0

Προς το τέλος της παιδικής ηλικίας, εκεί, στην προεφηβεία, η ομοφυλοφιλία μπαίνει ως θέμα στις συζητήσεις των μαθητών. Όχι, όμως, ως κατάσταση, αλλά ως ευκαιρία για κοροϊδία και bullying. Γιατί η ομοφυλοφιλία, και η διαφορετικότητα εν γένει, παραμένει ταμπού στην ελληνική κοινωνία. Η πλειονότητα των παιδιών είτε δεν έχει καθόλου αναφορές από την οικογένεια, είτε, ακόμα χειρότερα, την έχει αντιληφθεί ως κάτι κακό, υποτιμητικό, κατακριτέο. Πού βρίσκονται, λοιπόν, μπαίνοντας στην a priori δύσκολη εφηβεία τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά; Μιλούν ή κρύβονται; Βγαίνουν μπροστά ή φοβούνται; Γίνονται αποδεκτά ή απορρίπτονται; Ανήκουν σε ομάδες ή είναι θύματα λεκτικής, ψυχολογικής ή ακόμα και σωματικής βίας; Ενημερώνονται οι νέοι/ες για το βιολογικό και το κοινωνικό φύλο και τα θέματα έμφυλης ταυτότητας; Πώς μπορούμε να γκρεμίσουμε τον σεξισμό, βαθιά ριζωμένο στην πατριαρχική, ας μη γελιόμαστε, κοινωνία μας, που εκθειάζει την (συχνά τοξική) αρρενωπότητα και καταπιέζει τις γυναίκες και τα άτομα που «διαβάζονται» ως γυναίκες;

Στον περσινό «Μήνα Εφηβείας», που οργάνωσαν οι εκδόσεις Πατάκη, τέθηκαν σε ένα εργαστήριο οι παρακάτω προβληματισμοί: Για τα παιδιά και τις/τους εφήβους, τα βιβλία είναι σαν σπίτια με ανοιχτά παράθυρα στην πραγματικότητα των άλλων ανθρώπων και με καθρέφτες στη δική τους πραγματικότητα. Επιβεβαιώνουν τη βασική διαλεκτική σχέση που υπάρχει μεταξύ του κόσμου και του εαυτού μας. Πώς να νιώθουν άραγε, τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά όταν διαπιστώνουν ότι ο εαυτός τους και η οικογένειά τους δεν αντικατοπτρίζονται στις δραστηριότητες, στα παραμύθια, στα βιβλία –σχολικά και εξωσχολικά–, στις ταινίες κ.α.; Πώς είναι να μεγαλώνεις χωρίς το αίσθημα του «ανήκειν» και της εμπιστοσύνης και οι ιδιαίτερες ανάγκες, εμπειρίες και περιστάσεις της ζωής σου να μην αντιμετωπίζονται ως σημαντικές και πραγματικές;

Με αφορμή τα ερωτήματα αυτά, αλλά και την κυκλοφορία τριών εξαιρετικών βιβλίων, των Θα σου χαρίσω τον ήλιο, Αγαπητέ Έβαν Χάνσεν και Ο Σάιμον ενάντια στην ανθρωπότητα, προσπαθούμε να δώσουμε απαντήσεις με τη βοήθεια του συγγραφέα και μεταφραστή Γιώργου Παναγιωτάκη και των εκπαιδευτικών Έλενας Σκαρπίδου και Μαίρης Χιόνη.

Γιώργος Παναγιωτάκης

Γιώργος Παναγιωτάκης, συγγραφέας και μεταφραστής

Πρόσφατα, 177 βουλευτές του ελληνικού κοινοβουλίου καταψήφισαν την πρόταση για τη ρητή προσθήκη στο Σύνταγμα της απαγόρευσης των διακρίσεων βάσει φύλου, ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Έκριναν, δηλαδή, είτε ότι στη χώρα μας δεν υπάρχουν τέτοιες διακρίσεις, είτε ότι καλώς υπάρχουν. Σε κάθε περίπτωση, η άποψή τους αποτελεί ένα ακόμη επεισόδιο σε μια μακρά ιστορία αδικίας, που βιώνουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Ανάμεσά τους και πολλά παιδιά, που από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους και καθώς ανακαλύπτουν τον εαυτό τους, συνειδητοποιούν πως είναι υποχρεωμένα να ζουν σε ένα περιβάλλον αφιλόξενο και εχθρικό.

Σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους, η φράση που μέχρι πρόσφατα θα χαρακτήριζε καλύτερα την κατάσταση είναι «σιγή ασυρμάτου». Βιβλία με ΛΟΑΤΚΙ+ ήρωες απλά δεν υπήρχαν. Τα τελευταία χρόνια, όμως, το τοπίο έχει αλλάξει εντυπωσιακά και παρατηρείται διεθνώς μια κατακόρυφη αύξηση των σχετικών εκδόσεων.  Και παρότι το παλιρροϊκό κύμα δεν έχει ακόμα φτάσει στη χώρα μας, είναι φανερό πως και εδώ κάτι αλλάζει. Δεν αποκλείεται μάλιστα τα βιβλία με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματολογία να αποτελέσουν τον επόμενο συρμό (έπειτα από τη διαφορετικότητα, το bullying κ.λπ.) και να δούμε να αναδύονται και οι σχετικές παθογένειες: Να κυκλοφορούν βιβλία πανομοιότυπα, βαρετά, γραμμένα με προσχηματική αφήγηση, απλουστευτική λογική και μηχανιστική προσέγγιση του θέματος, που μάλλον βλάπτουν παρά ωφελούν.

Σε ένα καλό βιβλίο, ο ήρωας δεν είναι ποτέ σκιαγραφημένος μονοδιάστατα. Ο χαρακτήρας του δεν καθορίζεται μόνο από την όποια ταυτότητά του, αλλά από πολλά ακόμη πράγματα. Επίσης, διαθέτει ελαττώματα και σκοτεινές πλευρές. Δεν ένας μικρός άγιος που υπομένει τα πάντα αγόγγυστα. Ο ΛΟΑΤΚΙ+ λογοτεχνικός χαρακτήρας, όπως και κάθε άλλος, δικαιούται να είναι ένας κανονικός άνθρωπος. Με σάρκα, οστά και αντιφάσεις.

Τις παραπάνω αρετές συναντάμε στα δύο βιβλία που είχα την τύχη να μεταφράσω για λογαριασμό των εκδόσεων Πατάκη, στο Αγαπητέ Έβαν Χάνσεν, του Βαλ Έμικ, και στο Ο Σάιμον ενάντια στην ανθρωπότητα, της Μπέκι Αλμπερτάλι, όπως και στο βιβλίο Θα σου χαρίσω τον ήλιο, που μετέφρασε η Αργυρώ Πιπίνη. Και τα τρία θίγουν το ζήτημα με έναν τρόπο ευθύ, απενοχοποιημένο, τολμηρό και κυρίως απολαυστικό. Για παράδειγμα, ο δεκαεξάχρονος Σάιμον, ο γκέι πρωταγωνιστής της Αλμπερτάλι, είναι αξιαγάπητος μέσα στα ελαττώματά του. Δεν θέλει οι γύρω του να αντιμετωπίζουν τις σεξουαλικές του προτιμήσεις σαν να είναι ένα μεγάλο θέμα ‒ένα «big deal», όπως λέει ο ίδιος. Απαιτεί απλώς να τον αποδέχονται. Από τις πρώτες σελίδες, ανεξάρτητα από τον δικό του σεξουαλικό προσανατολισμό, ο αναγνώστης ταυτίζεται με τον ήρωα, χαίρεται, βασανίζεται και ερωτεύεται μαζί του. Και κάπως έτσι, ο ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρας βγαίνει από τη σφαίρα του παράξενου ή του διαφορετικού και μεταφέρεται σε εκείνη του απολύτως κανονικού. Και χωρίς αυτό να γίνεται «big deal».

