Είμαι ήσυχος ή Κατανοώντας την παιδική εσωστρέφεια

0

Τον Εμίλ τον συνάντησα για πρώτη φορά να με κοιτάει από την οθόνη του υπολογιστή μου μέσα από ένα αρχείο pdf. Ευγενής, ροδομάγουλος, χαμογελαστός, δήλωνε ξεκάθαρα, σαν να μου φώναζε, το βασικότερο, ίσως, στοιχείο της προσωπικότητάς του: «Είμαι ήσυχος». Κι έπειτα σαν να μου έκλεισε το μάτι και να μου ψιθύρισε: «Θα περάσουμε τέλεια. Θα μεταφράσεις την ιστορία μου στα ελληνικά;» «Κάτσε, βρε Εμίλ», εστίασα στην οθόνη, «πώς θα συνεργαστούμε; Εγώ μόνο ήσυχη δεν είμαι. Τ’ ανάποδο, θα έλεγα».

Ο Εμίλ με αιφνιδίασε ρωτώντας με αν ήμουν πάντα πληθωρική. Η αλήθεια είναι πως δεν ήμουν. Ιδιαίτερα μέχρι το τέλος του δημοτικού νομίζω ένιωθα πολύ άβολα με ξένο κόσμο. Στην εφηβεία, κάτι ενδιάμεσο. Και βγήκα μπροστά μετά τα δεκαοκτώ. Πριν; Ντρεπόμουν. «Εμίλ, έχεις δίκιο. Βρήκα κάτι κοινό μας, είμαστε και οι δυο ντροπαλοί ως παιδιά. Μεγαλώνοντας θα το ξεπεράσεις και θα γίνεις η ψυχή της παρέας, σ’ το υπογράφω και σ’ το επικυρώνω κιόλας στο gov.gr… Ξέρεις ότι μας ζηλέψαν ως κι οι Ιάπωνες για την ψηφιοπ…»

Πρώτη φορά τον είδα να κοντεύει να πεταχτεί έξω από το PDF του. Τον είχα ικανό ακόμα και να δοκιμάσει να σπάσει την οθόνη. Αλλά αμέσως ησύχασε: «Γιατί οι μεγάλοι μού λέτε ότι είμαι ντροπαλός ή ακόμα χειρότερα ότι δεν πρέπει να είμαι ντροπαλός; Αφού δεν είμαι ντροπαλός, λέμε! Είμαι Η-ΣΥ-ΧΟΣ». Και κάπως έτσι δέχτηκα την πρό(σ)κληση του Εμίλ να μεταφράσω την ιστορία του στα ελληνικά. Το δε ελληνικό βιβλίο είναι ακόμα καλύτερο από το αυθεντικό αμερικανικό. Ξέρετε γιατί; Διότι ζήτησα από τη συνεργάτιδά μου, τη Σουζάνα Παπαφάγου, που είναι ψυχολόγος, να είναι κοντά μου όσο προσπαθούσα να βρω τις πιο κατάλληλες λέξεις για να συστήσω τον Εμίλ στο ελληνικό κοινό.

Η Σουζάνα μελέτησε την ιστορία, χάθηκε για λίγες ημέρες μέσα στα ράφια της βιβλιοθήκης της, βγήκε με ένα σωρό σημειώσεις, μουρμουρίζοντας παιδιά-ορχιδέες, και μαζί με τον Ζαχαρία Ζούπα, τον εκδότη, αποφασίσαμε να γράψει ένα άρθρο προς τους γονείς, που θα χρησιμεύσει ως πρόλογος στην ιστορία και ως οδηγός εντοπισμού και αποδοχής της εσωστρέφειας σε ένα παιδί. Διότι ο πιτσιρικάς είναι ένα παιδί απλώς εσωστρεφές, που αγνοεί ακόμα τον επιστημονικό όρο για τα παιδιά σαν κι αυτόν.

Ξεκινήσαμε αλλάζοντάς του το όνομα. Γιατί δεν τον είπαμε Εμίλ ή Αιμίλιο; Διότι θέλαμε ένα όνομα-πρόκληση για ένα αφανές, λόγω της εσωστρέφειάς του, παιδιού. Φάνης, λοιπόν, στην Ελλάδα ο Εμίλ, ο τόσο ήσυχος Φάνης που σχεδόν δεν φαίνεται. Συχνά περνάει απαρατήρητος. Τόσο ήσυχος μέχρι που…

… αρχίζει να μας ξεναγεί στο μυαλό του. Και πιστέψτε με, εκεί μέσα μόνο ήσυχα δεν είναι. Τι λουλούδια, τι στολισμοί, τι σημαιάκια, τι φλογοβόλοι δράκοι, τι πάντα να παίζουν τρομπέτα, τι κάστρα, τι ουράνια τόξα, τι νάνοι, τι ο Κρόνος, τι μια πάπια να παίζει σκάκι με ένα κουνέλι. Κάπως έτσι θα πρέπει να ένιωσε και η Αλίκη όταν βρέθηκε στη χώρα των θαυμάτων, συνεπεία πτώσεως σε πηγάδι… Στο μεταξύ, ο Φάνης έχει ήδη ντυθεί ιππότης και πολεμάει με κάτι θηρία, με τα οποία δεν θα ήθελα καθόλου πάρε δώσε. Και μ’ ένα γύρισμα  της σελίδας, τον βλέπω άξαφνα καπετάνιο, να προσλαμβάνει στην ομάδα του γιγαντιαίες φάλαινες.

