έβλεπαν την ώρα να επιστρέψουν στο σπίτι για να μοιραστούν τα νέα τους». Έτσι ξεκινά την αφήγησή του Στην κρυψώνα του Γιγαντιαίου Χιμπατζή ο Δίκαιος Χατζηπλής, ενώ η Μυρτώ Δεληβοριά πλαισιώνει τις λέξεις του με ξεχωριστές εικόνες που αποτυπώνουν όσα γράφονται, ανοίγοντας διάπλατα τις πόρτες της φαντασίας· όπως άλλωστε κάνει και το κείμενο. Τι είναι αυτό που άλλαξε τους μαθητές της κυρίας Ειρήνης και τι είναι αυτό που τους γέμισε με χαρά; Με τόση χαρά που τους έκανε σχεδόν να πετούν και να ανυπομονούν να μοιραστούν τα νέα τους με τους γονείς τους;
Οι μαθητές είχαν μια σημαντική εμπειρία. Βούτηξαν στο σύμπαν μιας συγγραφέα παιδικών βιβλίων. Και τι δεν συνάντησαν σε αυτή τη βουτιά! Η Εύα είπε στη μαμά της ότι ήρθε ένας αστροναύτης, ο Μπεν ότι ήρθε ένας εξερευνητής σπάνιων ερπετών, ο Αντρέας ότι ήρθε ένας ναυαγός και ο Άλεξ ότι ήρθε ένας γιγαντιαίος χιμπαντζής, που το έσκασε από τον ζωολογικό κήπο και κρύφτηκε στην τάξη τους! Τα πλάσματα του βιβλίου το έσκασαν από τις σελίδες και βούτηξαν στις παιδικές ψυχές, προκαλώντας παράλληλα αντιδράσεις πανικού στους γονείς, οι οποίοι έσπευσαν να καλέσουν τη δασκάλα για να εξιχνιάσουν το μυστήριο!

Τα φυτά της φαντασίας
Κάθε τι που καταλήγει στο έδαφος της παιδικής ψυχής είναι σαν σποράκι το οποίο ανθίζει με φοβερή ταχύτητα μιας και το χώμα είναι αφράτο και γεμάτο με το πιο δυνατό συστατικό, τη φαντασία! Το έδαφος της παιδικής ψυχής είναι γεμάτο με φυτά της φαντασίας, τα γνωστά φαντασιολούλουδα (λέξη ενός παιδιού 7 χρονών). Πολλές φορές, βέβαια, συμβαίνει το εξής: Τα φυτά που φυτρώνουν τρομάζουν κάποιους κηπουρούς που φροντίζουν το έδαφος αυτό, μια και τα θεωρούν άγρια και τρέμουν πως θα γεμίσουν με τις ρίζες τους όλη την έκταση, αποδυναμώνοντας τα άλλα φυτά.
Θυμάμαι πως σε ένα από τα ταξίδια μου, κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Ιταλία ως φοιτήτριας, έτυχε να βρίσκομαι σε ένα βαγόνι τρένου με μια οικογένεια. Μαμά, μπαμπάς και τα δύο τους παιδάκια, δυο κοριτσάκια 4 και 8 χρονών περίπου. Ήταν ένα μεγάλο ταξίδι και η μαμά είχε εφοδιαστεί με βιβλία και μαρκαδόρους. Το πιο μικρό κοριτσάκι σχεδίαζε κάτι περίεργα πλάσματα, σαν ανθρωπάκια, σαν υπέροχα γαλάζια ανθρωπάκια (φτιαγμένα από γραμμές τετράχρονου), τα οποία έμοιαζε να πετούν με κάτι τεράστια πολύχρωμα φτερά (πάλι γραμμές). Η μαμά το ρώτησε τι ζωγραφίζει και πράγματι  η μικρή περιέγραψε αυτά τα γαλάζια ανθρωπόμορφα πουλιά. Η μαμά το κοίταξε και του είπε: «Μα τι όμορφο είναι αυτό που ζωγραφίζεις, πώς το σκέφτηκες; Το είδες κάπου; Ξέρεις, όμως, πως δεν υπάρχουν μπλε ανθρωπάκια που πετάνε, έτσι δεν είναι;» Η μικρή την κοίταξε με απορία, σταμάτησε να ζωγραφίζει και απάντησε: «Μα στη φαντασία μου υπάρχουν και παραϋπάρχουν»! Έχοντας μεγαλώσει σε ένα σπίτι γεμάτο φαντασία, αδυνατούσα να καταλάβω την πρεμούρα αυτής της μητέρας να σπεύσει να αποκαταστήσει την τάξη! Λες και η φαντασία απειλούσε την ψυχική υγεία του παιδιού της. Λες και η φαντασία απειλούσε την επαφή του με την πραγματικότητα.