Μαίρη Χιόνη

Μαίρη Χιόνη, εκπαιδευτικός, Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Α΄ Αθήνας, επιστημονική συνεργάτης Πολύχρωμου Σχολείου και Orlando LGBT+  ψυχική υγεία χωρίς στίγμα, μία από τις/τους συγγραφείς του πρώτου σχετικού βιβλίου στα ελληνικά με τίτλο «Συμπερίληψη & Ανθεκτικότητα. Βασικές Αρχές Ψυχοκοινωνικής Στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου» (Gutenberg,2020) 

Υπάρχει ακόμα δρόμος για τη συμπερίληψη. Σύμφωνα με την πρώτη πανελλαδική έρευνα της Colour Youth για το σχολικό κλίμα (2018) σε μαθητές/τριες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης διαπιστώνεται ότι αυτοί/ές έχουν ακούσει ομοφοβικά σχόλια από παιδιά και εκπαιδευτικούς. Οι εκπαιδευτικοί κάποιες φορές είναι παρόντες και συχνά δεν παρεμβαίνουν. Υπάρχει λεκτική και σωματική παρενόχληση, αλλά κάποιοι μαθητές/τριες δεν το έχουν αναφέρει ποτέ. Δεν έχουν ακούσει τίποτα θετικό για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, ούτε βρίσκουν πληροφορίες στα σχολικά εγχειρίδια. Δύσκολα συζητούν για τέτοια ζητήματα στην τάξη και δεν αισθάνονται άνετα να μιλήσουν για αυτά με τους εκπαιδευτικούς και τη διεύθυνση του σχολείου.

Επιπλέον, παρά την ύπαρξη βιβλιογραφίας ή προγραμμάτων για την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού είτε σε εθνικό επίπεδο είτε τοπικά, είτε στο πλαίσιο προγραμμάτων σεξουαλικής αγωγής, η αναφορά στον εκφοβισμό σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου απουσιάζει ή είναι εξαιρετικά σπάνια, με συνέπεια το στίγμα και την αορατότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ μαθητών/τριών. Η προσπάθεια που έγινε από το Υπουργείο Παιδείας για ένταξη του άξονα των έμφυλων ταυτοτήτων στη Θεματική Εβδομάδα για τα γυμνάσια (2016-2019), που θα μπορούσε να βοηθήσει προς την συμπερίληψη, είχε φτωχά αποτελέσματα. Η εκπαίδευση για ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα, η οποία λειτουργεί συμπεριληπτικά, σε μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς και γονείς είναι ελλιπής με μεμονωμένες δράσεις.

Καθοριστική εμπειρία μου αποτελεί περιστατικό τρανσφοβικού εκφοβισμού διεμφυλικής μαθήτριας σε νυχτερινό σχολείο της περιοχής ευθύνης μου, το 2012. Η Αγωγή Υγείας ΔΔΕ Α΄ Αθήνας σχεδίασε, οργάνωσε και υλοποίησε παρεμβάσεις για εκπαιδευτικούς και μαθητές/τριες σύμφωνα με τη δεοντολογία, για πρώτη φορά σε εθνικό επίπεδο, σε συνεργασία με εξειδικευμένους φορείς. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τη σύσταση του Συνηγόρου του Πολίτη, δημιουργήθηκαν οι πρώτες οδηγίες για τη συμπερίληψη τρανς μαθητών στο σχολείο με αφορμή αυτή τη μαθήτρια και εφαρμόστηκαν στο σχολείο της: χρήση ονόματος που η ίδια επιθυμεί, γυναικείες ενδυματολογικές προτιμήσεις στα όρια της ευπρέπειας, χρήση γυναικείας τουαλέτας. Μην ξεχνάμε και περιπτώσεις με τραγική κατάληξη και πανελλήνιες διαστάσεις, όπως του Βαγγέλη Γιακουμάκη στα Γιάννενα και του δεκαπεντάχρονου Νικόλα στην Αργυρούπολη. Εδώ γίνεται εμφανής η αναγκαιότητα της πρόληψης.

Οι ΛΟΑΤΚΙ + μαθητές/τριες αισθάνονται συνδεδεμένοι και ασφαλείς στο σχολείο τους όταν ο/η εκπαιδευτικός: αναγνωρίζει και σταματά τον εκφοβισμό και την παρενόχληση, συνδιαμορφώνει το συμβόλαιο της τάξης που περιλαμβάνει και κανόνες που απαγορεύουν τις διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα, έκφραση, χαρακτηριστικά φύλου, αξιοποιεί κατάλληλες δραστηριότητες στην τάξη, χρησιμοποιεί συμπεριληπτικό λόγο, συμμετέχει σε εκπαίδευση για ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα και την προωθεί σε άλλους/ες εκπαιδευτικούς, μαθητές/τριες, σχολικό προσωπικό και γονείς, ενσωματώνει θετικές αναπαραστάσεις για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες στη σχολική ρουτίνα. Η ίδια συμπεριφορά βοηθά και ενδυναμώνει μαθητές/τριες που ανήκουν σε ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες. Είναι ωφέλιμο να γίνονται ορατές οι οικογένειές τους στα σχολικά βιβλία και στις δραστηριότητες που αφορούν ζητήματα οικογένειας και έμφυλων ταυτοτήτων.

Ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει υποστήριξη από εξειδικευμένα στελέχη της εκπαίδευσης, όπως και από εξειδικευμένους φορείς (Orlando LGBT+ ψυχική υγεία χωρίς στίγμα, Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης «11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ» για λεσβίες, γκέι, αμφί, τρανς, τις οικογένειές τους και για εκπαιδευτικούς, «Πολύχρωμο Σχολείο» κ.ά.)

Οι συμμαθητές/τριες των διαφορετικών παιδιών αισθάνονται άβολα και αντί να τα συμπεριλάβουν τα απορρίπτουν και τα τραμπουκίζουν, εξαιτίας του οικογενειακού και κοινωνικού πλαισίου όπου μεγαλώνουν και του σχολικού πλαισίου όπου φοιτούν. Συμπεριληπτικά κοινωνικά, οικογενειακά και σχολικά πλαίσια, με συγκεκριμένες δραστηριότητες για το αναπτυξιακό στάδιο του κάθε παιδιού, οδηγούν σε εξαιρετικά αποτελέσματα. Όμως, είναι απαραίτητη η καθολική και μακροχρόνια εφαρμογή συμπεριληπτικών προγραμμάτων, θεσμικά κατοχυρωμένων, με δέσμευση των εμπλεκόμενων, γιατί τα περιστατικά που συνδέονται με εκφοβισμό ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων έχουν συνέπειες για όλα τα μέλη μιας κοινότητας, ανεξάρτητα από τη θέση όπου βρίσκεται το κάθε ένα ‒θύτης, θύμα, ή παρατηρητής.

Έλενα Σκαρπίδου

Η Έλενα Σκαρπίδου είναι εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και συντονίστρια ομάδων εφήβων, με θέμα «Σεξουαλική Αγωγή – Έμφυλες Σχέσεις», στα πλαίσια των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας. Επίσης είναι εκπαιδεύτρια Σεξουαλικής Εκπαίδευσης σε ομάδες γονέων και εκπαιδευτικών, με εμπειρία στο σχεδιασμό εκπαιδευτικών βιωματικών εργαστηρίων και εκπαιδευτικών παιχνιδιών σε θέματα που αφορούν τη Συμπεριληπτική Σεξουαλική Εκπαίδευση, τις Έμφυλες Σχέσεις, τον ομοφοβικό/τρανσφοβικό εκφοβισμό και τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα στο σχολείο. Από το 2017, είναι υπεύθυνη του Τομέα Εκπαίδευσης του Πολύχρωμου Σχολείου, ΜΚΟ -με μέλη από το χώρο της εκπαίδευσης, της ψυχικής υγείας και των κοινωνικών επιστημών- που αναδεικνύει το θέμα των διακρίσεων γύρω από ζητήματα Σεξουαλικού Προσανατολισμού, Ταυτότητας, Έκφρασης και Χαρακτηριστικών Φύλου στο ελληνικό εκπαιδευτικό πλαίσιο και προωθεί τη συμπερίληψη. http://rainbowschool.gr/ 