Όμως, ξαφνικά, τσουπ, βρισκόμαστε ξανά στον πραγματικό κόσμο. Τώρα ο Φάνης είναι ξανά ένα σιωπηρό αγοράκι, που προτιμά να παίζει μόνο του στην αυλή του και να μιλάει με τα ζώα. Αν, όμως, ζωγραφίσει, καταφέρνει να χωθεί για λίγο μέσα στο σύμπαν που δημιούργησε με τα πινέλα και τις μπογιές του. Περπατάει, βρέξει χιονίσει, στη φύση και αφουγκράζεται ήχους. Τον ζηλεύω. Σπάνιες οι φορές που το πετυχαίνω. Ο Φάνης, όμως, δεν αφουγκράζεται απλώς. Νιώθει όλη τη φύση μέσα του, όπου φιλοξενεί τις ήσυχες δυνάμεις της.

Όταν πρέπει να συναναστραφεί με κόσμο, τα πράγματα δυσκολεύουν. Ξέρει τις απαντήσεις στις ερωτήσεις των δασκάλων, αλλά ποτέ, μα ποτέ, δεν σηκώνει χέρι. Απαντούν άλλα παιδιά, όχι και τόσο ήσυχα. Στα διαλείμματα δεν παίζει με τους συμμαθητές του, αλλά ερευνά το έδαφος. Στη δραστηριότητα αυτή έχει καμιά φορά κι έναν συνοδοιπόρο-φίλο. Με τους ενήλικους; Αφήστε το καλύτερα. Φροντίζουν καθημερινά να του φορούν ταμπέλες, να κάνουν κρύο χιούμορ και να τον πιέζουν να βγει σαν καβουράκι από το κοχύλι του… Εις μάτην.

Σαν ακούει κοχύλι ο Φάνης και μαζί του κι εγώ βρισκόμαστε μονομιάς στον ωκεανό. Στον ωκεανό που τραγουδά. «Όταν μεταφράσω και εμπεδώσω την ιστορία του Φάνη, θα μπορώ άραγε κι εγώ λίγο πριν από τον ύπνο να εξερευνώ χιλιόμετρα λαγούμια;» αναρωτιέμαι. Βλέπω πόσο ήσυχα αποκοιμιέται ο Φάνης, αφουγκραζόμενος και πάλι τη φύση, και βγαίνω –πώς αλλιώς;–ήσυχα από το δωμάτιό του.

Πάλι τον ζήλεψα. Πώς κατάφερε και ξέφυγε από τον γερο-κηπουρό που τον χαρακτήρισε δειλό καβούρι και βρεθήκαμε στον βυθό; Πόσο εύκολα τον πήρε ο ύπνος… Μάλλον είναι ώρα να ακονίσω λίγο την κατακρεουργημένη από την καθημερινότητα φαντασία μου, ώστε καμιά φορά να ταξιδεύω όπου μου κάνει κέφι, αγνοώντας όσους και όσα μου σπάνε τα νεύρα. Μάλλον είναι ώρα να ησυχάσω κι εγώ λιγάκι. Τέλος, θα φροντίσω, έστω μια μέρα την εβδομάδα, να προσεγγίζω τον κόσμο ως εσωστρεφής. Είμαι σίγουρη πως θα κερδίσω πολλά.

Η Σουζάνα Παπαφάγου συμβουλεύει:

• Μην ανησυχείτε αν το παιδί σας είναι εσωστρεφές και μην παθολογικοποιήσετε τη συμπεριφορά του. Το ίδιο είναι χαρούμενο, εφόσον δεν το πιέζετε να αλλάξει.
• Να γνωρίζετε ότι εύκολα ο περίγυρος, αλλά πιθανόν και εσείς οι ίδιοι, θα βάλει ταμπέλες στο παιδί. Προσπαθήστε να το εμποδίσετε.
• Η εσωστρέφεια δεν είναι παθολογική, αλλά ιδιοσυγκρασιακή, υπάρχει σε όλους μας, και οι περισσότεροι δεν βρισκόμαστε είτε στο ένα άκρο είτε στο άλλο, αλλά μεταβαλλόμαστε ανάλογα με τις συνθήκες.
• Τα εσωστρεφή παιδιά σκέφτονται σχολαστικά τις καταστάσεις και τείνουν να δημιουργούν φανταστικούς κόσμους στο μυαλό τους, διαχωρίζοντάς τους από την καθημερινότητα, ενώ αρκούνται σε λίγους φίλους. Δεν είναι ντροπαλά (που επιθυμούν την παρέα, αλλά ντρέπονται να την πλησιάσουν), απλώς αντιδρούν διαφορετικά προς το περιβάλλον τους.
• Δεν μπορείτε να κάνετε το παιδί σας εξωστρεφές. Σεβαστείτε το εσωστρεφές παιδί σας και φροντίστε διακριτικά ώστε η εσωστρέφειά του να μην μπαίνει εμπόδιο στην κοινωνικοποίησή του.

Διαβάστε: Andy Powers, Είμαι ήσυχος, μετάφραση: Πελιώ Παπαδιά, πρόλογος-επιστημονική επιμέλεια: Σουζάνα Παπαφάγου, εικονογράφηση: Betsy Petersen, Εκδόσεις Σιέλ