Η τέχνη του να μιλάμε με τα παιδιά μας

0

Κάτι λείπει από τις σημερινές οικογένειες. Κάτι που παλαιότερα συνέβαινε πιο συχνά (πιθανόν, όμως, με ανούσια ή τυπικά θέματα), αλλά σήμερα η έλλειψη χρόνου από γονείς και παιδιά (ζούμε σε μια κοινωνία που μας θέλει όλους σε εγρήγορση), ο προσανατολισμός προς τα επιτεύγματα της παραδοσιακής εκπαίδευσης, και η (κατα)χρήση των Νέων Τεχνολογιών το έχουν σχεδόν εξαφανίσει. Μιλώ για τη συζήτηση. Και πόσω μάλλον για την αυθεντική/εποικοδομητική συζήτηση ή αλλιώς την τέχνη του να μιλάμε με τα παιδιά μας -και μεταξύ μας. Όπως αναφέρει ήδη από την εισαγωγή του βιβλίου της Η τέχνη του να μιλάμε με τα παιδιά μας η καθηγήτρια λογοθεραπείας Rebbeca Roland, ο φρενήρης ρυθμός της οικογενειακής ζωής δεν επιτρέπει πολλά άλλα πέρα από επιφανειακές συζητήσεις, με ό,τι αρνητικό αυτό συνεπάγεται. Η κεντρική ιδέα του έργου της Roland, που στην καθημερινότητά της ασχολείται με τον λόγο και τις λέξεις, αλλά στη δουλειά της αυτή ξεφεύγει από τα στενά όρια του επαγγέλματός της, είναι να γίνει η συζήτηση προτεραιότητα μέσα στα σπίτια. Μα πώς θα γίνει αυτό; Θα το προσθέσουμε στη λίστα με τις δεκάδες υποχρεώσεις μας; Θα βάλουμε Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή, μετά τα αγγλικά/το πιάνο/το μπαλέτο/την μπάλα/το meeting/το μαγείρεμα/τη μελέτη, μια υποσημείωση που θα γράφει 20:00-20:45⇒Ουσιαστική συζήτηση; Ακούγεται -και είναι- αστείο…

Τι είναι, όμως, ουσιαστική συζήτηση;

Δεν θα σας δώσω στο πιάτο την απάντηση. Θα σας δώσω, όμως, δυο τρία παραδείγματα για το τι ΔΕΝ είναι και θα σας καλέσω να προβληματιστείτε εσείς και για το τι είναι και για το πότε κάνατε μια τέτοια κουβέντα είτε με τον/τη σύντροφό σας είτε με τα παιδιά σας. Ουσιαστική συζήτηση, λοιπόν, δεν είναι ούτε κάτι γενικό και φιλοσοφικό, ούτε φυσικά οι βαθμοί στο σχολείο, ο καβγάς με το αφεντικό, η κίνηση στους δρόμους ή το καινούργιο φούτερ που θέλει ο μικρός. Μια ουσιαστική συζήτηση δεν εμπεριέχει τυπικές ερωτήσεις ή τουλάχιστον ξεφεύγει σύντομα από αυτές, εφόσον χρησιμοποιηθούν ως εναρκτήριες αφορμές. Μια ουσιαστική συζήτηση δεν είναι αδιάφορη. Δεν θα ξεχαστεί εντός λίγων λεπτών ή ωρών, αλλά μπορεί να συντροφεύει την οικογένεια πάντοτε.

Και γιατί έχει τόση σημασία η ουσιαστική συζήτηση;

Δύο είναι οι βασικοί λόγοι: Η αλληλοκατανόηση και η σύνδεση. Με άλλα λόγια η αληθινή επικοινωνία, η οικειότητα, που τόσο λείπει από την εποχή μας. Και η τελευταία θα φέρει, χωρίς να το καλοκαταλάβετε, μεγάλη αλλαγή στην καθημερινότητά σας. Η ενεργητική ακρόαση και οι απαντήσεις που θα προκύψουν από αυτή, θα πλάσουν ένα παιδί που θα αισθάνεται ότι γίνεται κατανοητό και ότι γύρω του υπάρχει ένα σφιχτό και στοργικό πλαίσιο, που το προφυλάσσει από κάθε αρνητικό. Και φυσικά, θα του μεταδώσετε τη δεξιότητα της επικοινωνίας, επομένως θα σας ανοίγεται, θα μοιράζεται όσα το απασχολούν, θα σας ΕΜΠΙΣΤΕΥΕΤΑΙ -αρκεί να μη σας βρει προκατειλημμένους. Οι γενιές αλλάζουν, το χάσμα μεγαλώνει και οφείλουμε να είμαστε ανοιχτόμυαλοι μπροστά στις ριζικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα γύρω μας, ακόμα κι αν δεν μας αρέσουν – σε ένα πρώτο επίπεδο γιατί μας είναι άγνωστες, άρα μας τρομάζουν.