Η αγωνία των γονιών σκοτώνει τη φαντασία
Τότε ήμουν φοιτήτρια, νέα και πολύ πιο κοντά στη θέση του παιδιού. Σήμερα ανακαλώ εκείνο το συμβάν ως θεραπεύτρια, έχω μεγαλώσει κατά 20 χρόνια και είμαι μαμά και κατανοώ την αγωνία των γονιών να μεγαλώσουν με ασφάλεια και όσο πιο σωστά γίνεται τα παιδιά τους και να τα φέρουν σε επαφή με την πραγματικότητα της ζωής. Με άλλα λόγια, μπορώ να αναγνωρίσω αυτή την αγωνία που πολλές φορές απομακρύνει τους φροντιστές από τον μαγικό παιδικό κόσμο! Έρχομαι σε επαφή με γονείς που μου θέτουν ένα σωρό ερωτήματα σε σχέση με το τι είναι φυσιολογικό και τι όχι στη συμπεριφορά του παιδιού τους. Αυτό που προτείνω τις περισσότερες φορές είναι να θέσουν ερώτημα στους εαυτούς τους σε σχέση με όσα τους προβληματίζουν στο παιδί τους, να κοιτάξουν μέσα τους και να έρθουν σε επαφή με το παιδί που υπήρξαν οι ίδιοι.
Είχα κάποτε συναντήσει τους γονείς ενός μικρού που δεν μπορούσε να κοιμηθεί τα βράδια και έτσι ήρθαν να μου ζητήσουν βοήθεια. Όταν είδα τον μικρό, δεν άργησε να λυθεί το μυστήριο. Από τα σχέδια του, αλλά και από ένα παιχνίδι με πηλό, προέκυψε πως δεν μπορούσε να κοιμηθεί, γιατί τα κουκλάκια του δεν μπορούσαν να τον προστατέψουν το βράδυ. Ο μπαμπάς του δεν έμενε μαζί τους από τότε που ο μικρός ήταν ενός έτους και τα πρώτα χρόνια τον έβλεπε μόνο για λίγες ώρες. Όταν ξεκίνησε να κοιμάται στο πατρικό του σπίτι, ο μπαμπάς, ο οποίος κουβαλούσε τα δικά του δύσκολα πράγματα, προσπάθησε τον εισαγάγει στην ενήλικη ζωή, τονίζοντας του πως τα κουκλάκια δεν είναι ζωντανά. «Στη φαντασία σου, μπορούν να είναι ζωντανά και μπορούν να κάνουν και να λένε ότι θες!» Αυτή ήταν η φράση που κατάφερε να πει ο μπαμπάς στον παιδί, έπειτα από κάποιες συνεδρίες και δούλεψε σοβαρά πάνω σε αυτό, καταφέρνοντας να δεχτεί το δικαίωμα του γιου του να έχει συμμάχους τα πλάσματα τις φαντασίας του. Παράλληλα, κατάφερε να έρθει πιο κοντά στο παιδί του, κατανοώντας όσα αυτό αισθανόταν, σκεφτόταν και είχε ανάγκη, αφού πια αναγνώριζε όσα εσωτερικά αντικείμενα πρόβαλλε ο μικρός σε αντικείμενα και υλικά της εξωτερικής πραγματικότητας!

Βιβλία: Το γυμναστήριο της παιδικής ψυχής
Ένα από τα πιο σημαντικά υλικά που έχει ανάγκη το παιδί ώστε να μάθει και να εξελίξει τον εαυτό του είναι το βιβλίο. Μέσα από τις ιστορίες που διαβάζει, ο μικρός αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ταυτιστεί, να προβάλει και να επεξεργαστεί κομμάτια του εαυτού του και μάλιστα δίχως να το συνειδητοποιεί! Οι ιστορίες των παιδικών βιβλίων είναι το πιο σημαντικό γυμναστήριο της παιδικής ψυχής, δυναμώνουν τους μυς της φαντασίας και ευνοούν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη.
Όταν η κόρη μου διάβασε (μόνη της, μια και είναι πλέον πρωτάκι!) το βιβλίο του Δικαίου Χατζηπλή και της  Μυρτώς Δεληβοριά Στην κρυψώνα του γιγαντιαίου χιμπατζή είπε δύο πράγματα και τα μοιράζομαι μαζί σας: Πρώτον: «Μαμά, οι εικόνες και η ιστορία είναι σαν να έχουν φτιαχτεί από παιδιά». Δεύτερον: «Μετά από αυτό το βιβλίο θέλω να διαβάσω ακόμα πιο πολλά βιβλία και να βρω όσα μου αρέσουν σε εμένα μέσα από τους ήρωες που θα γνωρίσω».
Αυτό είναι, λοιπόν, το πιο σημαντικό σε ένα παιδικό βιβλίο και αυτό ακριβώς ανακαλύπτουμε στην κρυψώνα του γιγαντιαίου χιμπατζή: Ένα μέσο που μιλά στη (και τη) γλώσσα του μικρού αναγνώστη, που προσφέρει στο παιδί χώρο και τόπο να εξελιχτεί και έδαφος για να προχωρήσει. Πρόκειται για ένα υλικό που ανοίγει την όρεξη για νέες ιστορίες και νέες γνωριμίες με ήρωες πλασμένους από τη φαντασία με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνουν τροφή για την πραγματικότητα· μια πραγματικότητα γεμάτη φαντασία, που σε κάνει σχεδόν να πετάς από τη χαρά σου, να φαίνεσαι διαφορετικός και να εξελίσσεσαι. Όσο για τους γονείς που σπεύδουν να επαναφέρουν τη φανταστική τάξη της πραγματικότητας, θα τους πρότεινα να βουτήξουν στην πραγματική τάξη της φαντασίας μαζί με τα παιδιά τους, γιατί μόνο έτσι θα  γνωρίσουν πραγματικά τόσο τα παιδιά τους όσο και τον εαυτό τους!Το βιβλίο του Δικαίου Χατζηπλή Στην κρυψώνα του γιγαντιαίου χιμπατζή κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη σε εικονογράφηση της Μυρτώς Δεληβοριά.

Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια.