ΤΑ ΑΥΓΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

0

Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα του Πάσχα είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών τη Μεγάλη Πέμπτη, μια που δίχως το τσούγκρισμά τους πασχαλινό τραπέζι, στα καθ’ ημάς, τουλάχιστον, δεν νοείται. Σας παρουσιάζουμε τα αυγά του Πάσχα και την ιστορία του εθίμου.

Πρέπει να πούμε ότι το έθιμο της ανταλλαγής και προσφοράς των βαμμένων ή και ζωγραφισμένων αυγών προϋπήρχε της χριστιανικής εποχής. Μελετητές μάς πληροφορούν ότι το αυγό το χρησιμοποιούσαν στις ιεροτελεστίες της άνοιξης, καθότι σύμβολο ζωής και αναγέννησης. Μην ξεχνάμε για να κατανοήσουμε καλύτερα όλα ετούτα το κοσμικό αυγό της ορφικής θεογονίας: Μέσα στον αιθέρα δημιούργησε ο χρόνος το κοσμικό αυγό, που έλαμπε μέσα στο χάος. Από το αργυρό αυγό (ωόν αργύφεον) εκκολάφθηκε ο Φάνης, (ή Φαέθων ή Πρωτόγονος ή Μήτις ή Έρως ή Ηρικεπαίος) που ήταν και αρσενικός και θηλυκός, με τέσσερα μάτια, τέσσερα κεφάλια με μορφή ζώου, χρυσά φτερά και φωνή λιονταριού και κριού. Πρωταρχική δύναμη λοιπόν το αυγό, βρίσκει τη θέση που του άρμοζε στους Αιγυπτίους και τους Πέρσες που το έβαφαν και το διακοσμούσαν για να το προσφέρουν ως αντικείμενο που συμβόλιζε την ανανέωση της ζωής. Οι αρχαίοι Γαλάτες ιερείς, οι Δρυίδες, έβαφαν τα αυγά κόκκινα προς τιμήν του Ήλιου ενώ οι Αγγλοσάξονες παγανιστές τα χρωμάτιζαν για να τα προσφέρουν στη θεά Εόστρε, που εικάζεται πως έδωσε το όνομά της στο Πάσχα (Easter στα αγγλικά) και την εόρταζαν κατά την εαρινή ισημερία. Αυγά τοποθετούνταν, επίσης, σε τάφους, κατά την παγανιστική αρχαιότητα, ως σύμβολα ελπίδας για την αναγέννηση των νεκρών.Οι συμπτώσεις μπορεί, εν τέλει, να μην είναι και τελείως τυχαίες!

Από τον μύθο στη λαογραφία

Η Εόστρε αγαπούσε, έλεγαν, πολύ τα παιδιά, που την ακολουθούσαν όπου κι αν πήγαινε γιατί τους έλεγε όμορφες ιστορίες για νεράιδες και μάγισσες και τους τραγουδούσε τραγούδια θαυμαστά. Μια μέρα που ήταν, για πολλοστή φορά, μαζί με την παιδοπαρέα της σε έναν όμορφο κήπο, ήρθε ένα πουλί και κάθισε στο χέρι της. Τότε εκείνη μουρμούρισε δυο τρεις λέξεις μαγικές και το μεταμόρφωσε σε κουνέλι που ήταν το αγαπημένο ζωάκι της. Τα παιδιά χάρηκαν πολύ, αλλά σαν πέρασε ο πρώτος ενθουσιασμός διαπίστωσαν πως το δύστυχο ζωάκι έτρεμε από τον φόβο του και πως δεν ήταν δυνατόν πια ούτε να πετάξει ούτε να κελαηδήσει γλυκά. Παρακάλεσαν τότε την Εόστρε να του δώσει την αρχική μορφή του. Ήταν όμως αδύνατον γιατί η θεά είχε παραβεί τους νόμους της μεγάλης Φύσης, η οποία της στέρησε για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, μέχρι την έλευση της άνοιξης, τις μαγικές ικανότητές της. Το πουλί-κουνέλι, συγκινημένο από τη συμπεριφορά των παιδιών, αποφάσισε να εκμεταλλευθεί την παραμονή του στη γη και να μαζέψει όσα αυγά ήταν δυνατόν και να τα προσφέρει την άνοιξη (προτού πετάξει ξανά στους αιθέρες) στα παιδιά όλου του κόσμου, μέχρι να ξαναβρεί το ίδιο τη φωλιά του και να κλωσήσει τα δικά του αυγά. Κάπως έτσι λοιπόν δίπλα στα αυγά του Πάσχα κάνει την εμφάνισή του και το πασχαλινό κουνέλι, συχνά από σοκολάτα στις μέρες μας.

Αυγό το χριστιανικό

Η χριστιανική μας παράδοση πρεσβεύει ότι μετά την Ανάσταση του Ιησού, η Μαρία η Μαγδαληνή πήγε στον Τιβέριο Καίσαρα και του ανακοίνωσε με πολύ θάρρος το Μέγα Θαύμα και όλα όσα είχαν συμβεί. Εκείνη την ώρα της αναγγελίας ένα αυλικός που βρισκόταν δίπλα από τον Καίσαρα κρατούσε ένα καλάθι αυγά. Ο Τιβέριος, που δεν είχε πιστέψει ούτε λέξη απ’ όλα όσα είχε ακούσει, γυρνάει και λέει στη Μαγδαληνή: Γυναίκα, αν είναι αληθινά όλα όσα ισχυρίζεσαι πως έγιναν, ετούτα τα αυγά από άσπρα θα γίνουν κόκκινα. Δεν πρόφτασε ο Καίσαρας να τελειώσει αυτά που έλεγε και τα αυγά έγιναν κόκκινα! Το γεγονός αυτό «ιστορείται» στο Ρωσικό Μοναστήρι της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής που βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα και χτίστηκε το 1885 από τον Ρώσο αυτοκράτορα Αλέξανδρο Γ΄ εις μνήμη της μητέρας του της αυτοκράτειρας Μαρίας. Μέσα στον Ναό του Μοναστηριού και πάνω από το τέμπλο του ιερού, υπάρχει μεγάλη τοιχογραφία όπου απεικονίζεται η Μαρία η Μαγδαληνή μπροστά στον Τιβέριο Καίσαρα να του χαρίζει ένα κόκκινο αυγό.