Από νωρίς

Μην περιμένετε να φτάσει το παιδί σας στην εφηβεία για να χτίσετε ουσιαστικές συζητήσεις. Η διαδικασία αυτή ξεκινάει από τότε που το παιδί σας είναι μικρούλι, προφανώς με κουβέντες ανάλογες με την ηλικία του. Ακόμα και ένα βρέφος σάς ακούει, αντιλαμβάνεται το βλέμμα σας και συγχρονίζουν τους παλμούς τους με τους δικούς σας. Επιφανειακά, αυτές οι συζητήσεις, ιδιαίτερα όταν γίνονται με παιδιά προχολικής ή πρωτοσχολικής ηλικίας, μπορεί να μη φαίνονται ιδιαίτερες ή να φαίνονται ακόμα και ανόητες, όμως η δύναμή τους κρύβεται στην απλότητά τους. Αφήστε τον διάλογο να εξελιχθεί. Πυροδοτήστε την περιέργεια του παιδιού σας. Το μόνο που χρειάζεται είναι να έχετε διάθεση και να είστε έτοιμοι/ες να εκπλήξετε και να εκπλαγείτε. Κι αν κάτι σας φανεί “δύσκολο”, δεν πειράζει. Έτσι μόνο να μάθετε το παιδί σας (και τον εαυτό σας) να διαχειρίζεται τις άβολες στιγμές και να εορτάζει τις καλές! Μια καθημερινότητα που εμπεριέχει συζητήσεις υψηλής ποιότητας οδηγεί στην ανατροφή εξελισσόμενων και πετυχημένων παιδιών. Τι χρειαζόμαστε; Λίγη σκέψη, μερικές βασικές συνήθειες και λίγο χρόνο. Ένας ουσιαστικός διάλογος, μια συμμετοχική συζήτηση, δηλαδή, όχι μόνο εμπλουτίζει το λεξιλόγιο των παιδιών, αλλά τα βοηθάει να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, να μάθουν να εξηγούν και να αναλύουν, να νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο, να αναγνωρίζουν και να περιγράφουν τα συναισθήματά τους, να διαχειρίζονται το στρες και να αναπτύσσουν ενσυναίσθηση.

Γιατί είναι τέχνη;

Βασικά, το να μιλάμε με τα παιδιά μας είναι ένα μείγμα τέχνης, στρατηγικής και επιστήμης, που δεν απαιτεί, όμως, επιστημονικές γνώσεις, αλλά μόνο τη γνώση και την εφαρμογή έξυπνων τεχνικών, που θα οδηγήσουν σε πλούσιες συζητήσεις: Σε συζητήσεις που θα ενδυναμώσουν και τις δυο πλευρές και θα πλάσουν καλοσυνάτα, δημιουργικά και φιλέρευνα παιδιά, που δεν θα δυσκολεύονται να κατακτήσουν την ευτυχία. Μια πλούσια συζήτηση είναι προσαρμοστική, αμφίδρομη, ενώ περιστρέφεται κυρίως γύρω από το παιδί.  Στο Η τέχνη του να μιλάμε με τα παιδιά μας, η συγγραφέας προτείνει, και μέσα από παραδείγματα, καλές συνήθειες για συζήτηση, δηλαδή εύκολες, γρήγορες, εφικτές ρουτίνες, που θα λειτουργήσουν ως αφετηρία για την ανάπτυξη των μεγάλων ιδεών. Στην εποχή του θορύβου της πληροφορίας, της φλυαρίας, και της επιφανειακής προσέγγισης σχεδόν των πάντων, ένα παιδί που έχει μάθει να συζητάει έχει σπουδαίο πλεονέκτημα απέναντι στους συνομηλίκους του. Προφανώς, δεν ταιριάζουν όλες οι μέθοδοι και οι προτάσεις σε όλες τις οικογένειες, όμως η καθεμιά θα επιλέξει τις πιο κατάλληλες και θα τις προσαρμόσει στα δικά της μέτρα και σταθμά.

Προσκαλέστε τα παιδιά σας να κουβεντιάσετε πραγματικά, ακόμα κι αν στην αρχή αγχώνεστε και εσείς και εκείνα. Προπονηθείτε. Σύντομα θα καταλάβετε και οι δυο πλευρές ότι είστε ικανές. Σχολιάστε, αναλύστε, εμβαθύνετε, κοιτάζοντας πάντοτε μακροπρόθεσμα και όχι κοντόφθαλμα. Βάλτε το μυαλό σας και το μυαλό τους να δουλέψει. Συνδεθείτε στον κατάλληλο χρόνο και στον κατάλληλο τόπο. Κανείς δεν γεννιέται συνομιλητής, όμως πλάθεται, φτιάχνεται, μέσα από την προσπάθεια, την τριβή, τη συνήθεια. Αγαπήστε τον διάλογο, που στην πορεία των ετών θα αλλάζει ακούστε, ζητήστε να σας ακούσουν, χρησιμοποιήστε όλο το σώμα σας, και τις πέντε αισθήσεις σας, αξιοποιήστε τα ενδιαφέροντα και τους στόχους των παιδιών σας, ανοίξτε τους τον δρόμο για τη βιωματική, την πιο βαθιά, μάθηση και ενισχύστε τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Εμπλουτίστε, εξερευνήστε, εκτιμήστε τα αποτελέσματα των συζητήσεών σας. Συνδέστε μυαλό με καρδιά. Αποδεχτείτε κάθε συναίσθημα, δικό σας και δικό τους. Υμνήστε την κάθε είδους διαφορετικότητα.