Στο ελληνικό σχολείο υπάρχει τεράστια έλλειψη πληροφόρησης και επιτακτική ανάγκη για επικοινωνία, σε θέματα που αφορούν τη σεξουαλικότητα, τα φύλα και τις έμφυλες σχέσεις. Σύμφωνα με  πολυάριθμες έρευνες γνωρίζουμε ότι η έλλειψη μιας Συμπεριληπτικής Σεξουαλικής Εκπαίδευσης (Comprehensive Sexuality Education) σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης εμποδίζει την ωρίμανση των μαθητών/-τριών και εγκυμονεί πολυάριθμους και σοβαρούς κινδύνους. Στο ελληνικό σχολείο, οι μαθήτριες/-τές στερούνται το δικαίωμά τους στην ενημέρωση σε θέματα που αφορούν τη Σεξουαλική Υγεία, δεν έχουν την ευκαιρία να διερευνήσουν εναλλακτικούς τρόπους ενεργού εμπλοκής στις διαδικασίες κατασκευής σεξουαλικών νοημάτων και ταυτοτήτων, σεξουαλικοποιούνται πρόωρα μέσα από τα πρότυπα των ΜΜΕ και της πορνογραφίας, υφίστανται διαδικτυακό εκφοβισμό και εξαναγκασμό,  αντιμετωπίζουν παρενόχληση, διακρίσεις και βία (ειδικά τα κορίτσια και τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και νεαρά άτομα).

Φαίνεται, λοιπόν, ότι το εκπαιδευτικό σύστηµα, το σχολείο ως οργανωμένος θεσµός και οι εκπαιδευτικοί ατοµικά δεν κατορθώνουμε να εκπληρώσουμε στην πράξη την υπόσχεση της έµφυλης συμμετρίας, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ισότητα ευκαιριών αλλά διακρίσεις που διαφοροποιούν τις δυνατότητες μάθησης των παιδιών.

Η απουσία μιας ολοκληρωμένης εκπαιδευτικής πολιτικής για την ισότητα και τους κοινωνικούς διαχωρισμούς, για σεβασμό στην ετερότητα και για την καλλιέργεια μιας συνείδησης ότι η ποικιλία αποτελεί φυσική επιλογή, αφήνει τα σημάδια της στην αναπαραγωγή σεξιστικών, ομοφοβικών και τρανσφοβικών αντιλήψεων και συμπεριφορών. Μέσα σε αυτό το κλίμα, οποιαδήποτε μαθήτρια κι οποιοσδήποτε μαθητής, που θεωρείται ότι δε συμμορφώνεται με τις ισχύουσες νόρμες – είτε πρόκειται για τη φυσική εμφάνιση, την επιλογή ρουχισμού, τους τρόπους ή την συναισθηματική και σωματική έλξη από άλλα άτομα – μπορεί να γίνει θύμα εκφοβισμού, διακρίσεων και κοινωνικού αποκλεισμού.  Η ομοφοβία σαν μια διαρκής διαδικασία περιπολίας, επιτήρησης, αστυνόμευσης, εξαναγκασμού, «σωφρονισμού» και «επανένταξης», εκφοβίζει και τρομοκρατεί όχι μόνο τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά ή νεαρά άτομα, αλλά και όσα παιδιά δεν ταυτίζονται με τα έμφυλα στερεότυπα.

Τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τη Συμπεριληπτική Σεξουαλική Εκπαίδευση (European Standards for Sexuality Education), αναφέρουν ότι η ΣΕ προσφέρει στα παιδιά και στα νεαρά άτομα επιστημονικές, αμερόληπτες και σωστές πληροφορίες για όλες τις πτυχές της σεξουαλικότητας, ενώ παράλληλα τα βοηθά να αναπτύξουν τις κατάλληλες δεξιότητες για να μπορέσουν να ενεργήσουν μα βάση αυτές τις γνώσεις. Με αυτόν τον τρόπο οδηγεί στην ανάπτυξη υγειών σχέσεων και συμπεριφορών και συμβάλει στην οικοδόμηση ισότιμων κοινωνιών (WHO & BZgA, 2010). Ωστόσο, ακόμη καμιά κυβέρνηση στη χώρα μας[1], δεν βρήκε το θάρρος να συγκρουστεί με τις αντιμαχόμενες δυνάμεις και να επιβάλλει το ανθρώπινο δικαίωμα για έγκυρη ενημέρωση και εκπαίδευση με σεβασμό και φροντίδα για όλα τα παιδιά.

Παρ’ όλα αυτά, οι εκπαιδευτικοί δε χρειάζεται να περιμένουμε μέχρι να γίνει Συμπεριληπτική Σεξουαλική Εκπαίδευση υποχρεωτικό μάθημα σε όλες τις βαθμίδες- μπορούμε να ξεκινήσουμε με την καλλιέργεια κουλτούρας συμπερίληψης, σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των γυναικών και ενσωμάτωσης της διαφορετικότητας. Είναι στο χέρι όλων μας να καταγγέλλουμε κάθε παραβίαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που πέφτει στην αντίληψή μας και να μην επιτρέπουμε περισσότερη βαρβαρότητα με συχνές και στοχευμένες παρεμβάσεις. Την ίδια στάση οφείλουν να έχουν και οι γονείς/κηδεμόνες που ενστερνίζονται ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες.

Στην ιστοσελίδα του Πολύχρωμου Σχολείου υπάρχουν Οδηγοί με κατευθυντήριες γραμμές για τη σωστή αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού, φύλλα εργασίας για την τάξη αλλά και οπτικό υλικό, απαντήσεις σε Συχνές Ερωτήσεις, άρθρα και γενικά υλικό ευαισθητοποίησης και ενδυνάμωσης. Θα πρότεινα λοιπόν, να προχωρήσουμε μπροστά πυκνώνοντας τις γραμμές μας, με οδηγό το όραμα ενός σχολείου και μιας κοινωνίας μη ιεραρχημένης με βάση το φύλο, όπου θα μπορούν να εκφραστούν όλες οι πλευρές της ανθρώπινης υποκειμενικότητας.

[1] Η Υπουργός παιδείας έχει επανειλημμένα ανακοινώσει την εισαγωγή της Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στο σχολείο. Ωστόσο, αν και η θεματική αυτή αποτελεί μία υποθεματική του 1ου άξονα της πολυδιαφημισμένης Πλατφόρμας 21+ που δημιούργησε πρόσφατα το ΙΕΠ, δεν υπάρχει καμιά ανακοίνωση για σχετική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Καθώς η Σεξουαλική Εκπαίδευση συμπεριλαμβάνει πολλά θέματα που θεωρούνται αμφιλεγόμενα –όπως τις έμφυλες ταυτότητες – είναι αναγκαία η κατάλληλη εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και η ολόπλευρη στήριξη της πολιτείας. Οι διεθνείς και ευρωπαϊκοί οργανισμοί, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο ΠΟΥ και η UNESCO κ.α. τονίζουν την αναγκαιότητα συνεχούς εκπαίδευσης και στήριξης των εκπαιδευτικών και αναφέρονται σε ειδικές δεξιότητες που χρειάζεται να αποκτηθούν. Συνεπώς, αν και φαινομενικά φαίνεται να εντάσσεται η Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση ως θεματική κατηγορία ανάμεσα σε πολλές άλλες, δεν υποστηρίζεται ούτε από το κατάλληλο υλικό, ούτε από τη σχετική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, ούτε από την πολιτεία και είναι ευνόητο ότι ελάχιστοι εκπαιδευτικοί θα επιλέξουν να την υλοποιήσουν εφόσον έχουν δυνατότητα πολλών άλλων επιλογών.