Από το απλό κόκκινο ελληνικό αυγό ίσαμε το έργο τέχνης, όπως τα περίφημα αδαμαντοποίκιλτα αυγά του Φαμπερζέ, το πασχαλινό αυτό απαραίτητο «στολίδι» του ελληνικού μεταμεσονύκτιου τραπεζιού μας είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, παγκόσμιας εμβέλειας. Είτε ως απλά κόκκινα, βαμμένα στο σπίτι, είτε ως αληθινά κομψοτεχνήματα όπως είναι τα ρωσικά και τα ουκρανικά με τα γεωμετρικά έγχρωμα εντυπωσιακά μοτίβα τους αλλά και με αναπαραστάσεις από τα Θεία Πάθη και την Ανάσταση, τα αυγά είναι το κατ’ εξοχήν σύμβολο της μεγάλης Χαράς. Στη Δυτική Ευρώπη, νωρίς το πρωί της Κυριακής του Πάσχα αρχίζει σε κήπους κυρίως αλλά και σε κατοικίες το ψάξιμο των αυγών που επιμελώς έχουν τοποθετηθεί σε κρυφά σημεία από την προηγουμένη. Τα αυγά αυτά θρυλείται πως τα σκορπίζουν εδώ κι εκεί οι καμπάνες που επιστρέφουν από τη Ρώμη. Η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες της στον 7ο αιώνα και θέλει τις καμπάνες να σωπαίνουν από τη Μεγάλη Πέμπτη που σταυρώνεται ο Χριστός μέχρι την Ανάστασή Του. Ο χρόνος αυτός της σιωπής είναι χρόνος ταξιδιού γιατί οι καμπάνες φεύγουν, λένε, «σιωπηλές» για τη Ρώμη όπου δεν πρόκειται να ηχήσουν παρά μόνο σαν λάβουν την πασχαλινή ευλογία από τον ίδιο τον πάπα. Στην επιστροφή τους, όμως, τα ξημερώματα της Κυριακής του Πάσχα, ηχούν χαρμόσυνα και σκορπίζουν χιλιάδες αυγά εδώ κι εκεί. Μην αναρωτηθείτε λοιπόν για τις γεμάτες αυγά σοκολατένιες καμπάνες ούτε για τα φτερά που έχουν ενίοτε. Για να ταξιδέψουν θα πρέπει να πετάξουν!

Πέρα όμως από τον συμβολισμό θα πρέπει να δούμε και την πραγματιστική πτυχή του πασχαλινού αυγού. Όπως όλοι γνωρίζουμε μια μεγάλη περίοδος νηστείας, η λεγόμενη σαρακοστή, προηγείται της Κυριακής του Πάσχα, κατά τη διάρκεια της οποίας η Εκκλησία απαγόρευε την κατανάλωση των αυγών. Έτσι, σε παλαιότερες εποχές τα αυγά παρέμεναν στα κοτέτσια περιμένοντας το τέλος της σαρακοστής για να καταναλωθούν. Όσα λοιπόν ήταν παλιά και επίφοβα για κατανάλωση τα άδειαζαν, τα ζωγράφιζαν ή τα διακοσμούσαν με χίλιους δυο τρόπους και τα έδιναν στα παιδιά.

Αυγό το σοκολατένιο 

Μέχρι τον 19ο αιώνα τα αυγά του Πάσχα έχαιραν απλής διακόσμησης, βάφονταν κόκκινα με φυσικές χρωστικές ουσίες, όπως κρεμμύδια, κοκκινογούλια κ.λπ. Με την πάροδο του χρόνου όμως άρχισαν να γίνονται πιο «σοφιστικέ», για να καταλήξουν απολύτως  «επαναστατικά», δηλαδή σοκολατένια, το 1847 όταν οι αδελφοί Fry (Άγγλοι βιομήχανοι σοκολάτας) πέτυχαν ένα χαρμάνι από ζάχαρη, βούτυρο κακάο και σκόνη σοκολάτας· αυτό ήταν η αρχή του παντός και η αρχή του σοκολατένιου πασχαλινού αυγού επειδή το μείγμα επέτρεπε τη δημιουργία σοκολατένιων ομοιωμάτων. Ας σημειωθεί ότι μέχρι τότε η σοκολάτα καταναλωνόταν ως ρόφημα. Στις μέρες μας οι καλλιτέχνες σοκολατοποιοί θέτουν τα ταλέντα τους στην υπηρεσία του πασχαλινού αυγού και συχνά καταφέρνουν να μας γοητεύσουν με τα αυγο-καλλιτεχνήματά τους. Όμως, ό,τι και να λέμε, τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει, στην καρδιά μας, το όμορφο κόκκινο αυγό το βαμμένο από γιαγιάδες και μαμάδες τη Μεγάλη Πέμπτη, ίσως ούτε και τα αριστουργήματα του Φαμπερζέ.

ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