Πολίτες του κόσμου

Συμπερασματικά, τελειώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου της Rebbeca Roland, ωφελήθηκα καταρχάς εγώ, ως μητέρα, σύντροφος, εργαζόμενη, συνάδελφος, φίλη. Σίγουρα εφάρμοζα ορισμένες από τις συμβουλές της, είτε από εμπειρία είτε από ένστικτο, αλλά πρώτη φορά τις βρήκα μαζεμένες, συγκεντρωμένες, ταξινομημένες και μπόρεσα να τις ταυτοποιήσω. Το κείμενό της με έκανε σοφότερη και ως προς το πώς να αντιμετωπίζω τις συζητήσεις με τους σημαντικούς ενηλίκους της ζωής μου και όχι μόνο με τα παιδιά μου. Αλλά ο βασικός στόχος της συγγραφέα είναι η βελτίωση των σχέσεων μέσα στην οικογένεια και η ανατροφή παιδιών ικανών και με αυτοπεποίθηση, η γέννηση πολιτών του κόσμου, οπότε μένω σε αυτό. Βρήκα ένα εργαλείο που παρουσιάζει αρχές για κοινωνική συζήτηση σε έναν κόσμο τόσο αναπτυγμένο τεχνολογικά, όπου η μπάλα είτε έχει χαθεί είτε κινδυνεύει να χαθεί από λεπτό σε λεπτό. Θυμήθηκα ότι η κοινωνική συζήτηση δεν χρειάζεται να είναι ούτε δύσκολη ούτε πολύωρη. Αρκεί να είναι στοχευμένη, ανάλογα με τις δικές μας ανάγκες και ιδιαιτερότητες ως οικογένειας και την ιδιοσυγκρασία των μελών της.

Ακόμα και η επίλυση των (αναπόφευκτων) συγκρούσεων μπορεί να γίνει “αναίμακτα”, χωρίς εκφοβισμούς, αλλά με αμοιβαίους συμβιβασμούς, που θα προκύψουν μέσα από τον διάλογο και το παιχνίδι, ανεξαρτήτως ηλικίας. Δυστυχώς, στον Δυτικό Κόσμο το παιχνίδι είναι επιτρεπτό μέχρι κάποια ηλικία. Μετά, και μάλλον απότομα, αντικαθίσταται από απαιτήσεις και προσδοκίες που δεν το περιλαμβάνουν, αν και θα μπορούσαν. Και η παιγνιώδης σκέψη, εξαιρετική δεξιότητα για κάθε άνθρωπο, σταδιακά εξαφανίζεται, αφήνοντάς μας απογυμνωμένους σε μια ολοένα και πιο “άγρια” κοινωνία. “Πού πηγαίνει η φαντασία όταν τη σκοτώνει το σχολείο;” με ρώτησε κάποτε το παιδί μου. “Θάβεται μέσα μας”, απάντησα με το κεφάλι κάτω, “αλλά δεν πιστεύω ότι πεθαίνει. Αν την ποτίζεις και τη λιπαίνεις και τη φροντίζεις και της δίνεις χώρο, θα βρει τον τρόπο να παρακάμψει το στείρο εκπαιδευτικό μας σύστημα και να συνεχίσει να σε σώζει από τον ζόφο της καθημερινότητας”. Η παιγνιώδης στάση είναι μεταδοτική, λέει η Roland και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Δοκιμάστε τη! Ιδιαίτερα σε παιδιά προεφηβείας και εφηβείας, για τα οποία πλέον το παιχνίδι είναι αν όχι απαγορευμένο, τουλάχιστον απαξιωμένο. Μόνο έτσι θα μείνουν ανοιχτά τα μυαλά, μόνο έτσι θα μάθουμε να είμαστε δεκτικοί, να έχουμε κατανόηση και να κρατάμε στην επιφάνεια τα καλά μας στοιχεία.

Πάρτε μία γεύση διαβάζοντας τις πρώτες σελίδες του βιβλίου/Το βιβλίο Η τέχνη του να μιλάμε με τα παιδιά μας της Rebecca Rolland, EdD κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση της Σοφίας Ανδρεοπούλου.